زمینه‌های بروز انواع آسیب‌های اجتماعی فراوان است/قوانین و مقررات ما آسیب‌زاست/قانون ما زاجره است/باید به جای برخورد سلبی با رویکرد ایجابی به رفع جرم کمک کرد/جامعه مجرم را باید زندانی کرد!

آرمان شرق-جواد مرشدی:چندی پیش بود که وزیر دادگستری آماری از ورودی زندان ها داد ،به گفته وی در سال ۹۵ ورودی زندان ها ۴۱۸هزار نفر بود که سال گذشته ۴۹۰هزار نفر وارد زندان شده اند.به گفته آوایی تعداد زندانیان در سال ۹۵، حدود ۲۱۷هزار نفر بود که این میزان در سال گذشته به ۲۲۴ هزار نفر افزایش یافت. این آمار بدان معناست که بر اساس یک محاسبه سر انگشتی در هر ساعت ۵۲ نفر به زندان رفته اند در حالی که در اوایل انقلاب وسال ۵۸ در هر ساعت ۱۰ نفر روانه زندان می شدند .یعنی یک رشد ۳۲۳ درصدی در حالی که جمعیت ۶۶ درصد رشد داشته .سال هاست در دنیای مدرن مجازات بدل از حبس باب شده و این در حالی است که در کشور ما فارغ از بزهکاران افراد به راحتی به زندان گسیل می شوند ،اینکه تا چه حد این افزایش آمار به اشکالات قانونی و قوانین قدیمی بر می گردد. سوالی بود که آرمان شرق از دکتر امان الله قرایی مقدم جامعه شناس پرسید که در پی می آید.

طبق آماری در سال گذشته حدود ۴۹۰ هزار نفر راهی زندان شدند و شمار زندانیان نیز افزایش یافته ،به نظر شما چرا آمار ورودی زندانیان کشور زیاد است ؟

این مشخص است برای اینکه زمینه های بروز انواع آسیب های اجتماعی فراوان است،یعنی طبق تئوری جامعه شناس آلمانی تحت عنوان فضای حیاتی یا فضای زندگی؛ الان فضای حیاتی یا زندگی از ابعاد مختلف خانوادگی،محل زندگی،شهر نشینی،خانواده و انوع و مواردی چون بد سرپرستی،بی سرپرستی،فقر،گرانی،تورم و بیکاری به عنوان ام الفساد و ده ها عامل دیگر احاطه شده یا مسئله اعتقادات و باور های دینی و ارزش ها و هنجار ها و ضربه به اینها و علاوه بر همه اینها مادی گرایی یعنی اینکه پول اصل و مهم شده است. طبق تئوری یکی از جامعه شناسان که جهان امروز را جهان مادی می داند، این مادیات است که در حال حاضر همه چیز  را تحت تاثیر قرار می دهد.در چنین دنیایی که جامعه الان بیکاری دارد،فقر دارد، شکاف طبقاتی بالا رفته، بدون شک چنین وضعیتی پیش بینی می شد.۲۰ سال قبل گفتیم و چاپ شد.علت این است که تمام عواملی که برای ورود به جرم و جنایت و آسیب های اجتماعی و بزهکاری لازم است در کشور وجود دارد.
تا چه حد این افزایش آمار به اشکالات قانونی و قوانین قدیمی بد می گردد. و البته این نکته که ما به راحتی افراد را به زندان می اندازیم،آسیب های این قوانین و عملکرد اینچنینی چیست؟

خود قوانین و مقررات ما آسیب زاست،به عبارتی طبق تئوری دورکیم حقوق زاجره بر جامعه حاکم است.ما دو نوع حقوق داریم،حقوق زاجره و حقوق جابره. حقوق جابره یعنی حقوق ترمیمی که هر کس را به زندان نبریم اما قانون ما زاجره است و بر تنبیه مبتنی است.این قوانین خودش آسیب زاست.چوبه دار چاره کار نیست همه اینها قبلا گفته و نوشته شده.بدون اینکه تمهیدات لازم را برای جامعه فراهم کنیم ما فقط ۳/۵ میلیون بیکار فارغ التحصیل دانشگاه داریم،گرانی،تورم از اول فروردین بالا رفته،رشوه،دزدی زیاد شده و قانون نمی تواند کاری کند. طبق تئوری که گفتم زمینه های جرم در جامعه ما فراوان است، یک دسته از زیر نیروهای برانگیزنده جرم که صدهامورد است، از نوع پدر و مادر گرفته تا مذهبی و درامد و ثروت و فقر و شکاف طبقاتی و غیره،از بالا هم عوامل بازدارنده است عوامل بازدارنده چیست زندان،اعدام،تنبیه و جریمه است.این نیروهای بازدارنده نمی تواند در مقابل نیروهای بر انگیزنده به جرم مقاومت کند.نیروهایی بازدارنده ما زندان و اعدام است و با اینها نمی شود چون بستر جامعه مناسب و مساعد است.
در دنیا مجازات بدل از حبس باب شده،برای اینکه آمار زندانیان کاهش پیدا کند اولا چه اصلاحات اجتماعی نیاز داریم دوما چه کنیم که این مجازات  بدل از حبس در کشور اجرایی شود؟
اولین و مهمترین عاملی که می تواند جلوگیری کند رفع بیکاری است،کاهش شکاف طبقاتی،توزیع عادلانه ثروت،حداقل تامین و رفاه اجتماعی که اینها باید لحاظ شود.البته قانون هم باید از سلبی به ایجابی تبدیل شود،باید سعی کنند کار تولید کنند چرا که وقتی کار نیست اعتیاد و فقر به وجود می آید.زندان چاره کار نیست.تمام مکاتب جامعه شناسی می گویند اول باید محیط را مساعد کنیم.اصولا شهری مثل تهران نمی تواند بدون جرم باشد برای اینکه کسی به کسی نیست.خرج دارند مردم،چکار کنند،خشونت می شود و‌الان با نگاه کردن هم دعوا صورت می گیرد.قانون باید زندان زدایی را توسعه دهد و عوامل جرم زایی را کم کند که هیچ کدام را هم نمی تواند انجام دهد.آیا می تواند بیکاری را حل کند.نتیجه اینکه باید بیکاری رفع شود و قوانین باید ایجابی شود.کارتن خواب ها و بی خانمان را ببینید،انها را از زندان می ترسانید اتفاقا زندان برای آنها جای خوبی است؛ اقلا از سرما که راحت است غذا که می خورد.به نظر من عامل عمده یا علت العلل بیکاری است که باید رفع شود.
در مورد مجازات بدل از حبس بفرمایید که ما تا چه حد ظرفیت اینکار را داریم؟
بدل از حبس یا آن چیزی که آیت الله شاهرودی در زمان ریاست بر قوه قضاییه، در مورد زندان زدایی مطرح‌ کرد و ما هم اقبال کردیم و نوشتیم که این کار خوبی است.دنیا به اینجا رسیده که جامعه مجرم است بنابر این باید جامعه را زندان کنیم.اگر عوامل آماده باشد، باید زندان زدایی صورت گیرد.باید برای مردم ایجاد تفریح و کار شود.خود غم و اندوه جرم به وجود می آورد،فیلم های سینمایی هم جرم به وجود می آورد.در نتیجه من با گفته شما در مورد بدل از حبس موافقم. این میسر است به شرطی که بستر اجتماعی را مساعد کنیم که نمی توانیم ،در جبین این کشتی نیست.الان عده زیادی از مردم زیر خط فقر رفته اند و ۳ میلیون تومان خط فقر است،چه کسی در آمد دارد.باید زندان زدایی شود و ملاطفت شود.اصولا شهر جرم زاست.