انتخابات ۸ تیر به شرطی تک مرحله‌ای می‌شود که نامزد اول، بالای ۵۰ درصد از آرا را به خود اختصاص دهد‌ بنابراین هرچقدر مشارکت در انتخابات بالاتر باشد، شانس کاندیداها برای پیروزی در حله اول پایین‌تر خواهد آمد.

براساس آمار حدود ۶۲ میلیون نفر در انتخابات ریاست جمهوری واجد شرایط رای دادن هستند و اگر براساس نظرسنجی‌ها، دست‌کم ۵۰ درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت کنند، نامزد پیروز در مرحله اول انتخابات نیاز به ۱۵ تا ۱۶ میلیون رای دارد.

آمار آرای سابق نامزدهای حاضر در انتخابات نشان می دهد که احتمالا هیچ‌یک این میزان رای را ندارند‌.

سعید جلیلی در ادواری که در انتخابات بوده، به‌طور متوسط ۴ تا ۵ میلیون رای تشکیلاتی داشته و بعید است این آرا در این دوره نسبت به سال ۹۲ خیلی فراتر از آن رود.

رای محمدباقر قالیباف کمی بیشتر از این بوده و مثلا در سال ۹۲ او حدود ۶ میلیون رای داشته و در بهترین شرایط، در انتخابات پیش رو با توجه به تجربه انتخابات مجلس و حواشی او و خانواده‌اش، بعید بنظر می‌رسد با همه رشد آرایی که شاید به دست آورد، بیش از ۱۰ میلیون رای داشته باشد.

وضعیت سه نامزد اصولگرای دیگر مبهم است اما اگر سبد رای همه اصولگرایان حاضر در میدان انتخابات را همان سبد رای سید ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۰ در نظر بگیریم، رای هر سه آنها نباید بیش از  ۲ تا ۳ میلیون باشد که در کل، ۵ اصولگرا، آرای شان به ۱۸ میلیون رای برسد.

البته از یاد نبریم که بخشی از ۱۸ میلیون رای شهید رئیسی در سال ۱۴۰۰ به خاطر کاریزما و محبوبیت شخصی او بود که در انتخابات پیش رو الزاما به سبد سایر نامزدهای اصولگرا ریخته نمی‌شود.

در برابر اصولگرایان، نامزد اصلاح‌طلبان، شرایط مبهمی دارد. مسعود پزشکیان رای بالای آذری زبانان را دارد. سه استان آذربایجان غربی، شرقی و اردبیل بیش از ۶ میلیون رای دارد که اگر آرای آذری زبانها در سایر استانها به‌خصوص تهران به آن اضافه شود، افزایش چشمگیری خواهد یافت.

پزشکیان احتمالا می‌تواند بخش بزرگی از این سبد رای را به خود اختصاص دهد که با فرض مشارکت ۵۰ درصدی، دست‌کم حدود ۴ میلیون رای خواهد شد. او با فرض عدم مشارکت اصلاح‌طلبان، در بدترین حالت، حدود ۴ میلیون رای انتقادی سال ۱۴۰۰ که به سبد همتی و مهرعلیزاده ریخته شد را خواهد داشت که آرای او را تا ۸ میلیون افزایش می‌دهد.

اگر پزشکیان در این دو هفته بتواند بخشی از سبد رای اصلاح‌طلبان تحریمی را به خود اختصاص داده و یا رای بخش خاکستری غیرتشکیلاتی را که به دنبال رئیس جمهوری ساده زیست و بدون پرونده فساد و حواشی خاص سیاسی می‌گردند را به سمت خود بکشاند، شاید آرای او بتواند تا ۱۰ میلیون رای نیز رشد کند.

به این ترتیب، با فرض عدم انصراف نامزدهای اصولگرا به نفع یک نامزد، انتخابات ۸ تیر احتمالا با حضور پزشکیان و قالیباف به مرحله دوم کشیده خواهد شد.

اما اگر نامزدهای اصولگرا جملگی پیش از انتخابات به نفع محمدباقر قالیباف کنار روند، با توجه به عدم سبد مشترک رای شان با نامزد اصلاحات (به جز پورمحمدی که نبود او، احتمالا آرای راست میانه رو را به سمت پزشکیان می‌کشاند)، قالیباف می‌تواند با حدود ۱۶ تا ۱۷ میلیون رای، در مرحله اول انتخابات پیروز شود.

در مقابل، اگر کمپین پزشکیان بتواند مشارکت انتخاباتی را تا ۶۰ درصد افزایش دهد، کار قالیباف برای رسیدن به سقف ۵۰ درصدی آرا حتی با وجود انصراف نامزدهای پوششی سخت خواهد شد.

بر روی کاغذ، فعلا شانس قالیباف و پزشکیان برای پیروزی در مرحله اول بیش از دیگران است. اما اگر نه پزشکیان بتواند با تحریمی‌ها ائتلاف کند و نه قالیباف نامزدهای دیگر را راضی به انصراف نماید، آن وقت در دور دوم شانس پزشکیان برای پیروزی بیشتر از قالیباف خواهد بود

پزشکیان اگر بتواند بخش بزرگی از بدنه خاموش اصلاحات را راضی کند که تحریم انتخابات و سپردن دولت به محمدباقر قالیباف کار نادرستی است، حتی شاید بتواند شانسی برای رسیدن به آرای ۱۶ میلیونی داشته باشد.

سید محمد خاتمی در سال ۷۶ چهره ناشناخته‌ای بود که توانست با ۲۰میلیون رای، رقیب قدرتمندش که رئیس مجلس وقت بود را شکست دهد.

بنابراین بر روی کاغذ، فعلا شانس قالیباف و پزشکیان برای پیروزی در مرحله اول بیش از دیگران است. اما اگر نه پزشکیان بتواند با تحریمی‌ها ائتلاف کند و نه قالیباف نامزدهای دیگر را راضی به انصراف نماید، آن وقت در دور دوم شانس پزشکیان برای پیروزی بیشتر از قالیباف خواهد بود.

در مرحله دوم انتخابات، تاثیر رای سلبی بیش از ایجابی است. رای منفی نامزدها به این معنا که “به X رای دهیم تا Y رای نیاورد”، اهمیت زیادی خواهد یافت و بی تردید با توجه به سوابق سیاسی قالیباف که در ۲۰ سال گذشته در معرض کاندیداتوری بوده، رای منفی او بیش از پزشکیان است و حتی شاید منتقدان اصولگرای او نیز برای شکست وی، سراغ پزشکیان بروند.

در سال ۸۴ با اینکه مرحوم هاشمی در مرحله اول انتخابات اول شد، اما به خاطر موضوع رای منفی، مرحله دوم را به رقیب گمنامش محمود احمدی‌نژاد باخت.

همچنین اگر کار به مرحله دوم بکشد، بخشی از بدنه اصلاحات که احساس می‌کنند در آستانه پیروزی ناباورانه‌ای قرار گرفته‌اند، در مرحله دوم انتخابات شرکت خواهند کرد و به پزشکیان رای خواهند داد. بالعکس هواداران قالیباف شاید مطمئن شوند که او پیروز قطعی است و حاضر به تکرار رای در حله دوم نشوند. بنابراین همیشه در مرحله دوم، شانس کاندیدای مشهور، از رقیب ناشناخته برای پیروزی سخت‌تر خواهد بود.

به این ترتیب اگر پزشکیان نتواند در مرحله اول رقبای اصولگرا را شکست دهد، شاید در مرحله دوم شانس بیشتری برای پیروزی داشته باشد اما همه اینها به شرطی است که او تا ۸ تیر و به ویژه در مناظره‌های انتخاباتی بتواند بدنه رای اصلاح‌طلب را راضی به شرکت در انتخابات کند و همچنین رقیب او در اجماع‌سازی با سایر نامزدها شکست بخورد.

اگر شرط اول محقق شود، حتی انصراف سایر نامزدهای اصولگرا هم به پیروزی قالیباف کمکی نمی‌کند اما اگر این شرط برای افزایش مشارکت محقق نشود، لابی قالیباف با دیگر رقبا به ویژه ائتلاف با سعید جلیلی، احتمالا او را در همان مرحله اول راهی پاستور خواهد کرد.