آرمان امروز – حمید رضا خالدی: آیین نکوداشت روز روابط عمومی و دهمین دوره جشنواره ستارگان روابط عمومی، دیروز همزمان با چهارمین روز «هفته روابط عمومی» و روز «روابط عمومی، سرمایه اجتماعی و تبیین» باپیام رییس انجمن بین تلمللی روابط عمومی و با حضور معاون مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با رویکرد “بررسی نقش روابط عمومی ها در جهاد تبیین” برگزار شد.

در این مراسم، ابتدا هوشمند سفیدی دبیر جشنواره ستارگان روابط عمومی و رئیس خانه روابط عمومی ایران طی سخنانی با اشاره به تاریخچه نامگذاری روز روابط عمومی و ضرورت های آن گفت: وقایع اخیر جامعه ایران، باعث وقوف بیشتر به اهمیت روابط عمومی شده است؛ وقتی رهبری انقلاب از ضعف رسانه ای کردن دستاوردها، تبلیغات و ارتباط گرفتن با افکار عمومی انتقاد می کنند، یعنی اینکه روابط عمومی ها در عمل می لنگد و کارآیی لازم را ندارد.

وی با ارائه دو مدل روابط عمومی تحت عناوین «روابط عمومی توصیفی» و «روابط عمومی تبیینی»، به تشریح ویژگی های هرکدام از آن ها پرداخت و گفت: روابط عمومی توصیفی به عنصر «چه» توجه دارد و با اطلاع رسانی خاتمه می یابد، در حالی که روابط عمومی تبیینی با عنصر «چرا» آغاز می شود و تلاش دارد تا با برهان، و دلیل تحلیل و گفت و شنود دو طرفه، با مخاطبان به هم فهمی برسد.

سفیدی افزود: در حال حاضر روابط عمومی های ما توصیفی هستند ولذا نمی توانند به جهاد تبیین کمک کند، لازمه این کار، تغییر رویکرد روابط عمومی‌هاست.

رئیس خانه روابط عمومی ایران، با اشاره به اینکه روابط عمومی توصیفی که بر اطلاع رسانی توده ای تکیه دارد، مختص جامعه مدرن است و در جامعه فراپسامدرن کنونی، نیازمند نوعی از روابط عمومی هستیم که به تعامل مستمر و دوسویه با مخاطبان می پردازد و این آمادگی را دارد تا در صورت لزوم، جای تبیین گرو تبیین خواه عوض شود، گفت: روابط عمومی توصیفی اقتدارگرا و روابط عمومی تبیینی، تعامل گراست.

وی همچنین با اشاره به ضرورت به رسمیت شناختن واقعی روابط عمومی در کشور و توجه عملی به نهادهای مدنی این حرفه و حل و فصل مسائل صنفی دست اندرکاران روابط عمومی، خواستار تجدید نظر در حکمرانی ارتباطی کشور شد و تأکید کرد با روابط عمومی تبیینی، می توان منطق واقعی روابط عمومی را که عبور از تزویر زر و زور و توجه به اقناع، متقاعدسازی و فهم مشترک مبنی بر گفت و شنود تعاملی و همسنگ است، پیاده کرد.

همچنین در این مراسم، پیام رئیس انجمن بین المللی روابط عمومی به مناسبت روز روابط عمومی در جمهوری اسلامی ایران قرائت شد، خانم دکتر «آنه گرت آبارز» رئیس انجمن بین المللی روابط عمومی در سال ۲۰۲۳ ضمن تشکر از برگزاری چنین رویدادهایی در ایران و گرامیداشت روز روابط عمومی، گفت: امروز روابط عمومی، یک ضرورت در عصر ارتباطات به حساب می آید و موفقیت سازمان ها، ادارت و شرکت ها و دوام آن ها در عرصه ها و فعالیت تخصصی به عملکرد روابط عمومی وابسته شده است.

مایلم تعریفی از روابط عمومی را که توسط انجمن بین المللی روابط عمومی در سال ۲۰۱۹ ) ارائه شده و به استحضار شرکت کنندگان این رویداد برسانم: «روابط عمومی، یک شیوه مدیریت تصمیم گیری است که وظیفه ایجاد روابط و منافع بین سازمان ها و مخاطبان آنها براساس ارسال اطلاعات از طریق روش های ارتباطی اخلاقی و قابل اعتماد را بر عهده دارد.»

تحقق این تعریف که موکد بر عناصر «تصمیم گیری»، «ایجاد روابط عمومی دوسویه سودمند»، «اطلاع رسانی» و «اخلاق» است، زمانی ممکن می شود که روابط عمومی در شکل و شمایل «مدیریت ارتباطات» نقش آفرینی کند و در غیراین صورت به جایگاه «مجری ارتباطات»، تنزل می یابد و در این صورت نمی تواند به جایگاه مورد نظر این حرفه دست یابد.

امید آفرین باشید

سپس دکتر فرشاد مهدی پور، معاون مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یکی دیگر از سخنران های این همایش با اشاره به نقش و جایگاه روابط عمومی ها در اطلاع رسانی و اجرای مکتب «تبینی»  گفت: در دنیای امروز سواد و سواد آموزی مفهومی بسیار گسترده تر از آموزش از طریق کلاس های درس را به خود گرفته، آنچه که ضرورت گفت و گو ی رسانه ای و سواد آموزی رسانه ای، بخصوص در عرصه فضای مجازی است، به کارگیری روش های تاثیر گذاری برمخاطب که امروز در مرز میان واقعیت و فراواقعیت درجریان است. چرا که واقعیت خودش در جامعه نمایان نمی شود بلکه این رسانه ها هستند واقعیت ها را نمایش می دهند.

وی با ذکر اینکه همواره گروهی در رسانه ها هستند که در حال کشف واقعیت و انعکاس آن در رسانه ها و اطلاع رسانی به جامعه هستند گفت: برای همین اگر دولتی تصمیم بگیرد که واقعیت را از طریق رسانه ها جعل کند، به راحتی می تواند به این مهم دست پیدا کند. چون مخاطب به طور مستقیم به واقعیت دسترسی ندارد. این همان موضوعی است که ما الان درگیر آن هستیم . یعنی جعل واقعیت ها توسط مجموعه های خارجی.

معاون مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: امروز از مسایلی مانند شکاف اطلاعاتی، دسترسی به اینترنت ، و… به جایی رسیده ایم که مجامع بین المللی نیز بر این نکته تاکید دارند که کشورهای کم برخوردار باید با تجمیع امکانات خود مانع از هژمونی و ترکیب شدن قوای مختلف از طریق فناوری اطلاعات برای به سیطره درآوردن جهان شود.

وی با ذکر اینکه در واقع ما نیازمند مقابله با نابرابری نه از جنس شکاف اطلاعاتی و عدم دسترسی که شاید دو دهه قبل تر در ادبیات روابط عمومی در عرصه اطلاع رسانی و رسانه وجود داشت، مواجهیم گفت: در اینجا نیازمند کنشگرهایی هستیم که از طریق تعامل نزدیک بین دولت و رسانه ها و روابط عمومی ها و استفاده از ظرفیت های بومی و ملی و بین المللی . شکستن این انحصار و شکاف و اطلاع رسانی درست و دقیق به مردم از مهمترین وظایف روابط عمومی هاست. البته در کنار آن، باید در مورد اینکه روابط عمومی ها تا چه حد می توانند این پروژه و رویه را جلو ببرند بحث کرد.  مهدی پورهمچنین با بیان اینکه همانطور که می دانید ماهیت و وظیفه هر روابط عمومی با توجه به نوع و جنس مجموعه ای که در آن فعالیت می کند، متفاوت است گفت: به بیان ساده شما نمی توانید یک نسخه واحد را برای تمام روابط عمومی ها بپیچید. به همین دلیل اگر روابط عمومی به خوبی با نقش و وظیفه خودش آشنا باشد و با شخص اول مجموعه خود ارتباط مستقیم داشته باشد، می تواند به خوبی افکار عمومی  را شناسایی کند و از پس اطلاع رسانی درست و ارائه راه حل برای مشکلات برآید.

وی با اشاره به نقش «امید آفرینی» روابط عمومی ها گفت:  درواقع این همان فرآیندی است که می تواند  منجر به افزایش امید در جامعه شود، ضمن آنکه اگر مشکل و دغدغه ای را مطرح می کند باید راه حل آن را نیز بیان کند. امیدواریم روابط عمومی های ما نیز بتوانند به غایت از پس این نقش آفرینی و وظیفه سنگین امیدآفرینی در کشور برآیند.

در «تبیین» به دنبال «چرا»یی باشید

در ادامه این رویداد صاحبنظران روابط عمومی در میزگردی با عنوان بررسی کارآمدی روابط عمومی ها در جهاد تبیین نظرات خود را مطرح کردند و سپس دکتر محمدرضا رسولی دانشیار و معاون دانشکده علوم ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی، به سخنرانی درخصوص شاخص ها و کیفیت تبیین در ارتباطات و روابط عمومی پرداخت. این عضو هیات موسس انجمن روابط عمومی ایران نیز در این همایش با اشاره به لزوم بهره مندی روابط عمومی ها از دانش «تببین» گفت: اصولا در متدولوژی یا نگاه روش شماسی باید بدانیم که چه رویکردها و روش هایی را برای پیشبرد تحقیق و مدل بررسی مسایل روابط عمومی به کار بردیم.

در واقع متدولوژیست ها هستند که به ما می گویند روابط عمومی ها باید در چه مسیری حرکت کنند تا بیشترین کارایی را برای مجموعه خود و جامعه داشته باشند.

وی با بیان اینکه امروز برای کسانیکه دغدغه فعالیت های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی را دارند این سوال  مطرح است که چه نوع موضع گیری هایی از نظر روش شناسی مطرح می شود؟ گفت: اینجاست که نقش «تبیین» مطرح می شود. چرا که تبیین به این می پردازد که ما با استفاده از واقعیت ها به ریشه یابی امور را بپردازیم. یعنی دلایل آن پیدا کنیم.

معاون دانشکده علوم ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی با ذکر اینکه تاکنون بیشتر روابط عمومی های «توضیحی» را داشته ایم تا روابط عمومی های «تبینی» تصریح کرد: برای همین است که اغلب تحقیقاتی که در روابط عمومی می شود فاقد ریشه یابی مسایل است. در عوض این صورت شناسی به شرکت های خارج از مجموعه ها واگذار می شود که این اولین اشتباه روابط عمومی هاست.

این استاد روابط با بیان اینکه در این میان رویکرد اکتشافی اولین گام در یک تحقیق است: در بعد توصیف، روابط عمومی ها می خواهند بگویند که «مساله» و «علت» آن چیست درحالیکه در بحث «تبیین» به دنبال «چرا»یی آن هستند. واقعیت این است که روابط عمومی ها در ۱۰ – ۱۵ سال گذشته ادبیات فراوانی را تولید کرده اند اما این ادبیات ، ادبیات «تئوری» نیست. یعنی نیامده ایم تئوری خاصی برای روابط عمومی ترسیم کنیم که منجر به نظریه واحدی برای روابط عمومی شود. برای همین نیازمند تحقیق در این زمینه هستیم.

رسولی با اشاره به اینکه معتقدم باید به دنبال مسیری برویم که این مسایل را نظام زیستی و خودمان متصل کنیم گفت: در جامعه کنونی ما، روابط عمومی ها به جای آنکه علت یابی مساله را بکنند دلیل تراشی و توجیه می کنند. برای گفتمان «تبیین» نیازمند یک قوت و صدای «فرهنگی» هستیم. برای همین اگر یک گفتمان و فرهنگ قوی وجود نداشته باشد، اصل تبین نمی تواند شکل بگیرد. اما شاید مهمترین ویژگی «تبیین» در روابط عمومی و مسایل اجتماعی، «تفهمی» بودن آن است. «تفهمی» به معنای آن است که در مطالعات فرهنگی و ارتباطات انسانی بحث تعاملان  و ارتباطات متقابل بسیار مهم هستند . این نوع نگاه تبیین خواص خودش را لازم دارد. بنابراین نیازمند پیدا کردن زبانی هستیم که با جامعه تعامل پیدا کنیم. وگرنه حتی ممکن است با وارونگی افکار عمومی روبرو شویم. یعنی روابط عمومی ها هر کاری که کنند افکار عمومی عکس آن را برداشت کنند.

اما برای اینکه روابط عمومی ها وظایفشان را در حوزه «تبیین» بهتر انجام دهند چه باید کرد؟ معاون دانشکده علوم ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی، در پاسخ به این سوال گفت: ما در این عرصه با وضعیت بغرنجی روبرو هستیم. دلیلش هم این است که امروز جهان به شدت رسانه ای است. چون هر مفهومی را بخواهیم به آن بپردازیم با یک ذهنیت جهانی از سوی افکار عمومی روبرو هستیم.

وی با بیان اینکه این وضعیت می تواند کار روابط عمومی را سهل تر یا سخت تر کند گفت: باید قبل از هر گونه اقدامی روابط عمومی ها مطالعه داشته باشند. ضمن آنکه باید ببنیم این روابط عمومی چه امکانات و چه ابزاری برای پرداختن به اصل تبین دارد.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: البته نباید به بحث مهندسی افکار عمومی که این روزها در روابط عمومی ها بابت شده بها داد چون کاملا غلط است چرا که مگر می توان افکار عمومی را خط و سو داد؟ ما با جامعه ای انتخاب گر روبرو هستیم و جامعه ای که فضای رسانه ای پیچیده ای دارد. الان جهان ما، جهان پسا مدرن هست.

این جهان پسا مدرن به تببین نیازمند است. ولی ما یا کار «تبلیغاتی» یا «توضیحی» انجام می دهیم که این به عقب ماندگی روابط عمومی ها دامن می زند.

رسولی در پایان گفت: بنابراین در اولین گام باید روابط عمومی ها به سمت مطالعه و تحقیق بروند. در صورتیکه اگر نظریه ای محکم در مورد عملکرد و خط مشی روابط عمومی وجود داشته باشد، روابط عمومی ها بهتر از هر زمان دیگری می توانند در این عصر پسا مدرن به نقش «تبینی» خود بپردازند.