نزاع سیاسی ۴۰ساله ،بازی باخت – باخت برای ایران و امریکا

حسین موسویان دیپلمات پیشین ایران و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا و ابواقاسم بینات استاد دانشگاه هاروارد آمریکا طی مقاله ای مشترک در نشریه آمریکایی به بررسی چگونگی احیای توافق هسته ای پرداختند. ایران و امریکا هر دو باید این موضوع را برسمیت شناسند که نزاع سیاسی‌شان در چهار دهه گذشته برنده‌ای نداشته و بازی باخت – باخت برای آنان بوده است.

آمریکا و ایران باید بتوانند نزاع سیاسی خود را در محدوده‌ای کنترل شده حفظ کنند.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ “حسین موسویان” دیپلمات سابق ایران و از اعضای ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای در مقاله‌ای در نشریه “نشنال اینترست” توصیه‌هایی را برای چشم‌انداز برجام و روابط ایران و امریکا مطرح کرده است.

او می‌نویسد: “سرنوشت برجام به رشته‌ای آویزان است. در حالی که دیپلمات‌ها به دنبال یافتن راهی برای احیای برجام هستند، پرسش اساسی مطرح شده آن است که چگونه می‌توان به توافقی با دوام دست یافت که در دوره “جو بایدن” و جانشین او حفظ شود. معامله‌ای بزرگ با ایران و مشارکت دادن کنگره در توافق هسته‌ای می‌تواند دو راه حل بالقوه باشد، اما عملی و واقع‌گرایانه نیست. فراتر از آن، ما می‌توانیم توافق هسته‌ای را در بلندمدت از طریق تنظیم دوباره رابطه ایران و امریکا و برقراری نوعی رابطه و شیوه زیست میان ایران و امریکا حفظ کنیم.
در پنج سال گذشته، آشکار شد که تهدید اصلی برای برجام تمایل امریکا برای استفاده از اهرم تحریم به منظور اعمال فشار اقتصادی بر ایران و به حداقل رساندن نفع ایران از لغو تحریم‌ها بوده است. این بدان خاطر است که تنش اصلی در رابطه ایران و امریکا درباره منطقه است و نه صرفا درباره مسئله هسته‌ای. خروج امریکا از برجام در دوره ترامپ و اعمال تحریم‌ها علیه ایران به امید حصول توافقی تازه و توافق بر سر مسائل منطقه‌ای بود.

نگرانی از عهدشکنی امریکا و دغدغه‌ها و انگیزه‌های امنیتی ایران سبب می‌شوند تا تهران از پایبندی کامل به برجام سر باز زند و قابلیت‌های هسته‌ای را به عنوان اهرم خود حفظ کند. آسان و سریع بودن روند بازگشت تحریم‌های امریکا و زمان‌بر بودن روند احیای زیر ساخت‌های هسته‌ای سبب می‌شوند تا تهران دغدغه و نگرانی‌های جدی را در سیاستگذاری خود لحاظ کند.

خروج امریکا از برجام صرفا مهر تاییدی بر نگرانی‌های ایران و عاملی برای تشدید بی‌اعتمادی میان دو کشور بود. خروج از این وضعیت بدون کنار گذاشتن ذهنیت بازی با حاصل جمع صفر در رابطه ایران و امریکا امکان‌پذیر نیست. ایران و امریکا هر دو باید این موضوع را برسمیت شناسند که نزاع سیاسی‌شان در چهار دهه گذشته برنده‌ای نداشته و بازی باخت – باخت برای آنان بوده است. امریکا و ایران باید راهی برای مدیریت نزاع سیاسی شان پیدا کنند. این موضوع امکان‌پذیر نخواهد شد مگر آن که امریکا در تعیین استراتژی خود ارزیابی واقع‌بینانه‌تری از قابلیت‌ها و اهداف ایران در منطقه داشته باشد و رویکرد مبالغه‌آمیز و هشدار دهنده را کنار گذارد.

رویکرد واقع‌بینانه‌ای که امریکا باید در پیش گیرد پذیرش این واقعیت است که ایران تنها قدرت در میان قدرت‌های منطقه است که کم‌ترین بودجه را برای هزینه‌های نظامی خود در نظر گرفته است. ایران خواستار برسمیت شناخته‌شدن نقش منطقه‌ای خود است و نباید این موضوع را به عنوان مداخله منطقه‌ای قلمداد کرد.

فعالیت ایران در عراق و سوریه برای جلوگیری از سقوط متحدان‌اش بوده و نه در راستای توسعه‌طلبی. همچنین، حضور نظامی ایران در منطقه در مقایسه با عربستان، اسرائیل و ترکیه بسیار کمرنگ‌تر بوده است. دستیابی به راه‌حلی میان ایران و امریکا آسان نیست و ظرف مدت یک شبانه روز حاصل نخواهد شد چرا که دو طرف چهره‌ای هیولاوار را در چهار دهه گذشته از یکدیگر ترسیم کرده‌اند.

با این وجود، با نشان دادن حسن نیت و اقداماتی اعتمادساز از جمله کاهش انگشت اتهام گرفتن لفظی به سوی یکدیگر و خودداری از شعار دادن، دو کشور می‌توانند روند تنش‌زدایی تدریجی را مدیریت کنند. این کار با احیای برجام و اجرای آن با حسن نیت امکان‌پذیر است. همکاری اقتصادی در چارچوب برجام می‌تواند گام بعدی باشد. قرارداد بوئینگ با ایران برای فروش هواپیما در دوره اوباما نشان داد همکاری اقتصادی امکان‌پذیر است. قرارداد‌های مشابه می‌توانند ایران را در چارچوب تجارت عادی بین‌المللی قرار دهند و باعث ایجاد روابط نامحدود بانکی آن کشور با نهاد‌های مالی سرتاسر جهان شوند”.

موسویان در ادامه می‌افزاید: “حل مسائل امنیتی منطقه‌ای اما دشوارتر است و لازمه آن ایجاد سطح بالاتری از اعتماد متقابل خواهد بود. با این وجود، اگر منافع مشروع امنیتی در منطقه لحاظ شوند امکان کاهش تنش و مهار رقابت و ایجاد بستر نظام همکاری بلندمدت فراهم خواهد شد. در آن صورت می‌توان راه‌حلی برای مسائلی، چون جرایم ‌سازمان‌یافته، امنیت انرژی، مشکلات زیست محیطی، قاچاق مواد مخدر و ثبات منطقه‌ای پیدا کرد. ناکام ماندن در ایجاد سطحی حداقلی از همزیستی مسالمت‌آمیز میان ایران و امریکا باعث تداوم ناامنی در منطقه می‌شود و دو کشور و کل منطقه را به سوی منازعه نظامی سوق خواهد داد”.