هفته گذشته، وقتی مالک شریعتی، نماینده مردم تهران درخصوص آخرین وضعیت اختصاص گاز مایع برای سوخت خودورها در یک برنامه تلوزیونی سخن می‌گفت، ضمن تشریح تعارض منافع در میان شرکت های تابع وزارت نفت و ضرورت اصلاح رابطه مالی میان آنها و همچنین مدیریت توزیع گاز مایع، خاطرنشان کرد: «آقای سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده نفتی، خطاب به یکی از معاونان وزارت نفت، نوشته است روزانه ۲۵۰۰ تن گاز مایع، تکافوی نیاز مصرف کنندگانی که به شبکه گاز طبیعی دسترسی ندارند را خواهد نمود، بنابراین از متوسط ۶ هزارو ۵۰۰ تن تولید روزانه گاز مایع در ۱۰ پالایشگاه ما، ۴ هزار تن قابلیت صادرات و یا استفاده در خودروها را دارد.» شریعتی در این برنامه در پاسخ به این پرسش که ۴ هزارتن دیگر در کجا مصرف می‌شود، عنوان کرد: اکنون خود وزارت نفت نمی داند این ۴ هزارتن کجا می رود!

در دولت قبل، معاون وقت، در کمیسیون انرژی، گفتند ما نمی‌دانیم این ۴ هزار تن در کشور کجا می‌رود! بخشی از آن وارد شبکه غیررسمی خودروها می‌شود، بخشی از آن قاچاق می شود و یا در مصارف غیرضروری می‌رود.

بجماران، هر چند براساس اظهارات این نماینده مجلس، موضوع «گم شدن» روزانه ۴ هزارتن گاز مایع، موضوعی بوده که در نامه ۱۳اردیبهشت ۱۴۰۲، از سوی معاون وزیر نفت مورد اشاره قرار گرفته است، اما روشن نیست به چه عللی، در شش ماه گذشته، این مساله بررسی نشده تا پاسخی برای آن داده شود!

هیچ اطلاعات درستی از تولید و توزیع نفت وگاز وجود ندارد!

فرزین سوداکوهی، کارشناس نفت و گاز، در گفت و گو با جماران، معتقد است: در حوزه حامل های انرژی، از برق گرفته تا منابع هیدروکربنی، در عین اینکه نقشه راه درستی تدوین نکرده ایم، شفافیتی نیز وجود ندارد.دستگاه ها به بهانه اینکه ما در شرایط تحریمی قرار داریم، این اطلاعات را منتشر نمی کنند! بنابراین هر گونه گمانه زنی درباره سرنوشت این میزان گاز گم شده، می تواند در عین حال درست باشد؛ چراکه هیچ پایه ای برای دریافت اطلاعات درست درخصوص میزان تولید و نحوزه توزیع نفت و گاز وجود ندارد.

وی تاکید کرد: روشن است که ما مفقود شدن این گازها را شاهد هستیم و از آنجا که هیچ اطلاعاتی در دست نیست، احتمال اینکه گم شود وجود دارد. سال ها است که گروه‌هایی از این خلاء اطلاعاتی و عدم شفافیت سود می‌برند. ما اساسا برای حوزه انرژی، نقشه راه نداریم. روشن نیست که قرار است چه میزان تولید شود و چه میزان گاز فلر داریم که سوزانده می‌شود. درباره اینکه چه میزان گاز روی فلرها سوزانده می شود، آمار و ارقامی هست اما در اینکه گاز اضافه بر مصرف تولید شده، چه می شود، اطلاعات دقیقی در دست نیست.

گازهای مفقود شده، به دست رانتخوارها می رسد

این کارشناس نفت و گاز، با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان صنایع نفت و گاز، اعتقاد دارند، این میزان گاز مفقود شده، به دست رانتخوارها می رسد و افرادی هستند که از این ماجرا سود می برند، ادامه داد: این میزان می تواند قاچاق شود و یا به بعضی واحدها تحویل داده شوند. از آنجا که ما سیستم آمایش و تهیه اطلاعات درستی نداریم، این اتفاق در خط لوله‌های فراورده های نفتی نیز می‌افتد. بارها خبرهایی منتشر شده که سرقت هایی از لوله‌های فراورده‌های نفتی انجام شده و مدتها بعد متوجه شده ایم! این مسائل به این دلیل پیش می آید که کنترل چندان درست و دقیقی روی این موضوعات نمی شود. ممکن است هر اتفاقی در این زمینه رخ دهد.

سوداکوهی با بیان اینکه باید کنترل ها بیشتر شود و آمار و ارقام به بهانه تنگناهای تحریمی از نظر افکار عمومی پنهان نشود، نسبت به شفاف سازی درخصوص این آمار برای کارشناسان و رسانه های فعال در حوزه انرژی تاکید کرد.

دستهای پنهانی با نفوذ به ساختار اداری نفت کشور و ایجاد رانت، اهداف خود را پیش می برند

وی با اشاره به اظهارات مالک شریعتی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، در خصوص اینکه خود وزارت نفت نیز نمی داند این ۴هزارتن نفت کجا می رود، به جماران گفت: اعتقادی به این موضوع ندارم که وزارت نفت از این موضوع بی اطلاع است. در آمار و ارقام عجیبی که از ماجرای قاچاق گازوئیل، بنزین و دیگر سوخت ها در برخی مناطق مانند سیستان بلوچستان ارائه شد، با هیچ عقلی، پذیرفتنی نیست که تعدادی محدودی از افراد این کار را می‌کنند. این حجم بالای قاچاق، روشن می کند دست های پنهانی با ایجاد رانت و نفوذ کردن به ساختار اداری نفت کشور، اهداف خود را پیش می برند!

این کارشناس نفت و گاز با بیان اینکه این مساله در حوزه گاز نیز می تواند شکل گرفته باشد، تاکید کرد: وزارت نفت نمی تواند ادعا کند که من از آن بی اطلاع هستم و نمی‌دانم گاز گم شده، از کجا سر در می آورد! اگر شما مسئول تامین حوزه‌های گازی و نفتی کشور هستید، باید نظام توزیع نیز در کنترل شما باشد. چطور ممکن است این حجم بالا از ثروت کشور مکررا، مفقود شود و ما عنوان از آن بی اطلاع باشیم!

برنامه هفتم توسعه هیچ توجهی به رفع بحران انرژی کشور نشده است!

سوادکوهی با بیان این انتقاد که علیرغم وجود چنین چالش های اساسی در ارتباط با حوزه‌های انرژی در کشور، هیچ برنامه‌ای برای رفع این بحران ها وجود ندارد و در برنامه هفتم نیز، این مساله مورد توجه قرارنگرفته است، اضافه کرد: نمی‌خواهم دیدگاه بدبینانه‌ای ارائه دهم، اما حقیقت این است که اقتصاد ما تبدیل به اقتصاد سوداگر محور شده است. این اقتصاد، باعث شده پدیده هایی مانند دلالی و واسطه گری بیشتر شکل بگیرند. این پدیده‌ها در ساختار حاکمیت و سیستمهای اداری و دولتی نفوذ دارند و با پیشبرد منافع خود، از شکل دهی به روندهای رانت زدا و شفافیت ساز، جلوگیری می‌کنند.

وی یادآورشد: ما در برنامه های اخیر توسعه ای در کشور نیز، جایگاه ویژه ای برای رفع این مساله نمی‌بینیم و یا اگر بندی هم گنجانده شود، همان روی کاغذ باقی می‌ماند. همچنان همان شکاف ها برای این سوء استفاده‌ها باز است و طبیعی است که با این وضعیت، همه آن فسادها همچنان تداوم پیدا می‌کنند.

جناح ها و گروه هایی هستند که از این اوضاع سود می برند

سوادکوهی با تاکید بر اینکه اگر نگاه استراتژیک و نقشه راه برای حوزه انرژی داشتیم، در این موارد نیز دچار مشکلات این چنینی نمی شدیم، خاطرنشان کرد: باید تصمیم سازان و تصمیم گیران، یک بار برای همیشه، به شکل جدی این خلاءها را پر کنند. این مساله همچنان می‌تواند در افکارعمومی، پرسش برانگیز باشد و از سوی دیگر، پیامدهای ناگوار اجتماعی ایجاد کند.

وی با اشاره به اظهارات شریعتی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، درخصوص اینکه با تماس های برخی افراد، مصوبه بازگرداندن سوخت ال.ان.جی به سبد سوختی کشور از دستور کار صحن مجلس خارج شد، به جماران گفت: جناح ها و گروه هایی هستند که از این مساله سود می برند، و با نفوذ در دستگاه ها و نهادهای حاکمیتی، با قدرتی که دارند، در راستای منافع خود، از پیشبرد چنین طرح هایی جلوگیری می کنند. اما اگر اطلاعات و ارقام شفافی ارائه می شد، این خلاءها بسیار زود خود را نشان می داد و این روندها نمی توانست ادامه پیدا کند. اما از آنجا که علاقه و اراده ای برای رفع این مشکل وجود ندارد و یا اینکه ما تاکنون شاهد نبودیم. حرکت های محدودی که در دولت و یا مجلس انجام شده نیز از سوی افرادی بوده که دلسوزانه تلاش کردند، اما چندان موفق نبوده اند.

وقتی سازمان استاندارد اجازه نظارت کیفی ندارد، انتظار بنزین باکیفیت دارید؟!

این کارشناس نفت و گاز، با تاکید بر ضرورت ورود جدی وزارت نفت و نهادهای ناظر به این مساله، توضیح داد: نهادهای ناظر، یا وجود ندارند و یا به دلیل نداشتن نفوذ و قدرت خاصی، در حد شعار عمل می کنند و تصمیماتشان ضمانت اجرایی ندارد. همانطور که در حوزه کیفیت بنزین، چیزی به عنوان استاندارد ندیدیم! گفته می‌شود سازمان استاندارد اجازه چندانی برای نظارت بر حوزه کیفی و کمی بنزین تولیدی ندارد. وقتی به این سازمان اجازه نظارت داده نمی شود، هر فرآورده خارج از استانداردی ممکن است تولید و موجب آلایندگی های بیشتر شود.

سوادکوهی تاکید کرد: قوانین به خودی خود، نمی توانند برای ما، افق مناسبی ترسیم کنند. ما نیاز به نظارت و شفافیت داریم و در این شرایط تحریمی، عدم شفافیت، نیز به کشور ضربه های جدی می زند.

پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن گاز مایع تولید می کنند

در همین رابطه اما  سید حمید حسینی – رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، در رابطه با مساله گم شدن روزانه ۴هزارتن گاز مایع نیز به خبرنگار جماران گفت: ما یکی از تولیدکنندگان گاز مایع، یعنی ال.پی.جی در منطقه هستیم، پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن این گاز را تولید می کنند.  بعضی از واحدهای پتروشیمی ما هم، مانند پتروشیمی «بندر امام» و «پارس» و «بیدبلند»، تولید کننده گاز مایع هستند. بزرگترین تولید کننده گاز مایع ما، شرکت ملی گاز و پالایشگاه های گاز عسلویه هستند.

وی با بیان اینکه مصرف داخلی کشور حدود ۲تا ۲.۵ میلیون تن است، یادآورشد: توان تولید کشور، بسته به اینکه پالایشگاه ها تا چه میزان با ظرفیت کامل کار کنند، حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون تن، تخمین زده می شود، و بقیه این گاز باید صادر شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی اضافه کرد: آمار هفت ماهه گذشته، نشان می دهند که ما حدود ۷ میلیون تن صادرات انجام داده ایم، تا پایان سال احتمالا صادرات ما به بیش از ۱۰ میلیون تن برسد. با توجه به مصرف داخل، بعید به نظر می رسد گازی باقی بماند که بخواهد در راه های دیگر توزیع شود و یا به هدر رود.

گم شدن روزانه ۴ هزارتن گاز، مساله آشکار و مشخصی نیست!

وی ادامه داد: پالایشگاه‌ها، عمده تولید خود را به مصرف داخلی اختصاص می دهند و بخشی از آن نیز از مرزهای زمینی به افغانستان و عمدتا پاکستان صادر می شود. پتروشیمی‌ها، عده تولید خود را از طریق هلدینگ خلیج فارس صادر می کنند که کشتی و امکانات دارند و کیفیت گاز خوبی هم دارند. شرکت ملی گاز نیز تا آنجا که بتواند برای افزایش صادرات گاز تلاش می کند و موفقیت هایی نیز داشته است. در این میان، اینکه مطرح می شود روزانه ۴هزارتن گاز گم می شود، مساله آشکار و مشخصی نیست.

حسینی توضیح داد: در زمستان، که پالایشگاه های گازی، با ظرفیت کامل کار می کنند، تولید گاز مایع زیادی انجام می‌شود. مخازن گاز مایع هم محدودیت دارند. اگر به هر دلیلی، بازار صادراتی متقاضی نباشد و یا کشتی کفایت نکند، از آنجا که نمی توانند تولید گاز را متوقف کنند، ناچارا بخشی از گاز مایع ذخیره شده را در خط لوله رها می کنند و یا گاز مایع تولید نمی کنند و پروپان و بوتان هم همراه گاز متان در خط لوله سراسری گاز شهری ارسال می کنند تا مورد مصرف مردم قرار گیرد که البته این کار، کیفیت گاز را بالا می برد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، با بیان اینکه وقتی این گاز مایع را می توانیم بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار بفروشیم، رها کردن آن در خط لوله سراسری و فروشش مانند گاز شهری، مقرون به صرفه نیست، به جماران گفت: برخی از نماینده‌های مجلس، این ایده را دارند که ما اتوپارک ایجاد کنیم و همانطور که گاز شهری را در حدود ۲۵ میلیون تن، با عنوان سی.ان.جی به خودروها می دهیم که همین به مصرف بنزین کشور کمک زیادی کرده است، گاز مایع هم در خدمت خودروها قرار گیرد.

وی ادامه داد: شرکت نفت و شرکت پخش و پالایش، به دلایل کارشناسی با این موضوع موافق نیستند و این مباحثی که مطرح می شود بیشتر ناشی از دعواها بر سر توزیع گاز مایع و اختصاص منابعی که از صادرات گاز مایع تامین می شود است که اکنون عمدتا در اختیار خود شرکت گاز و نفت قرار می گیرد و برای توسعه و تعمیرات زیرساخت ها مصرف می شود. همانطور که امسال هم نمایندگاه مجلس، ۲۰ درصد نفت صادراتی را به شرکت نفت و گاز اختصاص دادند.

حسینی تاکید کرد: شرکت نفت باید صراحتا عنوان کند که چه میزان گاز تولید می کند. پالایشگاه ها نیز باید عنوان کنند در عسلویه، پالایشگاه ها و پتروشیمی ها چه میزان تولید و صادرات انجام می شود تا بتوان در این باره قضاوت کرد. اما تاکنون بنابر اطلاعاتی که به دست ما رسیده است، گم شدن ۴ هزارتن گاز مایع را نشان نمی دهد. اگر روزانه ۴ هزار تن گاز گم شود، سالانه حدود ۱.۵میلیون تن باید ما گاز گم شده داشته باشیم. در حالی که قبلا پیش آمده است که تا ۳میلیون تن نیز در خط لوله سراسری گاز مایع زده شود. ضمن اینکه قطعا ما در شبکه، در جریان توزیع، تخلیه و کپسول کردن هدررفت نیز داریم که باید شرکت نفت آنها را گزارش دهد.