به نظر می رسد که طرف های توافق برجام، برای نخستین بار پس از خروج دونالد ترامپ از آن در چهار سال پیش، در آستانه بازگشت به پایبندی کامل به این توافق باشند. اکنون و پس از رفع مانع نمایشی روسیه بر سر راه امضای توافق، یک نگرانی دقیقه آخر درباره حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان های تروریستی بروز کرده است.

چه نام سپاه در این فهرست بماند یا برداشته شود، تاثیری عینی نخواهد داشت. این است که چه بسا ایران درخواست حذف نام سپاه از این فهرست را به یک مسئله مرگ و زندگی تبدیل نکند. اما برای آمریکا نیز، مقاومت در برابر حذف نام سپاه، کاری بی معناست بویژه اگر چنین اصراری منجر به ادامه سیاست “فشار حداکثری” شکست خورده ای بشود که ذخیره اورانیوم غنی شده ایران را تا چندین برابر سقف مجاز برجام افزایش داد.

اصلی ترین دلیل اینکه ماندن یا نماندن نام سپاه در فهرست گروه های تروریستی، چندان تفاوت عینی ای نمی کند، به این مسئله باز می گردد که سپاه پاسداران، مشمول تحریم های پرشمار دیگری است که پیامدهای آن تحریم ها، فراتر از پیامدهای قرارداشتن در فهرست سازمان های تروریستی است. آن تحریم ها با مسائلی چون گسترش جنگ افزارها،

همه چیز معطل یک حرکت اشتباه! / سپاه در فهرست گروه های تروریستی خارجی نمی گنجد

سوء رفتارهای حقوق بشری، دخالت در انتخابات و نیز تروریسم مرتبط است.

فهرست گروه های تروریستی، با هدف اِعمال بر بازیگران غیردولتی – و نه نیروی نظامی یک دولت – طراحی شده است و آمریکا فهرست جداگانه ای برای دولت های حامی تروریسم هم دارد که نام ایران هم در این فهرست قرار دارد و کسی هم درباره حذف نام ایران از این فهرست، حرفی نمی زند.

سپاه پاسداران به عنوان بخشی از نیروهای مسلح ایران، به همان اندازه بخشی از حاکمیت ایران است که گارد ملی عربستان سعودی، بخشی از حاکمیت آن کشور است. سپاه هم بودجه اش را از دولت می گیرد و بعید است که هیچ شهروند آمریکایی هم برای تامین مالی سپاه، چک بکشد. هر مشکلی هم که آمریکا با اقدامات سپاه پاسداران داشته باشد، باید با حکومت ایران حل و فصل شود و نه با فهرست سازمان تروریستی خارجی.

البته قابل تصور است که برخی کسب و کارها، درگیر معاملاتی با سپاه بشوند که می تواند مشمول بندهای جنایی فهرست سازمان های تروریستی خارجی باشد اما بعید است که بودن یا نبودن سپاه در این فهرست، تغییری در این زمینه بوجود آورد ضمن آن که بعید است چنین معاملاتی، تاثیر تعیین کننده ای در قابلیت های سپاه برای کارهایی که انجام می دهد، داشته باشد.

تجربه همه این سالها نشان داد که بخش خصوصی، بسیار نسبت به انجام هر داد و ستدی با ایران بی رغبت است حتی اگر وزارت خزانه داری آمریکا هم بگوید که مشکلی برای داد و ستد وجود ندارد. قرار دادن نام سپاه در فهرست سازمان های تروریستی در سال ۲۰۱۹، بخشی از تلاش دولت ترامپ در چارچوب “فشار حداکثری” بود که تلاش داشت هرچه دم دستش می آمد را به سوی ایران پرتاب کند و نیز تا سرحد امکان، کار را برای دولت بعدی آمریکا در جبران این خسارت ها، دشوارتر سازد. این یک سوء استفاده روشن از فهرست سازمان های تروریستی خارجی بود. به جز سپاه، ۷۲ سازمان دیگر خارجی هم در این فهرست تروریستی قرار دارند که همگی شان بازیگران غیردولتی هستند و تنها سپاه پاسداران است که یک بازیگر غیردولتی نیست.

پس در شرایطی که بودن یا نبودن نام سپاه در این فهرست، هیچ تفاوت عینی و واقعی ای را موجب نمی شود، این کار تنها نوعی ژست و ارسال پیام درباره رژیمی است که آمریکا آن را دوست ندارد. هیچ توجیهی نیست که چنین ژستی به یک مانع بر سر راه توافقی تبدیل شود که تاثیراتی عینی و واقعی دارد همان گونه که برجام همه راه های ایران به سمت بمب هسته ای را می بست.

برای هرکس که واقعا به تلاش های ضدتروریستی توجه دارد، مهم است که ابزارهای ضدتروریستی به روشی مسوولانه و معتبر به کار گرفته شوند تا معنی بخش و تاثیرگذار باشند. بقیه جهان هم زمانی نگرانی های ضدتروریستی آمریکا را جدی می گیرد که از این ابزارها برای گرفتن ژست و ارسال پیام استفاده نشود.

منبع: اندیشکده کوئینسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱