معاون اول در “توهم رضایتمندی”!

آرمان شرق:ادعای دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور را در جلسه ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی ایران در روز شنبه ۲۴ خردادماه مبنی بر اینکه میزان رضایتمندی مردم نسبت به عملکرد دولت بالا رفته و میزان عدم رضایتمندی آنها نسبت به اسفندماه ۹۸ کاهش یافته است، در یک نقد منصفانه و با اغماض، می توان “توهم رضایتمندی“ نام داد.

اما بیش از آنکه به نقد محتوایی ادعای مذکور اشاره شود، پرسش اساسی این است که اصولاً سنجش گرایی رضایت چه نهادی بوده، و چقدر معتبر بوده و شاخص های آن چه بوده است؟ متأسفانه طی سالهای اخیر رویه ناصوابی در سازمانهای ما شکل گرفته است که هر نهادی، ارزیابی و سنجش خود را به عنوان یک ارزیابی معتبر به افکارعمومی (نیروی قدرتمند قضاوتگر و وجدان جمعی مردم) ارائه داده است، غافل از آنکه اصل اول در “اعتبار منبع سنجشگر”، بی طرفی اوست و ثانیاً آیا نهاد ارزیابی کننده،پرسشنامه و شاخص های ارزیابی از روایی و پایایی کافی برخوردار بوده و تحقیق با رعایت استانداردهای یک پژوهش علمی تطابق دارد یا نه؟ و مثلاً آیا تأکید تحقیق بر چه بعدی از ابعاد رضایتمندی بوده است: سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و یا ترکیبی از آن ها؟

اگر بخواهیم یک تعریف حداقلی از رضایتمندی ارائه دهیم، می توان آن را وضعیتی روانشناختی و حالت یا شرایطی بدانیم که با ارزیابی و انتظار هر فرد از ارضای نیاز، انتظارات و آرزوها و امیال خود روی می دهد؛ به عبارت دیگر، مفهوم رضایتمندی بر دامنه گسترده ای از تمایلات و مطلوبیت ها برای رفع نیازهای پایه ای انسان اشاره دارد، مثل امنیت اجتماعی، امنیت اقتصادی، احساس عدالت اجتماعی، سلامت و بهزیستی، کیفیت زندگی، انتخابات اجتماعی، توسعه پایدار، ارتقای شادمانی، افزایش امید به زندگی، حل مسائل قبلی جامعه در ابعاد مختلف، کاهش اضطراب و نگرانی های روحی و اجتماعی، افزایش حمایت اجتماعی، افزایش سرانه تولید ناخالص داخلی، تقویت سطح برخورداری، افزایش رضایت سیاسی، توسعه سطح مشارکت سیاسی، کاهش انفعال و بی تفاوتی در جامعه، کاهش مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و…

پس، مشاهده می کنیم که مقوله رضایتمندی، یک ساختار پیچیده و چند بعدی است که بررسی و مطالعه آن، مستلزم دقت کافی، اعتبار منبع و حساسیت های خاص خود است.

امروزه، به راحتی می توان کاهش رضایتمندی را حس و لمس کرد و البته این وضعیت به معنای فقدان اهتمام در کارگزاران نظام برای ارتقای رضایتمندی نیست، بلکه ضعف مدیریت و انباشتگی مسائل، انتظارات و فقدان اراده کافی برای گشایش ها و راه حل های سازنده، بر دامنه نارضایتی ها افزوده و در بعضی موارد، فقدان نقدپذیری و مسدود بودن راههای گفتگو با مردم وضعف و عدم تجهیز نهادهای دموکراتیک، منشأ اعتراضات نیز بوده است.

بنابراین، شایسته است که به جای توهم رضایتمندی و طرح ادعای ارتقای رضایتمندی مردم، از مردم به خاطر وجود مشکلات و بعضاً تشدید برخی از مشکلات، عذرخواهی کرده و با آنان همدردی کنیم و از راهکارهای دولت برای بهبود وضعیت مردم سخن گوئیم، نه آنکه با ادعایی باورنکردنی، بر زخم آنان نمک بپاشیم.

بی تردید، این استراتژی، نه تنها امیدآفرین نیست، بلکه بر دامنه بی اعتمادی عمومی و کاهش سرمایه اجتماعی خواهد افزود. راز جلب همراهی مردم، شفافیت، صداقت و روراستی با مردم است؛ سنجشگری، شاخص یک نظام سیاسی عقلانی است، اما صداقت می تواند به تقویت اعتماد عمومی، همراهی سیاسی و اجتماعی و همدلی منجر شود، چیزی که امروزه برای عبور از وضعیت فعلی بیش از همیشه به آن، نیاز داریم.

هوشمند سفیدی – جامعه شناس سیاسی