تبعات مرگ ملکه انگلستان/ چرا ایران پیام تسلیت نداد؟

آرمان شرق-گروه بین الملل:ایران هیچ رابطه خاصی با ملکه بریتانیا نداشته و دو کشور نیز سطح روابطشان در پایین تر حد ممکن است و بر همین اساس نه مرگ ملکه برای ایران اهمیتی داشته  و نه تسلیت گفتن ایران برای بریتانیا اهمیتی خواهد داشت. جک استراو یک نقل قول در این خصوص دارد که می گوید همیشه کار کار انگلیسی هاست و بر همین اساس احتمالا رابطه ای نیز شکل نگیرد.

تبعات مرگ ملکه انگلستان/ چرا ایران پیام تسلیت نداد؟

روزنامه آرمان امروزنوشت: ملکه انگلیس در سن ۹۶ سالگی درگذشت. الیزابت در سال ۱۹۵۱ و در زمانی که وضعیت سلامتی جرج ششم رو به وخامت رفت و الیزابت به جای او در رویدادهای عمومی ظاهر می‌شد برای بازدید از کانادا عازم این سرزمین شد. الیزابت از آنجا راهی ایالات متحده شده بود تا با رئیس‌جمهوری آمریکا، هری ترومن، دیدار کند، منشی مخصوصش، مارتین چارتریس، پیش‌نویسی آماده کرده بود که در صورت مرگ شاه در زمان حضور الیزابت در کانادا به عنوان اعلامیه سلطنت او بخواند. در اوایل ۱۹۵۲، الیزابت و فیلیپ برای بازدید از استرالیا و نیوزیلند از راه کنیا راهی شدند. در ۶ فوریه ۱۹۵۲، زمانی که آن‌ها به تازگی به خانه خود در کنیا رسیده بودند، از بریتانیا نامه‌ای حاوی خبر درگذشت پادشاه و سلطنت الیزابت رسید و این رویداد به آغازی بر حکومت ۷۰ ساله الیزابت بر امپراتوری بریتانیا در لحظات حساس جهانی شد. شخصی که پس از سال ها سلطنت بر بریتانیا درگذشت.  بلافاصله پس از درگذشت ملکه پسرش چارلز پادشاه بریتانیا اعلام شد. پادشاه چارلز در مورد مرگ مادرش ملکه الیزابت بیانیه ای صادر کرد و گفته است که درگذشت مادر عزیزم، برای من و همه اعضای خانواده ام بزرگترین اندوه است و عمیقا در سوگ درگذشت یک فرمانروای گرامی و یک مادر بسیار عزیز سوگواری می کنیم. با مرگ ملکه الیزابت دوم، پسرش چارلز ۷۳ ساله به عنوان پادشاه جدید بریتانیا بر تخت خواهد نشست. بنا بر اعلام منابع خبری چارلز عنوان پادشاه چارلز سوم را برای خود به عنوان پادشاه بریتانیا برگزیده است. در این میان پیام تسلیت رئیس جمهوری روسیه در لحظات اولیه درگذشت ملکه بریتانیا و توجه او به دیپلماسی ختم، نیز مورد توجه قرار گرفته است. در راستای بررسی تحولات عرصه سیاسی بریتانیا و عملکرد ملکه الیزابت، آرمان امروز گفت و گویی با محسن جلیلوند، استاد روابط بین الملل داشته است که در ادامه می خوانید.
ملکه انگلستان در زمان حکومت خود با چه فراز و نشیب هایی رو به رو شد؟
ملکه انگلستان یکی از کهنترین زمامداران جهان بود که ۷۰ سال در بریتانیا در راس قدرت بود و با توجه به شرایط انگلیس پس از جنگ جهانی دوم و اتفاقاتی که برای جرج ششم رقم خورد، بر سر کار آمد. او پس از رسیدن به قدرت با چند بحران جدی در عرصه های مختلف مواجه شد. هندوستان پیش از دوران ملکه الیزابت استقلال پیدا کرد اما تبعات این استقلال تا زمان ملکه الیزابت تداوم داشت و به یکی از چالش های جدی پیش روی او بدل شد. جنگ سرد و بحران های بین المللی اواخر قرن بیستم از دیگر اتفاقات مهم دیگری بود که در دوران ملکه الیزابت رقم خورد و برای بریتانیا دردسرهایی ایجاد کرد. نکته ای که در این میان حائز اهمیت است این بود که در دوران ملکه الیزابت شیوه حکمرانی در بریتانیا به گونه ای بود که ایشان صرفا سلطنت می کرد و دیگر اختیار انجام امور سیاسی را نداشت. بر همین اساس ملکه الیزابت به عنوان عامل وحدت در بریتانیا بیشتر موثر بوده و شاید کم تر در سایر حوزه ها تاثیرگذار بود. ملکه الیزابت در برهه ای از زمان در بریتانیا به قدرت رسیده بود که این کشور هر چه در توان داشت برای پیروزی در جنگ جهانی دوم هزینه کرده بود و دیگر آن ابرقدرت سابق نبود و کم کم جای خود را به شوروی و آمریکا می داد. با این وجود ملکه الیزابت توانست به گونه ای و با ایفای نقش ملکه بودن خود، بریتانیای کم توان را مدیریت کند و از فروپاشی این امپراتوری جلوگیری کند. ملکه الیزابت سلطنت کرد اما حکومت نکرد. او بر امپراتوری سلطه داشت که ۳۰ درصد از کل خشکی های زمین به شکلی زیر نظر او بودند و امروز چارلز نیز وارث همان زمین ها خواهد بود. کشورهایی نظیر کانادا، استرالیا و نیوزیلند نیز به صورت تشریفاتی همواره مسئولینشان توسط ملکه الیزابت تعیین می شدند هر چند که به صورت نمادین رخ می داد. ملکه الیزابت بواسطه همین دارایی های تشریفاتی تبدیل به یک چهره مهم در جهان شده بود.
آیا سیاست خارجی بریتانیا پس از درگذشت ملکه الیزابت و با روی کارآمدن چارلز، دستخوش تحولی جدی خواهد شد؟

سیاست خارجی بریتانیا در سال های اخیر طبق آن چه مشاهده شده است از سوی دولت ها تنظیم شده و تغییر سلطنت در بریتانیا تاثیری بر این عرصه ندارد. با وجود این که چارلز تنها شخصی از خانواده سلطنتی بریتانیا بوده است که پس از انقلاب اسلامی به ایران آمده و در زلزله بم نیز کمک هایی به مردم زلزله زده ایران کرده بود اما با توجه به افزایش قدرت دولت ها در بریتانیا ، بعید به نظر می رسد تاثیری جدی بر سیاست خارجی بریتانیا به خصوص در رابطه با ایران بگذارد. بر همین اساس نمی توان گفت که درگذشت ملکه الیزابت تاثیری منفی یا مثبت بر روابط ایران و بریتانیا داشته باشد.
دیپلماسی ختم و مقوله ای تحت عنوان بهبود روابط فی ما بین در شرایط سخت آیا در قبال مرگ ملکه الیزابت نیز صدق می کند؟
پس از درگذشت ملکه الیزابت شاهد بودیم که پوتین پیامی تسلیت برای سران بریتانیا ارسال کرد که مشخصا جایگاه او سبب شده تا چنین پیامی ارسال کند زیرا هم شخصیتی تاثیرگذار و هم کشورش یک سرزمین بزرگ در جهان امروز است. در این میان ایران هیچ رابطه خاصی با ملکه بریتانیا نداشته و دو کشور نیز سطح روابطشان در پایین تر حد ممکن است و بر همین اساس نه مرگ ملکه برای ایران اهمیتی داشته  و نه تسلیت گفتن ایران برای بریتانیا اهمیتی خواهد داشت. جک استراو یک نقل قول در این خصوص دارد که می گوید همیشه کار کار انگلیسی هاست و بر همین اساس احتمالا رابطه ای نیز شکل نگیرد. ایران سال ها ذیل فشار بریتانیا بوده و بواسطه قرارداد ۱۹۱۷ نیز نزدیک بود ایران به مستعمره بریتانیا تبدیل شود. اتفاقی که بعدها سبب شد تا تقابل ایران و بریتانیا در دولت مصدق به اوج خود برسد و بر همین مبنی امروز دو کشور خیلی روابط نزدیکی با توجه به این تاریخ با یکدیگر ندارند. فارغ از این مسائل ایران در روابط خارجی خود متفاوت از سایر کشورها عمل می کند و همین امر سبب شده تا فرصت ها در حوزه دیپلماسی از بین برود. بریتانیا در دو جنگ جهانی پیروز شده و امروز عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است و با وجود این که نامشان پشت آمریکا ذکر می شود اما همچنان قدرتی تاثیرگذار در خاورمیانه و جهان هستند که با توجه به ساختاری که در نظام سیاسی خود دارند، این رویه ادامه خواهد داشت.