شوک نفتی ایران به دنیا؟
آرمان شرق -گروه اقتصاد:قیمت نفت اکنون در حالی در محدودههای حدود ۱۰۵ دلار قرار دارد که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این عقیده هستند که احتمالا قیمت نفت از میزان موجود نیز فراتر خواهد رفت، اتفاقی که میتواند روند ریکاوری اقتصاد جهانی را با خطری جدی مواجه کند. بلومبرگ در گزارشی به قلم «جولیان لی» اذعان کرده که بعد از رفع تحریمها در سال ۲۰۱۶ ایران بسیار سریعتر از برآوردهای کارشناسان توانست تولید خود را افزایش دهد. قیمت نفت اکنون در حالی در محدودههای حدود ۱۰۵ دلار قرار دارد که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این عقیده هستند که احتمالا قیمت نفت از میزان موجود نیز فراتر خواهد رفت، اتفاقی که میتواند روند ریکاوری اقتصاد جهانی را با خطری جدی مواجه کند.
آرمان شرق -گروه اقتصاد:قیمت نفت اکنون در حالی در محدودههای حدود ۱۰۵ دلار قرار دارد که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این عقیده هستند که احتمالا قیمت نفت از میزان موجود نیز فراتر خواهد رفت، اتفاقی که میتواند روند ریکاوری اقتصاد جهانی را با خطری جدی مواجه کند. بلومبرگ در گزارشی به قلم «جولیان لی» اذعان کرده که بعد از رفع تحریمها در سال ۲۰۱۶ ایران بسیار سریعتر از برآوردهای کارشناسان توانست تولید خود را افزایش دهد. قیمت نفت اکنون در حالی در محدودههای حدود ۱۰۵ دلار قرار دارد که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این عقیده هستند که احتمالا قیمت نفت از میزان موجود نیز فراتر خواهد رفت، اتفاقی که میتواند روند ریکاوری اقتصاد جهانی را با خطری جدی مواجه کند.
افزایش قیمت انرژی و ریسک کاهش رشد اقتصادی جهان
کشورهای اروپایی و آمریکایی با تورم ناشی از ریکاوری اقتصاد و افزایش تقاضا و همچنین رشد قیمت گاز دست و پنجه نرم میکنند و در این شرایط افزایش بیشتر قیمت نفت نیز میتواند ضربه مضاعفی به این اقتصادها وارد کند. بر اساس آخرین آماری که دولت آمریکا منتشر کرده شاخص قیمت مصرفکننده ماه ژانویه حدود ۷.۵ درصد بوده که این میزان تورم در چهل سال اخیر این کشور بیسابقه بوده است. همچنین طبق آمار «یورواستات» نرخ تورم ناحیه یورو در ماه ژانویه رشد ۵.۱ درصدی داشته است در حالی که ماه اکتبر سال گذشته این ناحیه با کاهش ۳.۴ درصدی نرخ تورم مواجه شده بود.
ادامه روند افزایش قیمت نفت نگرانی فدرال رزرو آمریکا و همچنین سایر بانکهای مرکزی دنیا از جمله بانک مرکزی اروپا را برانگیخته و آنها به دنبال راهکارهایی هستند تا بتوانند روند فزاینده نرخ تورم را متوقف کنند. هدفگذاری بانکهای مرکزی اروپا و آمریکا برای نرخ تورم ۲ درصد است اما اکنون در آمریکا این نرخ بیش از سه برابر شده و مشکلاتی را برای خانوارهای آمریکایی به لحاظ تعادل در درآمد و هزینههای مصرفی ایجاد کرده است.
در حالی که صادرکنندگان نفت از افزایش قیمت نفت در این شرایط بهره میبرند اما خانوارهای عمده کشورهای اروپایی و آمریکایی، با افزایش هزینههای شخصی و کاهش قدرت خرید در بخشهایی مانند غذا، حمل و نقل، انرژی و … خرید مواجه شدهاند.
بر اساس مدل شوک (Shok) اقتصادی بلومبرگ در صورتی که قیمت نفت از ۷۰ دلار در پایان سال ۲۰۲۱ به ۱۰۰ دلار در پایان ماه فوریه ۲۰۲۲ برسد نرخ تورم در اروپا و آمریکا حدود نیم درصد در نیمه دوم سال افزایش خواهد یافت.
«پیتر هوپر» عضو سابق هیئت رئیسه فدرال رزرو آمریکا و رئیس کنونی بخش تحقیقات اقتصادی دویچه بانک در گفتگویی که در بلومبرگ منتشر شده عنوان کرد «شوک قیمت نفت منجر به ایجاد تورم بزرگتری خواهد شد و این نیز به نوبه خود میتواند منجر به کاهش رشد اقتصادی جهان شود».
تنها «هوپر» نیست که نسبت به کاهش رشد اقتصادی در نتیجه افزایش قیمت نفت هشدار میدهد؛ «مارک زندی» اقتصاددان ارشد شرکت خدمات مالی آمریکایی «مودیز آنالتیکس» برآورد کرده که هر ۱۰ دلار افزایش قیمت هر بشکه نفت حدود ۰/۱ درصد از رشد اقتصادی را کاهش خواهد داد، همچنین «پریانکا کیشوره» اقتصاددانا هندی از مؤسسه «آکسفورد اکونومیکز» پیشبینی کرده که هر ۱۰ دلار افزایش قیمت هر بشکه نفت منجر به کاهش ۰/۲ درصدی رشد اقتصاد جهانی خواهد شد. وی همچنین گفته است کشورهایی که همچنان سیاستهای مالی انقباضی را در دستورکار دارند این وضعیت خطر ایجاد رکود اقتصادی را در پی دارد.
مؤسسه مشاوره «گاوِسکال ریسرچ» نیز در یادداشتی عنوان کرده «سوختهای فسیلی شامل نفت، زغالسنگ و گاز طبیعی بیش از ۸۰ درصد انرژی جهان را تامین میکنند و قیمت سبدی از این محصولات انرژی اکنون ۵۰ درصد بالاتر از سال گذشته است». این به معنای کاهش درآمدهای خانوار و افزایش هزینههای آنها و نیز کاهش قدرت آنها خواهد بود که روی رشد اقتصادی به شدت اثرگذار خواهد بود.
اثرگذاری نرخ تورم را میتوان در گزارش صندوق بینالمللی پول نیز مشاهده کرد. صندوق بینالمللی پول اخیرا برآورد خود را از نرخ تورم جهانی افزایش داده که مهمترین دلیل آن افزایش قیمت انرژی در جهان است. این نهاد مالی نرخ تورم کشورهای پیشرفته را از برآورد قبلی ۲.۳ درصد به ۳.۹ درصد و در اقتصادهای نوظهور به ۵.۹ درصد در برآورد جدید خود افزایش داده است. بر اساس این گزارش رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۲ حدود ۴.۴ درصد و در سال ۲۰۲۳ معادل ۳.۸ درصد خواهد بود که نشاندهنده روند نزولی رشد اقتصاد جهانی است. بنابراین با توجه به اینکه مصرف فردی بخش عمدهای از تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد افزایش هزینهها و کاهش مصرف میتواند مستقیما رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد.
تاثیر ورود نفت ایران به بازار بر قیمت انرژی
با توجه به آمارهای منتشر شده ایران در حال حاضر حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید میکند و از این میزان در صورتی که توافق هستهای ایران امضا شود و تحریمهای نفتی ایران تماما لغو شوند، حدود ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت ایران قابلیت عرضه به بازار را خواهد داشت. در لایحه بودجه سال آینده نیز دقیقا همین میزان فروش نفت ایران پیشبینی شده است و مجلس شورای اسلامی نیز آن را تصویب کرده است. حال این سؤال مطرح میشود که آیا ورود نفت ایران به بازار به تنهایی و با ثابت در نظر گرفتن سایر عوامل مؤثر بر بازار نفت (از جمله میزان عرضه کشورهای اوپک و غیراوپک به بازار) میتواند از التهاب قیمت کنونی نفت جلوگیری کند؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا نگاهی به جدیدترین گزارش سازمان اوپک خواهیم انداخت.
تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۲
سازمان اوپک در تاریخ ۱۰ فوریه ۲۰۲۲ برآورد کرده در سال ۲۰۲۲ تقاضای جهانی نفت در نتیجه ریکاوری اقتصاد از پاندمی ویروس کرونا روزانه ۴ میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. این برآورد اوپک در حالیست که در سال ۲۰۲۱ نیز میزان تقاضای جهانی نفت حدود ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته بود. بر اساس این گزارش میزان مصرف روزانه نفت در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۲ از مرز ۱۰۰ میلیون بشکه در روز عبور خواهد کرد و آخرین باری که مصرف جهانی نفت در این محدوده قرار داشت سال ۲۰۱۹ بود.
نکته دیگری که در اینجا مطرح است این است که اوپک پلاس برنامهریزی افزایش روزانه ۴۰۰ هزار بشکهای را ارائه کرده که حدود ۲۵۴ هزار بشکه سهم ۱۰ عضو اوپک و بقیه متعلق به متحدان غیراوپک مانند روسیه و ازبکستان خواهد بود. اما با وجود افزایش سقف تولید توسط اوپک پلاس نسبت به ماه قبل، برخی از کشورها به دلیل مشکلات متعدد نتوانستند به سقف مورد نظر برسند. تولید اوپک در ماه ژانویه تنها ۶۴ هزار بشکه افزایش یافت و به ۲۷ میلیون و ۹۸۰ هزار بشکه رسید. هفت کشور از ۱۳ عضو اوپک با کاهش تولید مواجه شدند که از جمله میتوان به ونزوئلا، لیبی و عراق اشاره کرد.
بر اساس برآورد آژانس بینالمللی انرژی کل عرضه نفت جهان در ژانویه ۲۰۲۲ حدود ۹۸ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز بوده که حاکی از کمبود عرضه نسبت به تقاضاست. برآوردها حاکی از این است که تقاضای نفت همچنان با توجه به روند ادامه ریکاوری اقتصاد جهانی در حال افزایش است و نسبت به عرضه پیشی خواهد گرفت. برخی از کشورهای اوپک به دلیل مشکلات زیرساختی از رسیدن به سهمیه تعیینشده خود در آخرین نشست اوپک پلاس ناتوان بودند. از طرف دیگر به توجه به سیاستهای زیست محیطی آمریکا و عزم دولت بایدن برای گذار به انرژی پاک این احتمال میرود که افزایش عرضه نفت از جانب ایالات متحده نیز محدود باشد. بنابراین با توجه به محدودیت عرضه نفت هم توسط کشورهای اوپک و هم غیراوپک احتمالا جهان با مازاد تقاضای نفت مواجه خواهد شد و نقش عربستان سعودی و روسیه در این میان با توجه به دارا بودن زیرساختهای افزایش تولید در آینده اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. اهمیت ورود نفت ایران به بازار را باید با توجه به این شرایط ارزیابی کرد.
توان ایران برای اثرگذاری بر بازار نفت
اینکه ایران بعد از رفع تحریمهای نفتی تا چه حد میتواند تولید و صادرات داشته باشد محل گمانهزنیهای بسیار است. اگر اسناد رسمی از جمله مصوبات مجلس و لایحه بودجه را در نظر بگیریم ایران فروش ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در سال ۱۴۰۱ را برنامهریزی کرده که مورد تصویب مجلس شورای اسلامی ایران قرار گرفته است. اما نگاهی به الگوی تولید ایران بعد از رفع تحریمها در سال ۲۰۱۶ میتواند خط راهنمایی برای برآورد میزان تولید و فروش نفت ایران در شرایط توافق هستهای کنونی باشد، چیزی که خبرگزاری بلومبرگ نیز در گزارشی به آن اشاره کرده است.
بلومبرگ در گزارشی به قلم «جولیان لی» اذعان کرده که بعد از رفع تحریمها در سال ۲۰۱۶ ایران بسیار سریعتر از برآوردهای کارشناسان توانست تولید خود را افزایش دهد. بر اساس این گزارش آن زمان تحلیلگران برآورد کرده بودند که با رفع تحریمها ایران میتواند در شرایط بدون تحریم و در یک بازه زمانی ۱۲ ماهه روزانه ۵۰۰ هزار بشکه تولید خود را افزایش دهد اما اتفاقی که در واقعیت افتاد این بود که ایران توانست این میزان را تنها در یک بازه زمانی چهار ماهه به انجام برساند و اواخر سال ۲۰۱۶ تولید خود را به ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه برساند و این در حالیست که طبق آمارها میزان تولید ایران اواخر سال ۲۰۱۵ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه بود.
این آمار با گزارش «محمد جواد ظریف» وزیر وقت امور خارجه ایران به مجلس در دی ماه ۱۳۹۵ که در قالب چهارمین گزارش اجرای برجام ارائه شد تقریبا مطابقت دارد. در آن گزارش «ظریف» عنوان کرد که تولید نفت ایران به روزانه ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار بشکه و تولید روزانه میعانات گازی نیز به ۵۶۰ هزار بشکه رسیده است. وی همچنین در این گزارش گفت صادرات نفت خام کشور ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار بشکه در روز است که با احتساب میعانات گازی به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه میرسد.
کارشناسان نفت این الگو را دوباره مورد توجه قرار دادهاند. بانک بزرگ «سیتیگروپ» برآورد کرده در صورت رفع تحریمها ایران میتواند تا ماه آوریل یا می ۲۰۲۲ روزانه ۵۰۰ هزار بشکه تولید خود را افزایش دهد و تا پایان سال این رقم را به ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه برساند. بدین ترتیب اگر تولید کنونی ایران را ۲.۵ میلیون بشکه در روز طبق آمار خود دولت در نظر بگیریم تا پایان سال ۲۰۲۲ تولید ایران به حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید.
نکته دیگر اینکه در حال حاضر کشورهای عضو اوپک ناتوان از عرضه بیشتر نفت به بازار برای کنترل قیمت هستند. طبق گزارش اوپک که در بالا نیز آورده شد برخی از کشورها از جمله عراق، ونزوئلا و لیبی توان افزایش تولید خود را ندارند و اکنون این موضوع تبدیل به یک چالش برای سازمان اوپک شده است. طبق گزارش اوپک حدود هفت کشور از ۱۳ عضو اوپک که مجوز افزایش تولید داشتند نتوانستند سهمیه خود را ایفا و نیازهای بازار را برطرف کنند. به همین دلیل عرضه نفت ایران به بازار دقیقا در زمان درست در حال رخ دادن است و اوپک نیز از این مسئله استقبال خواهد کرد تا بتواند کاهش تولید سایر اعضای خود را از طریق نفت ایران جبران کند. خصوصا اینکه طبق آماری که خود بلومبرگ منتشر کرده ایران تقریبا معادل ۸۵ میلیون بشکه ذخیره نفت دارد که آماده ورود سریع به بازار است.
بنابراین ایران در صورتی که از الگوی سال ۲۰۱۶ پیروی کند میتواند تولید خود را در یک بازه زمانی یک تا یک و نیم ساله به سطح قبلی برساند و میزان عرضه نفت خود به بازار را سالانه افزایش دهد و به رقم ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز برساند؛ اتفاقی که اصلا دور از انتظار نیست. در حال حاضر با توجه به تنشهای ژئوپلیتیک ایجاد شده بین روسیه و ایالات متحده در اوکراین و احتمال اختلال در زنجیره عرضه انرژی از روسیه به بازار اروپا و از طرف دیگر تقاضای شدید نفت با توجه به اشتهای اقتصاد کشورها قیمت نفت بسیار ملتهب است و ممکن است در کوتاهمدت تاثیر ورود نفت ایران به بازار مشاهده نشود، اما در یک بازه زمانی میانمدت یعنی تا انتهای سه ماهه دوم و اوایل سه ماهه سوم همزمان با افزایش تولید، عرضه نفت ایران تاثیر خود را در بازار خواهد گذشت.
البته ذکر این نکته ضروریست که در لایحه بودجه ۱۴۰۱ مجوز تاسیس پالایشگاه به وزارت نفت داده شده که این موضوع میتواند در آینده مصرف نفت خام داخلی ایران را افزایش دهد. لغو تحریمها و رشد ظرفیت تولید کشور در بخش پتروشیمی و افزایش سرمایهگذاری نیز میتواند اشتهای اقتصاد ایران به مصرف بیشتر نفت در صنایع داخلی را تحریک کند. به عنوان مثال پالایشگاهی که دولت مجوز آن را به وزارت نفت داده در صورت بهرهبرداری میتواند روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت مصرف کند و نفت خام را تبدیل به فرآوردههای نفتی کند که این موضوع اگر چه در نهایت به دلیل ایجاد زنجیره ارزش به سود اقتصاد است اما طبیعتا از ورود بیشتر نفت ایران به صورت خام به بازار جلوگیری خواهد کرد. /انتخاب
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰