سهراب دل انگیزان در گفت‌وگو با «آرمان امروز عنوان کرد:

آرمان امروز_مجتبی رحیمی: از روز گذشته با تصویب بندهایی از لایحه برنامه هفتم که به بحث ساماندهی و اصلاح صندوق‌های بازنشستگی مربوط می‌شود، ابهاماتی درباره افزایش سن بازنشستگی مطرح شد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی این روزها در حال بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه هستند، لایحه ای که فصل ۵ آن به بحث ساماندهی و اصلاح صندوق‌های بازنشستگی مربوط می‌شود و مجلس هم صبح روز یکشنبه در جلسه علنی خود، ماده ۲۹ لایحه که در فصل ۵ لایحه قرار دارد را بررسی کردند و بندهایی از این ماده را به تصویب رساندند که بر اساس آن، نمایندگان مجلس به منظور کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی سن بازنشستگی را برای گروه‌های مختلف افزایش دادند.

آیا سن بازنشستگی در ایران ۱۲ سال افزایش یافته؟

با تصویب این بندها از لایحه، در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها ابهاماتی مطرح شد مانند اینکه گفته شد سن بازنشستگی در ایران ۱۲ سال افزایش یافته است. مطرح شدن این ادعا منجر به واکنش روابط عمومی مجلس شد که اعلام کرد این ادعا، خلاف واقع است. روابط عمومی مجلس همچنین اعلام کرد که براساس مصوبه مجلس، اولا میزان افزایش سنوات خدمت پلکانی است و بیشتر افراد در حد چند ماه به سنوات خدمت‌شان اضافه می‌شود و ثانیا افرادی که به تازگی شروع به کار کنند به میزان سنوات خدمت آن‌ها حداکثر ۵ سال اضافه می‌شود. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی عصر روز شنبه  و بعد از اینکه ابهاماتی درباره این مصوبه مطرح شد، توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: لازم است صریح بگویم سقف افزایش سنوات خدمتی برای آقایان حداکثر۳۵ سال یا ۶۲ سال سن است. این مطلب روشن است، چرا که برداشت های متعددی وجود دارد و مردم ضرب و تقسیم می کنند.

قالیباف ادامه داد: سقف سن بازنشستگی برای خانم ها ۵۵ سال است. در جلسه نوبت صبح هم ( جلسه صبح روز یکشنبه مجلس) و در زمان رأی گیری هم گفتم که سنوات خدمت حداکثر ۳۵ سال است. من این موضوع را گفتم تا در خارج از مجلس از تحلیل های متعدد، برداشت های مختلف نشود.

بحران صندوق های بازنشستگی

در مقدمه طرح آمده است که این طرح به منظور کاهش ناترازی صندوق های بازنشستگی و تقویت توان صندوق ها در انجام تکالیف محوله تدوین شده است. این طرح در شرایطی مطرح می‌شود که مسئله ابر بحران صندوق‌های بازنشستگی، از مدت‌ها پیش بدون یک راه حل طولانی مدت در کشور وجود دارد. در ایران حدود ۱۸ صندوق بازنشستگی وجود دارد که به غیر از سازمان تأمین اجتماعی تقریبا تمامی این صندوق‌ها از منابع داخلی خود توان پرداخت مستمری بازنشستگان را ندارند و به همین دلیل وابستگی شدیدی به بودجه دولت دارند. درواقع دولت برای پرداخت حقوق بازنشستگان ردیف بودجه تعریف کرده و این بودجه به صورت فزاینده‌ای سال به سال افزایش پیدا می‌کند. از دهه ۱۳۸۰ تا به امروز، روند کاهش نرخ پشتیبانی صندوق‌ها آغاز شده و اکنون شرایط بحرانی شده است. مروری بر جداول بودجه در سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد در آن مقطع زمانی، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان به صندوق‌های بازنشستگی برای پرداخت حقوق اختصاص داده شده است. اما اکنون در سال ۱۴۰۲ با افزایش ۱۰ برابری این رقم، تنها طی هشت سال به بیش از ۳۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بودجه صندوق‌ها در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده که حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان فقط سهم افزایش صندوق بازنشستگی کشوری است.

امید به زندگی پایه افزایش سن بازنشستگی

سهراب دل انگیزان، اقتصاددان در گفت و گو با روزنامه آرمان امروز با اشاره به تغییر سن بازنشستگی گفت: افزایش سن بازنشستگی موضوعی جدی است و سوال اساسی این است که آیا در طول ۵۰ سال گذشته امید به زندگی ما افزایش پیدا کرده است؟ پاسخ به این سوال مثبت است و طی این سال ها امید به زندگی ۱۰ تا ۱۵ سال افزایش داشته است و از همان ابتدایی که امید به زندگی در حال رشد است، تعداد سال های کار باید تغییر کند یا درآمد صندوق ها افزایش پیدا کند. مثلا چون صندوق های بازنشستگی مدلی شبیه بیمه دارند و ما در بیمه ها با تغییر ریسک حق بیمه را بالا ببریم یا سال ها را افزایش می دهیم.

دل انگیزان افزود: مالک صندوق های بازنشستگی مردمی هستند که در این سازمان ها کار می کنند و در این صندوق ها کارکنانی که قرارداد می بندند و بخشی از درآمد خود را می پردازند د تا مستمری داشته باشند مالک واقعی هستند. آن ها هستند که حق دارند که این سرماایه ها را اداره کنند و قوانین و مقررات آن را اداره گنند وتصویب کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به مشکل این صندوق ها در ایران افزود: در ایران بعد از انقلاب نحوه اداره صندوق های بازنشستگی دچار مشکل شده است. متاسفانه مجلس شورای اسلامی در سال های اول انقلاب به دلیل عام گرایی همه پسندی که به وجود آمد یک سری قوانینی را اعمال کردند که میزان خروجی صندوق ها را افزایش داد. مثلا افرادی که دوره ای کوتاه کار می کردند مستمری می گرفتند یا خانم هایی که شوهر داشتند وقتی فوت می کردند از مستمری پدر فوت شده شان هم می توانستند استفاده کنند. در آن سال ها صندوق ها توان پرداخت داشتند اما با به مرور سال ها تاثیر منفی روی روند پرداخت ها داشت. در واقع، دریافت کنندگان صندوق ها بدون کار و پرداختی آچنان زیاد شد که بار صندوق را افزایش داد.

تورم، ابربحران صندوق است دل انگیزان با اشاره به تاثیر تورم بر صندوق های بازنشستگی گفت: موضوع بعدی مساله تورم است که در همه جوانب صندوق ها را تحت تاثیر قرارداده است. تورم سبب می شود هزینه اداره آن ها سنگین وقدرت خرید حقوق ها ضعیف تر شود و میزان ورودی به اندازه تورم رشد نکرده است. در واقع، کسانی که پول می پردازند ۲۰ درصد خحقوق رشد می کند، اما از طرف دیگر هزینه های صندوق برابر نرخ تورم است. این مسائل باعث کاهش ورودی های صندوق ها شد.  این اقتصاددان با اشاره به شیوه های تجربه شده جهانی افزود: مدل اداره صندوق ها در جهان تجربه شده و علمی است. ورودی های جدید باید به تناسب آن ها پرداختی وجود داشته باشد. این نسبت می تواند یک به چهار نسبت به پرداخت کننده و ورودی جدید باشد.  مثلا چهار تا ۱۵ هزارتومان باید پرداخت شود تا به یک نفر به عنوان بازنشستگی پول پرداخت کنیم. اما در حال حاضر اکثر صندوق ها به دلیل افزایش امید به زنگی به کم تر از یک وردوی و یک خروجی رسیده اند و صندوق تامین اجتماعی به عددی کم تر از سه رسیده است.

راه حل چیست؟

دل انگیزان با اشاره به راه حل های موجود برای حل بحران صندوق های بازنشستگی گفت: یک راه حل افزایش سن بازنشتگی است. اما تا زمانی که تورم وجود دارد مشکل را به طور دائم حل نمی کند. از سوی دیگر، مدیریت صندوق ها هم غلط است و شایسته ترین ها مدیر نیستند. این در حالی است که بهترین سرمایه گذاری ها باید برای صندوق ها اینجام شود. اما در تمام دولت ها انتخاب مدیران صندوق های بازنشستگی بر اساس مدیریت شایسته نیست. با این وضعیت حتی اگر ورودی را افزایش دهیم باز هم با مشکلاتی مواجه می شویم.   این استاد دانشگاه افزود: نمایندگان نباید ملک طلق خودشان بدانند و لازم نیست نمایندگان بر اساس چهارچوب های پوپولیستی قوانین را تغییر دهند. در کل از نگاه من این افزایش سن بازنشستگی به علت افزایش امید به زندگی قابل توجیه است. اما بخشی از مشکل نیز اداره صندوق ها است که باید تغییر کند. مساله تورم نیز اصلی ترین بحران است، که باید آن را حل کرد.