دیپلماسی ایرانی: اگر چه در گزارش های پیشین «شرق» به گسل به وجود آمده بین اروپا و ایران به واسطه اعتراضات یک ماه گذشته و نیز تبعات مخرب آن بر حوزه های مختلف سیاست خارجی به خصوص پروسه مذاکرات هسته ای اشاره شد، اما سیر تحولات و اتفاقات در ۷۲ ساعت گذشته حکایت از آن دارد که حتی ساعت به ساعت بر دامنه و عمق این گسل افزوده می شود و به همین دلیل، نه مذکرات برجامی که کل دیپلماسی تحت الشعاع این گسل قرار گرفته و قرار خواهد گرفت. در این میان علاوه بر تجمعات عمومی در ایران، آن چیزی که به عنوان کاتالیزور گسترش و تعمیق این گسل عمل می کند، دامن زدن بر ادعای فروش ارسال پهپاد و دیگر تسلیحات از سوی ایران به روسیه با هدف به کارگیری در جنگ اوکراین است. این مسئله تا جایی پیش رفته که خود به فصلی جداگانه از تقابلات سیاسی بین تهران با غرب بدل شده است که از چهارشنبه هفته گذشته بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده است.

کانادا و شمشیری که برای ایران از روبسته است

بدون شک پس از ایالات متحده امریکا و سیاست فشار حداکثری کاخ سفید علیه جمهوری اسلامی ایران هیچ کشور دیگری مانند کانادا نگاه ضدایرانی با محوریت حقوق بشر نداشته است؛ موید آن هم سه دور تحریم ظرف کمتر از یک ماه علیه مقامات و نهادهای جمهوری اسلامی ایران است. کانادا چهارشنبه هفته گذشته دور سوم تحریم های خود را علیه شش فرد و سه نهاد در ایران که ادعا می کند جزو بدترین عوامل مشارکت کننده یا فراهم کننده زمینه «نقض فاحش حقوق بشر» بوده‌اند را اعمال کرد. در این رابطه ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا، در بیانیه‌ای و با طرح ادعاهایی علیه تهران گفت: «کانادا با استفاده از همه ابزارهایی که در اختیار دارد به حمایت از آنها (معترضان) در برابر نقض حقوق بشر توسط ایران و تهدیدی که متوجه صلح و امنیت منطقه می کند، ادامه خواهد داد.»

فهرست دور سوم تحریم ها شامل شورای نگهبان، مجلس خبرگان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و پایگاه عملیاتی نیروی قدس سپاه در سیستان و بلوچستان می‌شود. هم چنین عزت الله ضرغامی، رئیس سابق صدا و سیمای جمهوری اسلامی، سید مجید میراحمدی، معاون وزیر کشور، حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، محمد کرمی، فرمانده قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه، صغری خدادادی طاقانکی، رئیس زندان زنان قرچک و عباس علی کدخدایی، سخنگوی سابق شورای نگهبان جزو تحریم شدگان هستند. افزون بر آن خبرگزاری تسنیم، روزنامه کیهان، نورنیوز، خبرگزاری فارس هم جزو تحریم های کانادا هستند.

این سومین مجموعه تحریم‌های کانادا علیه جمهوری اسلامی ایران طی یک ماه گذشته و مشخصا از زمان شروع اعتراضات گسترده در کشور است. در همین رابطه و پیش از این دولت کانادا ۱۵ مهر/ ۷ اکتبر اعلام کرد ۵۰ درصد اعضای ارشد، درجه‌داران عالی‌رتبه و افسران سپاه پاسداران که شامل حدود ۱۰ هزار نفر می‌شود، اجازه سفر به کانادا نخواهند داشت. جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا برای تبیین و روشن تر کردن ابعاد این تحریم تصریح کرده بود: «این تحریم ها سخت‌گیرانه‌ترین مجازاتی است که در قوانین کانادا وجود دارد و تاکنون تنها برای موارد بسیار جدی جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی چون فجایع روی داده در بوسنی و هرزگوین و روآندا مورد استفاده قرار گرفته بود.» ترودو در ادامه عنوان داشت: «ممنوع‌الورود شدن حدود ۱۰ هزار افسر و درجه‌دار عالی‌رتبه سپاه پاسداران به خاک کانادا دایمی و برای همیشه خواهد بود.»

پس از این تحریم ها، ۲۱ مهر ماه / ۱۳ اکتبر مجددا کانادا دست به تحریم ایران زد. در این خصوص محمدجواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه ایران و ۱۶ نفر دیگر را که عمدتا از مقام‌های سابق جمهوری اسلامی هستند را در ارتباط با ادعای کانادا مبنی بر «نقض سیستماتیک حقوق بشر» و همین طور «اقداماتی که امنیت منطقه را به خطر می‌اندازد» تحریم کرد. علاوه بر ظریف، سعید مرتضوی، دادستان پیشین تهران، علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی، پیمان جبلی، رئیس صدا و سیما، حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، احمد خاتمی، عضو شورای نگهبان و مجلس خبرگان و امام جمعه موقت تهران در دور دوم تحریم ها کانادا قرار گرفتند.

در مقابل، واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به تحریم های جدید کانادا، نوشته ی او در اینستاگرام بود. ناصر کنعانی در صفحه اینستاگرام خود در این ارتباط می نویسد: «جنون تحریم دولت آمریکا ویروسی شده و به سرعت به دوستانش منتقل می شود! تحریم خبرگزاری تسنیم، روزنامه کیهان، نورنیوز، خبرگزاری فارس، مدیرمسئول کیهان، رئیس فعلی و سابق سازمان صداوسیما و یک خبرنگار این سازمان، جدیدترین فهرست تحریمی دولت کانادا علیه ایران و ایرانیان است؛ این اولین هنرمندی دولت کانادا در تحریم اصحاب رسانه و رسانه های خبری معتبر ایران نبود، این کشور قبلا پرس تی وی، شبکه خبری انگلیسی زبان ایرانی را نیز تحریم کرده بود.»

کنعاتی در ادامه نوشت: «از نظر دولت کانادا و شرکای غربی ضدایرانی آن، ملت ایران علاوه بر تحریم های اقتصادی، حق اظهار رأی و نظر نیز ندارند! مگر آنکه مثل خود آنها و به زبان فرهنگی خود آنها حرف بزنند، مثل ایران اینترنشنال، منوتو و…!!؛ تحریم رسانه ها و اهالی قلم ایران، نقض بخشی از حقوق اساسی ملت ایران در رساندن صدا و نظر خود به جهانیان و نیز گویای پوچ بودن شعار غرب در خصوص دسترسی آزاد به اطلاعات و آزادی بیان است؛ همان حقوقی که غرب مدعی و مروج آن است و بر مبنای این ادعا، حتی توهین به مقدسات دینی و سماوی را مجاز می شمارد!! البته توسل به زور و تحریم برای شنیده نشدن صدای دیگران، توسط کشوری که ادعاهای حقوق بشری اش گوش دنیا را کر کرده، چندان شگفت آور نیست.»

سخنگوی دستگاه سیاست خارجی در نوشته اینستاگرامی خود خاطر نشان کرد: «کانادا به رفتارهای آپارتایدی عادت دارد! گورهای دسته جمعی کودکان بومی این سرزمین، سند آن است! و اینک به آپارتاید رسانه ای روی آورده است!! آنگاه که شعار رنگ می بازد و منطق ضعیف می شود، چاره ای جز توسل به زور و تحریم باقی نمی ماند. تحریم؛ زبان بین المللی آمریکا و متحدانش شده است.»

لندن و اروپا دست بردار نیستند

در حالی که با استعفای لیز تراس، نخست وزیر انگلستان بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در این کشور اوج پیدا کرده است، لندن هم به مانند اوتاوا دور جدید تحریم هایش علیه ایران را کلید زد. دور دوم تحریم های انگلستان بر خلاف دور نخست که با اعتراضات یک ماه گذشته در ایران ارتباط داشت این بار به ادعای فروش پهپاد و تسلیحات از سوی جمهوری اسلامی ایران به روسیه و به کارگیری آنها در جنگ اوکراین مرتبط است. شورای اروپا نیز با اتهام زنی مشابه دور تازه تحریم ها علیه ایران را در دستور کار قرار داده است.

در همین رابطه وزارت خارجه انگلیس پیرو تحریم‌های اخیر اتحادیه اروپا علیه ایران، از اعمال تحریم علیه سه شخص و یک نهاد خبر داد. به گزارش رویترز، وزارت خارجه انگلیس روز پنج‌شنبه با صدور بیانیه‌ای به اتهام ارائه پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین، تحریم‌هایی را علیه حسین باقری، سید حجت‌الله قریشی و سعید آقاجانی اعمال کرد. پیرو این تحریم‌ها، اموال اشخاص ذکر شده مسدود شده و آن‌ها از سفر به انگلیس منع خواهند شد. در بیانیه وزارت خارجه انگلیس آمده است: «این سه نفر شخصا مسئول ارائه پهپادهای استفاده شده علیه اوکراین بودند.» انگلیس همچنین در ادامه تحریم‌هایی را نیز علیه صنایع هوایی «شاهد» اعمال کرد.

ساعاتی پیش از تحریم های انگلستان، شورای اروپا در وبسایت رسمی خود از اعمال تحریم علیه سه شخص و یک نهاد به اتهام  مشابه یعنی ارسال پهپاد به روسیه برای شرکت در جنگ علیه اوکراین خبر داد. شورای اروپا اعلام کرد که تحریم‌های روز پنج شنبه اتحادیه اروپا نشان‌دهنده عزم این اتحادیه در ارائه پاسخ سریع و قاطع به اقدامات ایران در حمایت از تجاوز روسیه علیه اوکراین است. وبسایت شورای اروپا در ادامه نوشت: «اموال کسانی که تحت تحریم قرار گرفته‌اند بلوکه خواهد شد و اشخاص و شرکت‌های اتحادیه اروپا از تامین مالی آن‌ها منع خواهند شد. اشخاص تحت تحریم قرار گرفته همچنین از سفر به کشورهای عضو اتحادیه منع خواهند شد.» این شورا در ادامه از آمادگی خود برای اعمال تدابیر محدودکننده علیه دو شخص و دو نهاد دیگر خبر داد.

مجموعه بسته تحریمی اروپایی ها طی چند هفته گذشته بدون شک شکاف سیاسی قاره سبز و تهران را به قدری عمیق می کند که پر کردن این شکاف در کوتاه مدت امکان ندارد. از این رو سایه تداوم و تشدید این شکاف بر همه مناسبات دو طرف در همه ابعاد به خصوص میانجی گری اروپا در مذاکرات وین هم تاثیر و تبعات مخرب خود را خواهد داشت. به ویژه آنکه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ذیل ادعای سرکوب سیستماتیک اعتراضات، به العربیه گفت: «به زودی تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعلام خواهیم کرد.» این گفته های بورل حکایت از آن دارد که قاره سبز دست بردار نیست و سعی دارد با بسته های تحریمی جدید در سایه اعتراضات و نیز فروش پهپاد به روسیه، عملا تهران را در فشار جدی قرار دهد.

نشست شورای امنیت و واکنش تهران

به دنبال جنجال سازی سیاسی، دیپلماتیک و رسانه ای علیه تهران طی هفته ها و ماه های گذشته بر سر مسئله ارسال پهپاد و دیگر تسلیحات توسط جمهوری اسلامی ایران به روسیه و به کارگیری آنها در جنگ اوکراین شاهد اقدام کی یف در کاهش سطح روابط دیپلماتیک با تهران، احتمال قطع روابط دو کشور و هم چنین دور جدید تحریم های انگلستان و شورای اروپا علیه نهادها و مقامات جمهوری اسلامی ایران بودیم. اما در کنار اینها اواخر هفته گذشته پای ایران به شورای امنیت سازمان ملل هم کشیده شد. در این خصوص ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، عنوان داشت: «ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا در یکی از نشست‌های شورای امنیت موضوع گزارش‌ها درباره اقدام ایران در انتقال پهپاد به روسیه را مطرح کردند. این کشورها با اشاره به شواهد کافی در این مورد بر تحریم عوامل این اقدامات تاکید کردند.» در پی نشست غیرعلنی چهارشنبه شورای امنیت درباره فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، ایالات متحده دست به انتشار بیانیه ای هم زد.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این بیانیه ضمن تکرار ادعاهای قبلی خود مبنی بر انتقال پهپادهای ساخت ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، به بیان جزئیاتی از نشست شورای امنیت برای بررسی این ادعا پرداخت. آنگونه که ند پرایس عنوان داشته است: «آمریکا به همراه انگلیس و فرانسه مسئله انتقال پهپادها توسط ایران به روسیه را در نشست شورای امنیت مطرح کرد که در آن اعضای شورا توضیحاتی کارشناسی از دبیرخانه سازمان ملل درباره گزارش‌های انتقال این پهپادهای خطرناک دریافت کردند. ما نگرانی جدی‌مان را درباره دست یافتن روسیه به این پهپادها از ایران که نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است، بیان کردیم.» در این بیانیه ادعا شده است: «آمریکا در ابتدا در ماه جولای هشدار داد که ایران برنامه دارد به روسیه پهپادهایی برای استفاده در جنگ علیه اوکراین بدهد و در حال حاضر مدارکی داریم که این پهپادها برای حمله به شهروندان غیرنظامی و زیرساخت‌های مهم غیرنظامی به کار گرفته می‌شوند. نظر به این که ایران تامین تسلیحات روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را انکار می‌کند، ما به همکاری با متحدان و شرکایمان به منظور جلوگیری از انتقال تسلیحات خطرناک به روسیه متعهدیم.»

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در ادامه گفت: «ما در استفاده از تحریم‌ها و دیگر ابزارهای مناسبمان علیه تمامی کسانی که در این انتقالات دست دارند، تردید نخواهیم کرد.» در پایان این بیانیه بر حمایت آمریکا از اوکراین و کمک به آن از جمله از طریق ایجاد توانمندی‌های دفاع هوایی تاکید شده است. البته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادعا کرد که ایالات متحده به این نتیجه رسیده که پرسنل نظامی ایران در کریمه حضور دارند و به ارتش روسیه کمک می‌کنند تا پهپادهای ایرانی را به کار بگیرند.

به دنبال نشست غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل متحد که به درخواست اوکراین و برای بررسی موضوع نقش پهبادهای ایرانی در جنگ در این کشور برگزار شده بود، امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم کشورمان پنج شنبه با حضور در جمع خبرنگاران در مقر سازمان ملل، دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران پیرامون بحران در اوکراین و تلاش برخی از کشورها برای مرتبط ساختن بحران اوکراین و قطعنامه ۲۲۳۱در خصوص توافق هسته ای را تشریح کرد. وی موضع جمهوری اسلامی ایران در مورد شرایط اوکراین را روشن و پیوسته خواند که از ابتدای شروع بحران در اوکراین بطور مستمر مورد تاکید قرار گرفته است.

سفیر  و نماینده دائم کشورمان افزود: «ما همواره براین امر تاکید داشته ایم که همه اعضای سازمان ملل باید بطور کامل به اهداف و اصول مندرج در منشور ملل متحد و حقوق بین الملل از جمله حاکمیت ،استقلال،اتحاد و تمامیت ارضی  احترام بگذارند.» ایروانی  ادامه داد: «ایران به عنوان کشوری که تجربه ۸ سال  تجاوز و جنگ تحمیلی  را پشت سرگذارده ، بطور مداوم از صلح و پایان فوری جنگ در اوکراین حمایت کرده و از طرف‌ها خواسته تا خویشتن داری به خرج داده، از افزایش تنش اجتناب نموده و در یک پروسه واقعی برای حل و فصل اختلافات وارد شوند وبه ریشه های ایجاد این شرایط پرداخته شود. ما از تلاش‌های جاری برای یافتن راه حل برای این مناقشه حمایت کرده و در این رابطه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران  با همتایان خود در دوطرف درگیری در مناسبت های مختلف تماس گرفته است.»

سفیر و نماینده دائم کشورمان خاطرنشان کرد: «ایران همواره گفته است که ادعاهای بی اساس در مورد انتقال پهباد برای استفاده در درگیری اوکراین را رد می‌کند.» وی از این‌که برخی کشورها دربحران اوکراین فقط انگیزه ها و اهداف سیاسی  را دنبال می کنند، ابراز نامیدی کرد و افزود: «این کشورها با ایجاد  یک کارزار ضد اطلاعاتی و جنگ روانی علیه ایران تلاش می‌کنند، از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل یک تفسیر گمراه کننده ارائه نموده وبین ادعاهای بی اساس و قطعنامه۲۲۳۱ ارتباط برقرار نمایند.»

ایروانی گفت: «ایران تاکید دارد که موضوعات حول درگیری جاری در اوکراین کاملا با قطعنامه ۲۲۳۱در شکل و محتوا غیر مرتبط است و هر فعالیتی در این رابطه خارج از قطعنامه و دستور کار دبیرخانه است. به علاوه قاطعانه اعتقاد داریم که هیچ یک از سلاح‌های صادراتی ایران  از جمله پهباد به سایر کشورها مشمول پاراگراف ۴ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ نیست.» سفیر و نماینده دائم کشورمان در پایان گفته هایش تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران تعامل سازنده خود را برای حل و فصل درگیری ها در اوکراین ادامه می دهد.»

پس از این نشست ایروانی با خبرنگاران، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در نیویورک طی نامه ای، پیشنهاد اوکراین مبنی بر دیدار کارشناسان سازمان ملل از این کشور برای بازرسی از قطعات پهپادهای سقوط کرده و مرتبط ساختن آن با اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد توافق هسته ای ایران را فاقد هرگونه پایه حقوقی در چارچوب قطعنامه مذکور دانست. امیر سعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران، متعاقب ادعاهای صورت گرفته در مورد نقش پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین و مرتبط ساختن آن با قطعنامه ۲۲۳۱، طی نامه ای به دبیرکل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل، استدلالات خود در مورد بی اساس بودن چنین ادعاهائی را مطرح ساخت.

ایروانی در این نامه از اینکه اوکراین موضع بی طرفی ایران در جنگ جاری در این کشور را نادیده گرفته و به ادعاها و موضع گیری های اشتباه براساس اطلاعات ثابت نشده ادامه می دهد، ابراز تاسف کرده و افزود: «اوکراین به دنبال اهداف  سیاسی در مرتبط ساختن ادعاهای بی اساس علیه ایران و قطعنامه ۲۲۳۱ است.» سفیر و نماینده دائم کشورمان در ادامه به دلایل غیرمرتبط بودن موضوع استفاده از سلاح های متعارف در جنگ اوکراین با ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پرداخته است.

امیر سعید ایروانی تاکید کرد: «محدودیت های ذکر شده در پاراگراف ۶ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در اکتبر ۲۰۲۰ پایان یافته است و از آن زمان هیچکدام از اقدامات ایران در جهت تامین، فروش یا انتقال سلاح یا مواد مرتبط به آن به دیگر کشورها تحت قطعنامه ۲۲۳۱ نبوده است.» سفیر و نماینده کشورمان همچنین ادعای اوکراین در مورد پاراگراف ۴ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ را نیز یک  تفسیر نادرست و خودسرانه  از قطعنامه و روح این پاراگراف دانست.

وی تاکید کرد: «پاراگراف ۴ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ به طور روشن به محدودیت های اقلام، مواد، تجهیزات، کالا و تکنولوژی در ارتباط با  توسعه سیستم موشک های دارای سلاح هسته ای اشاره می کند. در این رابطه نیز ایران هرگز نه تامین کرده و نه قصد دارد اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و تکنولوژی که به توسعه سلاح های هسته ای کمک می کنند را تامین نماید. به ویژه در خصوص  دولت های دارنده سلاح هسته ای که اساسا به این اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری اصلا احتیاجی ندارند.» ایروانی خاطرنشان کرد: «پیشنهاد اوکراین به کارشناسان سازمان ملل برای دیدار از این کشور برای بازدید از پهپادهای سقوط کرده به منظور تسهیل اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ فاقد هرگونه پایه حقوقی در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ است.» وی تاکید کرد: «ایران از دبیرکل سازمان ملل می خواهد که از هرگونه سوءاستفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ در ارتباط با جنگ اوکراین جلوگیری شود.» سفیر و نماینده دائم کشورمان در پایان درخواست کرد تا این نامه به عنوان سند شورای امنیت سازمان ملل ثبت و منتشر شود.

اعلام سیاست رسمی جمهوری اسلامی ایران در قبال جنگ اوکراین

اوکراین در ادعایی عنوان داشت در کمتر از یک ماه، ۲۳۳ پهپاد ایرانی را ساقط کرده و از دبیرکل سازمان ملل متحد برای اعزام کارشناسان به اوکراین جهت بازرسی لاشه‌های تعدادی از آنها دعوت کرده است. با همین ادعای کی یف، آمریکا، بریتانیا و فرانسه، چهارشنبه نشست اضطراری شورای امنیت در مورد اتهام استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران در جنگ را تشکیل دادند، با اینحال ایران فروش پهپاد به روسیه را تکذیب کرده و وزارت خارجه ایران در واکنش به اظهارات کولبا،‌ وزیر خارجه اوکراین در مورد احتمال قطع رابطه سیاسی با تهران، خواستار گفت وگو با طرف اوکراینی شد.

اما به دنبال این فضاسازی های منفی و مخرب علیه تهران در خصوص جنگ اوکراین، حسین امیرعبداللیهان پنج شنبه در گفت وگوی تلفنی با جوزپ بورل سیاست رسمی ایران در قبال جنگ اوکراین را مجددا تشریح کرد. وزیر امور خارجه کشور در خصوص ادعاهای استفاده از پهپاد ایرانی در جنگ اوکراین گفت: «ما با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما سیاست ما در قبال جنگ اوکراین، احترام به تمامیت ارضی این کشور، عدم ارسال سلاح به طرفین درگیر، توقف جنگ و پایان دادن به آوارگی مردم است.» وی تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران در تلاش برای توقف درگیری ها در اوکراین از طریق دیپلماسی است و توصیه می کنیم اروپایی ها با رویکردی واقع بینانه به این موضوع بنگرند.»

امیرعبداللهیان عنوان داشت: «ما مخالف جنگ هستیم و تحویل پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ با اوکراین را قویا رد می کنیم.» وزیر امور خارجه کشورمان یادآور شد: «جمهوری اسلامی ایران از پشتوانه قوی مردمی و دموکراسی کارآمد برخوردار است، اما برخی از  مقامات اروپا با تحلیل اشتباه و به بهانه دفاع از حقوق بشر از آشوب، ترور و اغتشاشات در ایران حمایت کردند که اقدامی نسنجیده، غیرسازنده، مداخله آمیز و البته با اهداف سیاسی مشخص بود.» وزیر امور خارجه کشورمان با یادآوری اینکه تمرکز بر منطق، عقلانیت و دیپلماسی، مسیر حرکت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است، افزود: «سیاست خارجی ما بر مبنای استانداردهای دوگانه نیست.»

پس از این تماس تلفنی، حسین امیرعبداللهیان پنج شنبه در توئیتی هم عنوان کرد: «امروز در تماس تلفنی جوزف بورل به وی یادآور شدم که سیاست روشن ما مخالفت با جنگ و تشدید آن در اوکراین هست. ادعای ارسال موشک ایرانی به روسیه برای کاربرد علیه اوکراین، یک ادعای بی اساس است.ما با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما بی تردید ارسال سلاح و پهپاد علیه اوکراین سیاست ما نیست.»

افزون بر آن امیرعبداللهیان در گفت‌وگوی چهارشنبه شب خود با همتای کرواتش با اشاره به حوادث اخیر اوکراین و ادعاهای مطرح‌شده از سوی برخی مقامات این کشور، مبنی بر این‌که از پهپادهای ایرانی که سال‌ها قبل به روسیه تحویل داده شده‌اند، در جنگ علیه اوکراین استفاده شده، اظهار کرد: «ما قویاً مخالف جنگ و تسلیح هر یک از طرفین جنگ بوده و هستیم و به مقامات اوکراین گفته‌ایم چنانچه سندی در خصوص استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین وجود دارد، ارائه کنند.» رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان خاطرنشان کرد: «البته ما سال‌هاست که با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما از جنگ علیه اوکراین حمایت نکردیم و هیچ‌یک از تسلیحات ایرانی را در اختیار روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین قرار نداده‌ایم.»

در مقابل گفته های امیرعبداللهیان شاهد یک دوگانگی در موضع گیری جوزپ بورل بودیم. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارسال پهپاد توسط ایران به روسیه را محکوم می کند و پنج‌شنبه در توییتی با اشاره به تحریم‌های اعمال شده جدید این اتحادیه علیه ایران نوشت: «اتحادیه اروپا تدابیر محدودکننده در جواب به ارسال و استفاده از پهپادهای ایرانی توسط ایران اتخاد کرد. اتحادیه اروپا ارسال پهپاد ایرانی به روسیه و استفاده مرگبار آن‌ها در جنگ علیه اوکراین را محکوم می‌کند.» این در حالی است که بورل با لفاظی دیپلماتیک در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران، تاکید تهران بر عدم ارسال سلاح و پهپاد برای به کارگیری در جنگ اوکراین را مهم و شایسته تقدیر دانست.

هشدار مسکو

در این بین که شاهد اتهام زنی غرب به تهران و پاسخ گویی ایران هستیم، روسیه اعلام کرد در صورت اعزام کارشناسان سازمان ملل متحد به اوکراین برای بازرسی از بقایای پهپادهای ایرانی سرنگون شده، همکاری خود را با این نهاد بین‌المللی بازنگری خواهد کرد. دیمیتری پولیانسکی، معاون سفیر روسیه در سازمان ملل، در پی نشست شورای امنیت در شامگاه چهارشنبه گفت: «تمامی تسلیحات به کار گرفته شده در جنگ اوکراین ساخت روسیه است و اتهامات بی اساس و تئوری توطئه در مورد دریافت کمک تسلیحاتی از ایران را محکوم کرد.»

پولیانسکی به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، و کارکنان سازمان گوشزد کرد: «از هرگونه تحقیقات غیرقانونی در مورد کاربرد پهپادهای ساخت ایران در اوکراین خودداری کنند». معاون سفیر روسیه در سازمان ملل در یک هشدار که بوی تهدید می داد، عنوان داشت:« اگر تحقیقات غیرقانونی در این خصوص صورت بگیرد، مسکو همکاری خود با سازمان را مورد ارزیابی مجدد قرار خواهد داد و این مسئله به نفع هیچکس نخواهد بود».

پولیانسکی در جمع خبرنگاران گفت: «روسیه فقط از پهپادهای ساخت داخل در جنگ اوکراین استفاده می‌کند. ما صنعت پهپادسازی خودمان را داریم که چیزهای مورد نیازمان در این جنگ را برایمان می‌سازد و این‌ها تماما اتهامات همکاران غربی ما هستند. هیچ شواهد و مدارکی برای اثبات این ادعای کشورهای غربی به شورای امنیت سازمان ملل ارائه نشده است. هدف همکاران غربی ما روشن است؛ آن‌ها سعی دارند هم‌زمان به دو هدف بزنند، این که با پیش کشیدن بهانه‌ای ساختگی هم‌زمان به ایران و روسیه فشار بیاورند.»

این دیپلمات روس عنوان داشت: «غرب با رویه شرم‌آور همیشگی‌اش تلاش می‌کند با اتهام این که ایران از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تخطی کرده است، به ایران فشار بیاورند. هیچ‌گاه هیچ مدرکی[ در این باره] به شورای امنیت ارائه نشده است. این اتهامات مهمل و بی‌اساس است. تلقی کرد.»

به گفته پولیانسکی، این اتهامات موجب پیچیده‌ شدن مذاکرات احیای توافق هسته‌ای[برجام] خواهد شد. این دیپلمات ارشد روس در این باره گفت: «آمریکا تا کنون تمایلی واقعی برای بازگشت به اجرای برجام نشان نداده است. علاوه بر این، آن‌ها به اعمال تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه علیه ایران ادامه می‌دهند. همکاران غربی ما که مشتاقند از رژیم کی‌یف به هر طریقی حفاظت کنند، در تمایل برای اتهام‌زنی به ایران کوته‌بینند. این اقدامات، اقداماتی غیرمعقول و تحریک‌آمیزند که می‌توانند منجر به پیچیده‌تر شدن روند حساس مذاکرات احیای توافق هسته‌ای شوند.»

از گفته‌ها، مواضع و نیز سیر تحولات به خصوص از اواخر هفته گذشته تا به اکنون چنین بر می‌آید که ایران خواسته یا ناخواسته در دام خطرناک جنگ روسیه علیه اوکراین و ناتو قرار گرفته است. اگرچه در راستای منافع و امنیت ملی ایران حق ارسال و فروش تیسلحیات خود را به هر کشوری دارد، اما در این شرایط به نظر می رسد نوعی عدم هماهنگی داخلی در این موضوع مشخص و تقابل تکذیبیه های دستگاه دیپلماسی با برخی تاییدهای مقامات  نظامی، ‌دفاعی و مانورهای رسانه ای همسو و نیز موج سوار مسکو، عملا فضای لازم علیه تهران را شکل داده است.

این در حالی است که ترکیه در وضعیت کاملا عکس با ایران قرار دارد. در این رابطه بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان امر تصریح کرده اند که روسیه با ترفند استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین، ضمن کاهش هزینه تجاوز به این کشور سعی دارد به نوعی تهران را هم در این جنگ شریک جرم و به قول حشمت الله فلاخت پیشه در گفت وگو با «شرق» به شریک تحریم خود بدل کند؛ دور جدید تحریم های انگلستان و شورای اروپا حاکی از آن است که مسکو در ای رابطه موفق شده است.

به خصوص آنگه واشنگتن هم در کنار لندن و اروپا در حال اعمال تحریم علیه ایران به دلیل ارسال پهپاد به روسیه است. جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات شورای امنیت ملی آمریکا روز پنج‌شنبه با تاکید بر اینکه آمریکا به دنبال اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران به دلیل فروش پهپاد به روسیه است، گفت: «دولت بایدن به دنبال راه‌هایی می‌گردد تا فروش چنین تسلیحاتی به روسیه را سخت‌تر کند.» این وضعیت به قدری فضای ضدایرانی را تشدید کرده است که عملا مذاکرات برجامی که می توانست به تعدیل این فضا و پرکردن شکاف کنونی کمک کند از دستور کار خارج شده است، کما اینکه جان کربی هم تصریح کرد: «به دلیل شرایط کنونی تمرکز فعلی آمریکا بر روی دیپلماسی و مذاکرات هسته‌ای با ایران نیست.»

این جمله نشان از این دارد که اولویت فعلی ایجاد فشار همه جانبه بر تهران چه از منظر اعتراضات و حقوق بشر، چه ارسال پهپاد به روسیه و یا هر مسئله دیگری، حتی اخراج ایران از رقابت های جام جهانی فوتبال در قطر است. پس فعلا دور، دور تحریم و فشار همه جانه علیه ایران است. حال باید دید این گسل تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد و این گسل چه تبعات و آینده ای را برای روابط ایران و غرب رقم می زند؟! تا به اینجای کار تنها برنده و ذی نفع این شکاف، «روسیه» است./شرق