نویسنده: دانیل آر. دپتریس DANIEL R. DEPETRIS 

ستیز زیرپوستی بزرگتر از مسئله هسته ای میان تهران و واشنگتن بر سر امنیت منطقه، اگر به درستی مدیریت نشود، می تواند به افزایش تنش ها و احتمالا یک جنگ در خاورمیانه بینجامد. آمریکا و متحدانش در حال کار برای تقویت امنیت خود از گذر زنجیره ای از تدابیر دفاعی هستند، اما ایران، همین تدابیر دفاعی را تهدیدی برای امنیتش می بیند و وادار می شود با تدابیر خودش به آن واکنش نشان دهد. نتیجه این که، در گذر زمان، دو طرف احساس امنیت کمتری خواهند کرد.

برای سعودی ها و اماراتی ها، پیوندهای امنیتی دوجانبه با اسرائیل یعنی نیرومندترین قدرت نظامی منطقه، یک تدبیر معقول دفاعی است. چنین تدابیری برای اسرائیل هم یک امتیاز است و برای آمریکا هم، همگرایی منافع شرکایش، این فرصت را فراهم می آورد که بار خودش را در خاورمیانه سبک تر کند.

اما ایران شراکت نظامی کشورهای عربی و اسرائیل را یک خطر چشمگیر برای امنیت خود می بیند، بویژه اگر امضای واشنگتن پای آن باشد. به غیر از بشار اسدِ بسیار ضعیف در سوریه که خودش محتاج حمایت نظامی ایران است، تهران هیچ دولت متحد توانمندی در منطقه ندارد. حزب الله، حماس و حوثی ها هم، همگی دستشان پیش ایران دراز است اما اینکه آیا در صورت بروز یک جنگ، به دفاع از ایران برخیزند، یک پرسش باز است. در این میان، بودجه ۲۴.۶ میلیارد دلاری نظامی ایران هم به پای بودجه ۵۵ میلیارد دلاری عربستان سعودی نمی رسد.

تهران می فهمد که در همسایگی منطقه بسیار دشواری زندگی می کند و در شرایطی که دشمنانش سرگرم همگرایی هستند، قصد ندارد ساکت بنشیند. تهران در ماه جولای، پوتین را با آغوش باز پذیرفت و اکنون هم در حال فروش پهپادهای جنگی به مسکو است تا در جنگ اوکراین به کار گرفته شوند؛ این یک تراکنش تجاری است که می تواند به آرامی به یک رابطه نظامی سامان یافته تر تبدیل شود.

ایرانی ها که در محاصره دشمنان و در رویارویی با یک بلوک اسرائیلی – عربی مورد حمایت واشنگتن قرار دارند، تلاش می کنند تا یک ائتلاف موازنه ای متقابل را با روسیه و چین شکل دهند؛ دو قدرتی که همچون ایران تجربه دست اولی با تحریم های آمریکا دارند و هدف مشترکشان تضعیف نظمی است که آمریکا بر آن مسلط است.

ایرانی ها احتمالا به روش های دیگری هم واکنش نشان خواهند داد. هرچند یک شراکت گسترده امنیتی میان اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بر کاهش تهدید موشک های بالستیک ایران متمرکز است اما چنین پیمانی تهران را وادار خواهد کرد که توسعه موشک هایش را سرعت دهد تا این سامانه های دفاعی را ناکام گذارد.

تهران هم اکنون هم با سه هزار موشک بالستیک، بزرگترین مجموعه موشکی خاورمیانه را در اختیار دارد. ایران که دستش از فن آوری نظامی غربی کوتاه است و نیروی نظامی متعارفش در بهترین حالت یک نیروی کهنه است، منابع چشمگیری را صرف توسعه یک برنامه متنوع موشکی کرده و از برنامه فضایی اش برای بهینه سازی این برنامه استفاده می کند. پس واشنگتن و تهران باید انتظار داشته باشند که تهران در سال های آینده به همین مسیر ادامه دهد، بویژه اگر دولت بایدن در نظر داشته باشد که یک سامانه دفاع هوایی منطقه ای ایجاد کند که هدف از آن مقابله با برتری های نامتقارن ایران باشد.

آیا منظور این است که اسرائیل، عربستان سعودی و بقیه کشورهای عربی خلیج (فارس) نباید بر یک چالش امنیتی مشترک همکاری کنند؟ ضرورتا نه، اما نباید دچار این توهم شویم که یک شراکت فرضی ضدایرانی، تهران را وادار خواهد کرد که یک سیاست خارجی سازنده تر در پیش گیرد. آنچه را آمریکا، اسرائیل و دولت های عربی یک اقدام صرفا دفاعی می بینند، از نگاه ایران اقدام تجاوزکارانه ای است که آزادی تحرکش را محدود می کند و قدرتش را کاهش می دهد. این است که این معضل امنیتی، سرجایش خودش خواهد بود و ضروری است که سیاستمداران به آن اذعان کنند.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱