رئیسی و بحران اقتصادی گره خورده با تحریم

رئیسی کارگزاران سیاست خارجی خود را برای پیگیری به اصطلاح دیپلماسی اقتصادی بسیج کرده است چون می داند برای احیای اقتصادی کشور، گزینه داخلی چندانی در اختیار ندارد. تحریم های آمریکا، اقتصاد ایران را به آستانه فروپاشی کشانده و برجسته ترین نشانه چنین وضعیتی تورم ۵/۳۶ درصدی در سال ۲۰۲۰ است. به گزارش بانک جهانی، در ژوئن سال جاری نرخ تورم به ۴۳ درصد رسیده است.

وضعیت به شدت نابسامان اقتصادی ایران به تدریج برای ابراهیم رئیسی آشکار می شود و در حال حاضر چنین به نظر می رسد که وی راه حلی کارساز برای سامان دادن به اقتصاد کشور ندارد. وی که پیش از این در اشاره به تحریم های آمریکا گفته بود در سیاست های اقتصادی خود به خارجی ها تکیه نخواهد کرد اکنون برای برطرف ساختن مشکلات درخواست کمک می کند.

رئیسی کارگزاران سیاست خارجی خود را برای پیگیری به اصطلاح دیپلماسی اقتصادی بسیج کرده است چون می داند برای احیای اقتصادی کشور، گزینه داخلی چندانی در اختیار ندارد. تحریم های آمریکا، اقتصاد ایران را به آستانه فروپاشی کشانده و برجسته ترین نشانه چنین وضعیتی تورم ۵/۳۶ درصدی در سال ۲۰۲۰ است. به گزارش بانک جهانی، در ژوئن سال جاری نرخ تورم به ۴۳ درصد رسیده است.

دسترسی اندک به ذخایر ارزی و محدود بودن منابع مالی خارجی، عامل اصلی تورم لگام گسیخته در ایران است و برنامه های مبهم رئیسی نیز بدون سرازیر شدن درآمد ارزی به کشور، راه به جایی نخواهد برد. از جمله برنامه های اقتصادی رئیسی، پرداخت وام های کم بهره به خانواده های فقیر، ساختن چهار میلیون واحد جدید مسکونی، ارائه خدمات پزشکی و پرداخت کمک هزینه بابت اجاره بهاست.

عباد عبادی، از کارشناسان اندیشکده شورای آتلانتیک در مقاله ای در ماه ژوئیه سیاست اقتصادی رئیسی را در روی کاغذ معقول توصیف کرده اما تاکید کرده است که در عمل تحقق وعده وی در کاهش دادن نرخ بهره به یک رقمی، بسیار دشوار و احتمالا ناممکن خواهد بود.

حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه جدید ایران بر اولویت بخشیدن به مسائل اقتصادی در سیاست خارجی ایران تاکید و از وی مهمتر، رهبر معظم انقلاب نیز در اولین دیدار خود با اعضای کابینه جدید، بر ضرورت دیپلماسی اقتصادی تاکید کرده است.

اما تا کنون هیچ یک از مقامات ایران برنامه معتبری برای متقاعد ساختن کشورهای دیگر به نقض تحریم های آمریکا و به خطر انداختن منافع اقتصادی خود به نفع تجارت با ایران ارائه نداده اند.

تحریم هایی که ترامپ پس از خروج از توافق هسته ای علیه ایران برقرار کرد، همچنان پابرجا هستند و دولت بایدن نیز تا زمانی که با ایران به توافق هسته ای تازه ای دست پیدا نکند این تحریم ها را لغو نخواهد کرد. اما افق دستیابی به توافق هسته ای جدید نیز چندان روشن نیست.

سرمایه ها و دارایی های مسدود شده ایران در ۲۱ کشور جهان بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار برآورد می شود و ایران بنا به ملاحظات انسان دوستانه تلاش کرده است تا به اندکی از پول ها توقیف شده خود در خارج از کشور دسترسی پیدا کند. چین که متحد راهبردی ایران است به تنهایی ۲۰ میلیارد دلار از دارایی های ایران را مسدود کرده است.

لغو تحریم ها، به سرعت رشد اقتصادی گسترده در ایران ایجاد خواهد کرد. در پی توافق هسته ای در سال ۲۰۱۵، ایران به نظام اقتصاد جهان پیوست و به رشد اقتصادی خیره کننده ۵/۱۳ در صد دست یافت. اما یک سال پس از برقراری دوباره تحریم ها، رشد منفی اقتصاد ایران نزدیک به ۷ درصد شد، ارزش برابری پول ایران ۵۰ درصد کاهش یافت و میزان سرمایه گذاری خارجی که به سه میلیارد دلار رسیده بود به کمتر از یک میلیارد دلار کاهش پیدا کرد.

کارشناسان اقتصادی می گویند ایران برای نوسازی زیرساخت های خود به گونه مطلوب و قابل رقابت به کشورهای منطقه، دست کم به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.

استیو هانکه، استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جان هاپکینز می گوید: «زمامداران ایران بی تردید می دانند که تحریم ها مانع اصلی رونق گرفتن پیوند تجاری کشور با جهان خارج است. اما سخت در اشتباه هستند اگر تصور می کنند که می توانند کشورهای دیگر را به نادیده گرفتن تحریم ها به نفع تجارت با ایران ترغیب کنند.» وی تاکید می کند: «زمامداران ایران ساده لوح نیستند که واقعیت های مربوط به مشکلات اقتصادی کشور را درک نکنند اما دیپلماسی اقتصادی، چیزی فراتر از حرف نیست و نمی تواند واقعیت پیدا کند. در واقع بین لفاظی های مقامات ارشد ایران و واقعیت، شکاف عمیق وجود دارد.»

یونس زنگی آبادی از کارشناسان موسسه کانادایی صلح و دیپلماسی بر این باور است که ایران برای مقابله با مشکلات اقتصادی کشور، به روسیه و چین و تلاش برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای متوسل خواهد شد. وی می گوید: «تحقق عضویت در این سازمان وقت گیر خواهد بود در صورتی که ایران برای حل مشکلات اقتصادی خود به کمک های فوری اقتصادی نیاز دارد.» وی همچنین می گوید که لغو تحریم ها و آزادی دارایی های توقیف شده ایران و فراهم آمدن امکان از سرگیری صادرات نفت می تواند مشکلات ایران را برطرف کند.

اشتباه خواهد بود اگر ایران برای حل مشکلات اقتصادی خود به کمک های روسیه و چین چشم امید بدوزد.

رضا رمضانی، استاد اقتصاد در کالج سنت مایکل ورمونت می گوید: «روسیه و چین نمی توانند در بلند مدت به شاهرگ حیاتی اقتصادی ایران تبدیل شوند چون هر دو کشور در پی تامین منافع اقتصادی خود هستند و می خواهند با بهره گیری از بحران اقتصادی ایران به رشد اقتصادی خود کمک کنند. در ضمن چین سال هاست که سرگرم غارت منابع طبیعی ایران است.»

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/