آغازگر کدام بود؟

غلامرضا مصدق در یادداشتی می نویسد: بعد از مرگ جمال عبدالناصر و قرارداد صلح مصر و اسرائیل، صدام بشدت علاقمند بود جایگزین ناصر در قامت رهبر جهان عرب بشود. درخواست واگذاری جزایر سه گانه و اعطای خودمختاری به خوزستان اصولاً هیچ ربطی به عراق نداشت و صرفاً ادعاهائی در راستای تحقق آرزوی رهبری جهان عرب بود. صدام اگرچه برای قرار گرفتن در جایگاه رهبری جهان عرب همواره علیه اسرائیل لفاظی می کرد، ‌اما به جز حمایت مالی از تعدادی گروه های فلسطینی همسو، هیچگاه اقدام عملی علیه آن رژیم انجام نداد. بنابراین ایران غرق در بی ثباتی بعد از انقلاب با ارتشی تضعیف شده، درگیر با غرب بویژه با آمریکا در طولانی شدن قضیه گروگان گیری، روابط شکرآب با شوروی به دلیل حمایت از مجاهدین افغانی و وحشت اعراب مرتجع خلیج فارس از سرایت انقلاب به کشورهایشان، به زعم صدام فرصتی تاریخی برای تحقق بزرگ‌ترین آرزوی او فراهم آورده بود.
علی رغم گذشت بیش از چهل سال از آغاز جنگ، بحث بر سر اینکه کدام کشور عامل شروع جنگ بوده در بین ما ایرانیان در جریان است. عادت سیاست زدگی افراطی و سیاه و سفید دیدن همه چیز به موضوع جنگ و اینکه کدام کشور آغازگر جنگ بوده هم سرایت کرده است، آنچنان که عده ای ایران را آغازگر جنگ می دانند.

استدلال کسانی که معتقدند ایران آغازگر جنگ بوده این است که، جمهوری اسلامی با سردادن شعارهای تند علیه رژیم عراق، صدام را وحشت زده و تحریک به جنگ علیه ایران کرد، بنابراین در واقع آغازگر جنگ ایران بود. اگر چه با تعیین عراق به عنوان کشور متجاوز توسط سازمان ملل بحث بیشتر در این مورد شاید بیهوده به نظر برسد، اما واقعیت ورای عادت سیاست زدگی ما که همه وقایع را از پشت عینک کبود سیاست می بینیم چیست؟

صدام رسماً سه دلیل را برای شروع جنگ اعلام کرد:

۱- قرارداد صلح ۱۹۷۵ در شرایط ضعف عراق منعقد شده بنابراین دیگر به آن پایبند نیست.

۲- ایران باید سه جزیره (ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک) متعلق به اعراب را به آنها واگذار کند.

۳- ایران باید به عربستان (خوزستان) خودمختاری بدهد.

بعد از مرگ جمال عبدالناصر و قرارداد صلح مصر و اسرائیل، صدام بشدت علاقمند بود جایگزین ناصر در قامت رهبر جهان عرب بشود. درخواست واگذاری جزایر سه گانه و اعطای خودمختاری به خوزستان اصولاً هیچ ربطی به عراق نداشت و صرفاً ادعاهائی در راستای تحقق آرزوی رهبری جهان عرب بود. صدام اگرچه برای قرار گرفتن در جایگاه رهبری جهان عرب همواره علیه اسرائیل لفاظی می کرد، ‌اما به جز حمایت مالی از تعدادی گروه های فلسطینی همسو، هیچگاه اقدام عملی علیه آن رژیم انجام نداد. بنابراین ایران غرق در بی ثباتی بعد از انقلاب با ارتشی تضعیف شده، درگیر با غرب بویژه با آمریکا در طولانی شدن قضیه گروگان گیری، روابط شکرآب با شوروی به دلیل حمایت از مجاهدین افغانی و وحشت اعراب مرتجع خلیج فارس از سرایت انقلاب به کشورهایشان، به زعم صدام فرصتی تاریخی برای تحقق بزرگ‌ترین آرزوی او فراهم آورده بود.

البته باید اذعان کرد بعد از انقلاب بعضی از مسئولان و رسانه های ایران موضع گیری های بعضاً شدیدی علیه رژیم عراق داشتند، اما اگر قرار بود لفاظی یک دولت علیه دولتی دیگر به جنگی تمام عیار منجر شود، شمار جنگ های بشر ده ها برابر بیشتر می شد. بین ترکیه و یونان ده ها سال شدیدترین لفاظی ها در جریان بوده و هست ولی هیچگاه منجر به جنگ بین آنها نشده، کره شمالی و آمریکا ۶۷ سال است روزی چند بار همدیگر را به نابودی هم تهدید می‌کنند، ایران و اسرائیل ۴۳ سال است شدیدترین تهدیدها را نثار هم می کنند اما در این مدت طولانی حتی یک تیر مشقی هم مستقیم به سوی هم شلیک نکرده اند. اگر بپذیریم موضع گیری ایران علیه عراق به جنگ منجر شد، دلیل اشغال کویت که یکی از بزرگترین متحدان عراق در جنگ علیه ایران بود و هرگز کوچکترین موضع گیری خصمانه ای به جز خدمت علیه آن نداشت چه بود؟!

تحلیل صدام این بود که با اشغال بخشهائی از خاک ایران، رژیم نوپا که به ظاهر از هر جهت در موضع ضعف قرار دارد بلافاصله مجبور به مذاکره و دادن امتیازات گسترده خواهد شد و شکست خفت بار قدرتمندترین کشور منطقه بدست سردار قادسیه! (شکست ایران از اعراب مسلمان در جنگ قادسیه) بی تردید او را در جایگاه رهبری جهان عرب قرار خواهد داد. اما دو عامل کلیدی که موجب ناکامی صدام شد، در تحلیل نسبتاً واقع بینانه او نادیده گرفته شد، اول دفاع گسترده و جانانه مردم و نیروهای نظامی ایران از کشور خود و دوم سازش ناپذیری رژیم نوپای جمهوری اسلامی با متجاوز در آن شرایط سخت بود.

اینکه ادامه جنگ بعد از آزادی خرمشهر به صلاح نبود و یا اینکه کسانی به هر دلیل مخالف جمهوری اسلامی هستند نباید موجب شود جای متجاوز با مدافع عوض شود. فراموش نکنیم در جنگی کاملاً نابرابر برای حفظ تمامیت ارضی ایران عزیز، جان ده ها هزار نفر از بهترین جوانان کشور فدا شد، حداقل با عدالت ورزی در قضاوت و تحلیل، خون پاک آنها را پایمال نکنیم.