مهره چینی های جدید تهران در برابر رقبا در افغانستان

ایران بلافاصله پس از روی کار آمدن طالبان در کابل، تأمین سوخت افغانستان را از سر گرفت تا دست کم در روابط خود با حاکمان جدید افغانستان تنش ایجاد نشود. اما با شروع درگیری های دره پنجشیر، رسانه های ایران ارتش پاکستان را به کمک به طالبان در حمله به این منطقه محکوم کردند. این اتهام ابتدا در حد گزارش های رسانه ای بود؛ اما چند روز بعد یکی از نمایندگان مجلس، این اتهام را دوباره تکرار و حتی پاکستان را به استفاده از جنگجویان چچنی بازگشته از جنگ داخلی سوریه در حمله به پنجشیر متهم کرد.
ایران متحدان خود را در افغانستان آماده می کند

در حالی که منطقه و جهان برای پذیرش واقعیت جدید سیطره طالبان بر افغانستان تلاش می کند، به نظر می رسد ایران با وجود استقبال روزهای اول از «شکست نظامی و عقب نشینی آمریکا» در افغانستان، رفته رفته از این موضوع نگران شده است.

ایران بلافاصله پس از روی کار آمدن طالبان در کابل، تأمین سوخت افغانستان را از سر گرفت تا دست کم در روابط خود با حاکمان جدید افغانستان تنش ایجاد نشود. اما با شروع درگیری های دره پنجشیر، رسانه های ایران ارتش پاکستان را به کمک به طالبان در حمله به این منطقه محکوم کردند. این اتهام ابتدا در حد گزارش های رسانه ای بود؛ اما چند روز بعد یکی از نمایندگان مجلس، این اتهام را دوباره تکرار و حتی پاکستان را به استفاده از جنگجویان چچنی بازگشته از جنگ داخلی سوریه در حمله به پنجشیر متهم کرد.

ایران در استفاده از نیروهای وابسته به خود در کشورهای دیگر تبحر دارد. تجربه خوبی را در این زمینه داشته و توانسته به موفقیت های بسیار خوبی هم برسد. این سیاست، راهبردی موفق و به نسبت کم هزینه است که ماهیت فراملی آن در انتقال سوخت برای حزب الله لبنان به خوبی به نمایش گذاشته شد. ایران به احتمال زیاد به دنبال تکرار این داستان در افغانستان است. در این سناریو، اسماعیل خان، والی هرات سرمایه ارزشمندی است. همچنین درگیری های طولانی مدت فرصت را برای استقرار دوباره فاطمیون فراهم می کند. حتی اگر این استقرار هیچ گاه اتفاق نیافتد، ایران می تواند از اسماعیل خان، متحد مهم خود، برای اعمال نفوذ در افغانستان پس از آمریکا استفاده کند. اسماعیل خان پس از شکست در برابر طالبان به ایران گریخت. از پایان سریع جنگ در افغانستان این گونه برداشت شد که ایران از عمق راهبردی مورد نظر خود در افغانستان برخوردار نیست. اما این تنها علت خشم ایران نسبت به پاکستان نیست که به جای تهران، توانسته است در افغانستان نفوذ کند.

اشتیاق ایران به تبدیل شدن به مهمترین مسیر تجاری آسیای مرکزی به جهان، در نتیجه نفوذ پاکستان در افغانستان و گفت وگوهای ازبکستان و پاکستان برای بهینه سازی توافق تجاری که به تغییر مسیر تجارت از بنادر ایران به بنادر پاکستان می انجامد، با مانع بزرگی روبه رو می شود. این اتفاق هم خبر بدی برای بندرعباس است و هم برای توسعه بیشتر بندر چابهار که طرح مشترک ایران و هند است. چابهار پیش از این نیز از تأخیرها و کاهش حجم ناشی از کرونا رنج می برد. پیروزی طالبان در افغانستان و نامعلوم بودن سرنوشت پیمان دولت اشرف غنی، رئیس جمهوری مخلوع افغانستان با هند و ایران، آخرین تیر بر پیکر این طرح از پیش مشکل دار خواهد بود.

با وجود این، متهم کردن پاکستان اشتباهی محاسباتی است. سیاست قبول مخاطره یکی از شاخص های اصلی سیاست ایران است؛ اما وقتی می تواند نتیجه بخش باشد که این اطمینان وجود داشته باشد که مرز خطر کجا قرار دارد. انتظار نمی رود تنشی شدید در روابط ایران و پاکستان به خاطر افغانستان به وجود آید اما بی شک ایران برگه های خود را در افغانستان مورد بازبینی قرار خواهد داد و بی شک از مهره های خود نهایت استفاده را خواهد برد.

منبع: عرب نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱