آرمان امروز: در حالیکه سازمان جهانی بهداشت (WHO) هشدار داده که تا سال ۲۰۵۰ میلادی موارد ابتلا به سرطان در جهان ۷۷ درصد افزایش پیدا می کند، لیلا مؤدب شعار، رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت چندی قبل اعلام کرد که در حال حاضر سرطان‌های پستان، روده بزرگ، ریه، پروستات و معده از جمله سرطان‌های شایع در کشور هستند.ضمن آنکه وزارت بهداشت نیز از بروز سالانه حدود ۸۵ تا ۹۰ هزار مورد جدید سرطان در کشور خبر داده است.

اما شاید مهمترین جزیات در این زمینه را کامران باقری لنکرانی رئیس انجمن علمی آندوسکوپی‌های گوارشی ایران، داده باشد که چندی قبل، گفته بود؛ پیش بینی می‌شود تا ۱۰ سال آینده موارد سرطان روده در کشور به ۲ برابر برسد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا وجود سونامی سرطان در کشور با واقعیت‌ها همخوانی دارد یا خیر، گفت: استفاده از واژه سونامی، ترسناک است اما واقعیت این است که اگر نخواهیم در جهت اصلاح سبک زندگی، کاهش مصرف دخانیات، کاهش مصرف غذاهای آماده و فست فودها و…، تلاش نکنیم؛ قطعاً درگیر افزایش بیماری‌های غیرواگیر از جمله سرطان‌ها خواهیم شد.

وی به تقسیم بندی شیوع سرطان‌های دستگاه گوارش در کشور اشاره کرد و افزود: در نیمه شمالی کشور شاهد شیوع سرطان معده هستیم و در جنوب کشور، سرطان روده از شیوع بالایی برخوردار است. همچنین، آلودگی هوا که عامل شیوع سرطان‌های مری، معده و ریه است؛ در کلانشهرها آثارش را می‌بینیم.

شایع ترین ها

اما در این میان گزارش های رسمی حکایت از آن دارد که سرطان پستان شایع ترین سرطان ایرانی هاست. رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: سرطان پستان با شیوع ۱۲ درصدی بالاترین میزان شیوع سرطان را در ایران دارد که ۲۶ درصد سرطان زنان را تشکیل می‌دهد. ضمن آنکه در مردان نیز سرطان پرستات بیشترین آمار را بین سرطان ها دارد.

به گفته دکتر محمد اسماعیل اکبری سرطان پستان ششمین علت مرگ ناشی از سرطان در هر دو جنس مرد و زن است و در ایران دومین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است. گرچه کمتر از ۳۰ درصد از بیماران مبتلا در هر سال فوت می‌کنند.

وی همچنین با ذکر اینکه مقایسه هرم جمعیتی و تعداد بیماران، نشان می‌دهد ایران جزو ده کشور اول در رشد سرطان است می گوید: عدد مبتلایان ما به سرطان پایین است اما یک چیز دیگری اتفاق افتاده است، چون هم ریز فاکتورهای ابتلا به سرطان دارد افزایش پیدا می‌کند و هم به دلیل افزایش سن، طول مدت مقابله با ریز فاکتورها زیاد شده است.

او در ادامه به شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: در زنان ایرانی اولین سرطان، سرطان سینه است و در مردان ایرانی اولین سرطان، سرطان پروستات است، قبل‌تر سرطان معده برای مردان اولین بود، اما الان جایگاه سوم را میان مردان و جایگاه چهارم را میان زنان ایرانی دارد و البته سرطان معده هنوز کشنده‌ترین سرطان در زن و مرد ایرانی است.

رئیس مرکز تحقیقات سرطان ایران افزود: تعداد برخی سرطان‌ها هم دارد بیشتر می‌شود، مانند سرطان تیروئید، آن‌هم برای این است که امروزه ما زودتر می‌توانیم این نوع سرطان را شناسایی کنیم.

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش علی قنبری مطلق رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت، گفته بود: «سالانه تقریباً نزدیک به ۱۵۰ هزار نفر در کشور به سرطان مبتلا می‌شوند، تقریباً سالی حدود پنج درصد هم در کشور افزایش بروز سرطان را داریم.»

همچنین بر اساس گزارشی که در خردادماه سال گذشته منتشر شده است که سالانه ۶۰ هزار نفر در ایران بر اثر ابتلا به انواع سرطان جان خود را از دست می‌دهند.

عدالت در مورد سرطانی ها

به اعتقاد کارشناسان نابرابری های سلامت باعث بی اعتمادی اجتماعی بوده و  نیز می تواند تعیین کننده اجتماعی سلامت و بیماری سرطان باشد. در ایران اما به خاطر نابرابری امکانات پزشکی و بهداشتی و بالا بودن هزینه های درمان، بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان نمی توانند آنگونه که باید و شاید برای درمان خود اقدام کنند.

این موضوع به قدری جدی است مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ایران هم به آن اشاره کرده و گفته است یکی از مواردی که «هزینه‌های کمرشکن» به بیماران تحمیل می‌کند در بخش سرطان است.

جالب اینجاست که تبعات ابتلا به سرطان چنان بالاست که حتی می تواند به  چالش روحی و روانی و حتی جامعه شناختی برای مبتلایان بدل شود.

یک مددکار اجتماعی با ذکر اینکه بر اساس برخی از پژوهش‌های روانشناختی و جامعه شناسی، هر کدام از انواع مختلف سرطان با یکی از اختلالات روانی ارتباط مستقیمی پیدا می کند می گوید: اگرچه سرطان یک بیماری است و تشخیص آن تجربه ای بسیار ناخوشایند وغیر قابل باور برای هر فرد است، اما باید آن را به عنوان یک مسأله اجتماعی یا آسیب اجتماعی قلمداد کرد. زیرا  باعث می شود شغل، وضعیت اجتماعی فرد دچار اختلال شده و منجر به ویرانی زندگی بیمارشود.

محسن دهمنش در گفت و گو با «آرمان امروز» افسردگی و ناامیدی را از جمله تبعات دامنگیر افراد مبتلا به سرطان دانسته و می گوید: متاسفانه در کشور ما این گونه جا افتاده که احتمال زنده ماندن یک فرد سرطانی بسیار کم است برای همین هم خانواده ها خودشان را می بازند و هم فرد مبتلا. در نتیجه بعد از مدتی بیمار دچار افسرده و گوشه گیری می شود و دیگر امیدی به زندگی ندارد. همین مساله می تواند باعث شود تا خانواده و نزدیکان وی نیز به همین چالش مبتلا شوند.

وی اضافه می کند: این بیماری همچنین جنبه های مختلف کیفیت زندگی بیمار را از قبیل وضعیت روحی، روانی، اقتصادی و عملکرد جنسی مختل نموده و بر وضعیت اقتصادی و خانوادگی، تأثیر منفی و مخربی می گذارد و با تحمیل هزینه های سنگین، خانواده را درگیر نموده و به زیر خط فقر می کشاند.  وی با ذکر اینکه در عمل شاهد نابرابری دسترسی امکانات پزشکی برای بیماران سرطانی هستیم می گوید: حمایت از بیماران سرطانی امری است حایز اهمیت چرا که حمایت، فرآیند تعامل اجتماعی است. این تعامل نخست با برقراری ارتباط همدلانه و ایجاد یک شبکه ایمنی پدید می آید و سپس براساس معنی خاصی که از بیماری و درمان برای وی صورت می گیرد و منجر به  توانمندی لازم را در زمینه های مختلف جسمی، روحی – روانی و اجتماعی می شود.

وی می افزاید: حمایت اجتماعی موجب می شود فرد احساس کند که دیگران دوستش دارند و به او اهمیت می دهند و فرد احساس اطمینان و با ارزش بودن می کند و قدرت جسمانی و روانی مقابله با سرطان افزایش می یابد. از سویی تشویق بیمار به شرکت در محافل اجتماعی و ترتیب دادن گروه های حمایتی و تقویت روابط از طریق ارتباطات، افزایش اطلاعات و آگاهی می تواند به بهبود رفتارهای پذیرندگی درمان و به تبع آن تسکین درد کمک کند.

داروهای نایاب

دکتر منوچهر احمدی، رادیو آنکولوژیست، نیز در گفت و گو با «آرمان امروز» در خصوص وضعیت کنونی سرطان در ایران می گوید: براساس آنچکه ما در بیمارستان ها و مراکز درمانی و مطب های خودمان می بینیم سرطان در کشور رو به افزایش است. البته بخشی از این افزایش طبیعی است چرا که سن ایرانی ها در حال افزایش است، و طبیعتا افزایش سن عامل مهمی در افزایش سرطان است.

وی با ذکر اینکه سرطان در هرمنطقه ای از کشور متفاوت است می گوید: مثلا در استان هایی مانند اردبیل و کردستان سرطان معده سرآمد است و در استانی مانند گرگان، سرطان مری یکه تازی می کند. دلایل آنهم به سبک زندگی مردم، مواد غذایی که مصرف می کنند و توجه به مسایل بهداشتی و آگاهی از اطلاعات پزشکی مربوط می شود. مثلا در شهرهای بزرگ انواع آلودگی های هوا و آب و… می تواند باعث بروز سرطان شود. اما در مجموع دو سرطان پستان و پروستات بیشترین آمار را در ایران دارند.

اما بیماران سرطانی تا چه حد به دارو و تجهزات پزشکی برای درمانشان دسترسی دارند؟ سوالی که احمدی در پاسخ به آن می گوید: وضعیت دارویی ما بد نیست. یعنی داروهای سنتی درمان سرطان تقریبا به اندازه کافی در کشور وجود دارد. اما نقطه ضعف اصلی ما به داروهای روز و جدید دنیا بر می گردد. یعنی داروهای جدید یا در دسترس نیستند یا آنقدر گران هستند که عملا کمتر کسی می تواند آنها را تهیه کند. بنابراین به نظر می رسد باید دولت و وزارت بهداشت تدابیر ویژه ای را برای حمایت از این بیماران اتخاذ کنند.