خطرامنیتی طالبان برای ایران

در شرایطی که طالبان بخش مهمی از افغانستان را به تصرف در آورده نگرانی کشور‌های همسایه بابت حضور این روه در مرزهایشان هم افزایش پیدا کرده است.

طالبان مرز اسلام قلعه را در همسایگی با ایران تصرف کرده است و بعید نیست که در آینده‌ای نزدیک در تمامی مناطق وسیع مرزی با کشورمان، استقرار یابد. هر روز به مقدار ولسوالی‌هایی که در افغانستان به اشغال این گروه درآمده اند، افزوده می‌شود و دولت هر چند می‌گوید در حال تلاش برای بیرون راندن آنهاست، اما دستاورد مهمی ندارد و همچنان نتوانسته در جنگ با طالبان در مناطق شمال و جنوب و شرق و غرب افغانستان پیروز شود. طالب‌ها میگویند ۸۵ درصد خاک را در دست دارند و دولت تنها حاکم به ۱۵ درصد دیگر آن است که بیشتر در مناطق مرکزی و نزدیک پایتخت قرار دارد.

برای ایران به عنوان کشوری که یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مرز‌ها را با افغانستان دارد، تحولات این کشور از اهمیت حیاتی برخوردارند. ۹۰۰ کیلومتر مرز دو کشور همواره با مشکل کنترل از طرف مقابل رو به رو بوده است وایران هر چند تلاش داشته تا طبق توافقاتی دولت افغانستان را وادار به پذیرش مسوولیت حفظ مرز‌های خود کند، اما چندان موفق نبوده است. درچنین شرایطی حضور طالبان در مرز‌ها مکن است زمینه ساز بروز مشکلات تازه‌ای باشد. تهران تلاش دارد تا با گفتگو با گروه طالبان و برگزاری گفتگو‌ها و حمایت از ایحاد دولتی با شرکت همه طرف‌های افغان، در صلح این کشور همراه باشد. اما به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی که طالبان بیشتر نقاط کشور را به دست گرفته اند، دیگر حاضر به مشارکت در قدرت نباشند و قبضه تمام و کمال آن را در سر بپرورانند.
چالش‌های امنیتی حضور طالبان در افغانستان برای ایران کدامست؟

از نظر امنیتی ایران نیرو‌های خود را در مرز با افغانستان در حالت اماده باش در آورده است. این کاریست که دیگر کشور‌هایی که مرز مشترکی با این کشور دارند هم اقدام به انجامش گرفته اند. طالبان از آنجایی که گروهی منسجم نیست و حالا حتی مانند دهه نود میلادی از رهبری مرکزی و قدرتمندی هم بهره‌مند به نظر نمی‌رسد و همزمان سلاح‌های زیادی هم در دست دارد، کشور‌ها را به احتیاط واداشته است. حتی در سال‌های دهه نود هم صابون عدم انسجام این گروه به تن بسیاری خورده است. از جمله این اقدامات شهادت دیپلمات‌های ایرانی به دست افراد این گروه در مزار شریف بوده که هسته مرکزی این گروه آن را کار نیرو‌های خودسر دانسته بود.

علاوه بر همه این‌ها درصورتی که طالبان قدرت را تمام و کمال در افغانستان به دست بگیرد، اوضاع برای ایران چندان مطلوب پیش نخواهد رفت. در اینجا برخی چالش‌های امنیتی که ایران در صورت تصرف کامل افغانستان به دست طالبان با آن رو به رو خواهد شد را بررسی کرده ایم:

موج مهاجران: ایران مرز وسیعی را با افغانستان دارد و بسیاری از گروه‌های قومی در این کشور، در شرایطی که طالبان بر افغانستان حاکم باشد فرار را بر قرار ترجیح خواهند داد. این اتفاقی است که پیش از این بار‌ها به دلیل جنگ‌ها یا حضور طالبان در قدرت رخ داده است. از آنجایی که مرز بین دو کشور قابلیت کنترل دقیق و اصولی را ندارد و افغانستان هم برای این کنترل همکاری لازم را نمی‌کند، سیل مهاجران به سمت ایران روان خواهند شد که در شرایط کرونا و تحریم می‌توانند برای ایران بار اقتصادی مضاعفی ایجاد کنند. یک نگرانی دیگر هم آن است که در میان مهاجرانی که از دست طالبان گریخته اند، اعضایی از این گروه خودسرانه از مرز‌ها عبور کنند و به ایران بیایند.

توقف تجارت با ایران: یکی از دیگر موارد نگران کننده آن است که گروه طالبان بخواهد راه‌های تجاری بین ایران و افغانستان را سد کند. از آنجایی که منطق این گروه بیش از آنکه بر منافع ملی استوار باشد ناشی از برخورد ایدئولوژیک و قومی است، چنین مساله‌ای در تحلیل ناظران جدی گرفته می‌شود. روابط تجاری در روز‌های اخیر با افغانستان متوقف شده اند و همین اتفاق در شرایطی که حضور طالبان در مرز با ایران دائمی باشد می‌تواند تبدیل به رویه رسمی آن‌ها در قبال کشورمان باشد.

اقدامات تروریستی و تقویت گروه‌های مسلح: ایران تجربه چنین واقایعی را پیش از این در مرز با افغانستان و پاکستان داشته است. گروه طالبان سلاح در دست دارند و افراد آن‌ها برخلاف تصور مرسوم از دهه نود میلادی تا به امروز تغییر چندانی نکرده اند. در ایدئولوژی آن‌ها ایران کماکان کشوری شیعی و دشمن به حساب می‌آید که اگر به آن سفر می‌کنند تنها به دلیل ایجاد چهره‌ای دیپلماتیک و منطقی از خود است. اما نیرو‌های آن‌ها در این سو و آن سوی افغانستان از رهبری شان در قطر و پاکستان پیروی نمی‌کنند. مرز بین سه کشور منطقه‌ای حساس و ویژه است که می‌تواند محل خطرناکی هم باشد. در شرایطی که طالبان در افغانستان قدرت بگیرد، خاک این کشور می‌تواند تبدیل به لانه‌ای برای گروه‌های تروریستی شود که از مرز رفت و امد کنند و سلاح هایشان را تامین کنند.

ابزاری برای دشمنی دشمنان: ایران در منطقه با برخی از کشور‌های عرب خاورمیانه درگیری‌های طولانی مدتی را تجربه کرده است. دو طرف هر چند فعلا چراغ سبز‌هایی به یکدیگر نشان داده اند، اما رقابت‌های منطقه‌ای مساله امروز و دیروز نیست. طالبان برای تامین منابع مالی و سلاح خود به کشور‌هایی نیاز دارد که از نظر ایدئولوژیک با این گروه نزدیکی دارند. به همین دلیل است که به راحتی می‌توانند تبدیل به ابزاری برای رساندن آن‌ها به اهدافشان باشند. از انجایی که مرز افغانستان و ایران از وسعت زیادی برخوردار است، در شرایطی که اختلاف‌ها در خاورمیانه شدت بگیرد، بعید نیست که کشور‌ها دست به تحریک طالبان و افراد مسلح در مرز با ایران بزنند تا امنیت ملی کشورمان را به خطر بیاندازند.
منبع: خبرآنلاین