آژیر خطر فرو نشست زمین در استان زنجان

آرمان شرق-گروه جامعه:در واقع ابهر رود یک زاینده رود بوده است که به دلیل حاصلخیز بودن خاک این منطقه از استان و کشت غالب غرق آبی در مزارع این شهرستان، متاسفانه با گسترش بی رویه حفر چاه‌های نیمه عمیق تا عمیق به صورت قانونی یا بعضا غیر قانونی باعث برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی در این منطقه شدند که نه تنها خشک شدن ابهر رود را در پی داشته است بلکه امکان خطر بسیار جدی فرو نشست زمین ها را شاهد باشیم.

آژیر خطر فرو نشست زمین در استان زنجان

عضو هیأت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه زنجان، با اشاره به خطرجدی و خطرناک فرو نشست زمین در شهرستان‌های ابهر و خرمدره ، تاکید کرد:مدیریت استان باید اقدامات بسیار سریع و توام دراین منطقه انجام بگیرد.

به گزارش خبرنگار ایلنا در سال‌های اخیر یکی از مشکلات اصلی مردم بویژه در استانهایی که با بحران کم آبی مواجهند چگونگی تأمین  آب مورد نیاز بخش کشاورزی و صنایع است که بنا به گفته بسیاری از کارشناسان این موضوع می‌تواند باعث درگیری‌های منطقه‌ای شود.در این بین با ورود به سال‌های کم آبی و عوامل تشدید کننده آن و نبود مدیریت کافی در برداشت از منابع  آبی وسفره های زیر زمینی استان شاهد فرو نشست زمین‌ها نیز خواهیم دید.

نصراله عباسی، عضو هیأت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه زنجان، در گفت وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به وجود دو حوضه آبخیز اصلی دراستان زنجان، گفت: حوضه آبخیز قزل اوزن آبریز اصلی استان  است که به دریای خزر می‌ریزد و دیگری خرّه رود و ابهر رود هستند که مجموعا جزء حوضه آبخیز ایران مرکزی هستند، کوه‌های بلقیس در جنوب غربی استان تا رشته کوه‌های جنوبی (کوه های  سلطانیه) در استان و کوه‌های طارم که در نوار شمالی استان قرار دارند سرچشمه و منبع تغذیه کننده این حوضه‌ها هستند.

عباسی،  به رخداد  تغییرات اقلیمی در ایران و تغییرات در منابع تغذیه کننده این حوضه ها به محدودیت شدید بارش اشاره کرد و گفت: کمبود بارش باعث کاهش برداشت‌های سطحی آب و در حین حال افزایش برداشت از منابع آب های زیرزمینی نیز شده است.

وی، با اشاره به فرآیند وارد شدن فشار نیروهای سطحی بر اثر برداشت‌های بی رویه آب از طبقات فوقانی بر سفره‌های زیرزمینی، گفت: این نیروها بسته به نوع رسوبات و طبقات و لایه‌های زمین باعث فشرده‌تر شدن رسوب آبخوان‌ها شده و و منجر به حذف فضای بین ذره‌ای و در نتیجه نفوذ پذیری آبخوان‌ها می‌شود که با برداشت بی رویه و بدون مدیریت و کنترل باعث خسارات جبران ناپذیر می شود.

به گفته عباسی، برداشت بی رویه آب، نبود مدیریت کافی و بارش نا کافی همچنین برداشت های کنترل نشده و بدون مدیریت در حوضه های آبخیز زنجان، در۵ دهه  گذشته در حوضه آبخیر ابهر رود، که آبخیز شرقی استان است، زمانی آبهای زیر زمینی رودخانه ابهر رود را تغذیه کرده و  در واقع ابهر رود یک زاینده رود بوده است که به دلیل حاصلخیز بودن خاک این منطقه از استان و کشت غالب غرق آبی در مزارع این شهرستان، متاسفانه با گسترش بی رویه حفر چاه‌های نیمه عمیق تا عمیق به صورت قانونی یا بعضا غیر قانونی باعث برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی در این منطقه شدند که نه تنها خشک شدن ابهر رود را در پی داشته است بلکه امکان خطر بسیار جدی فرو نشست زمین ها را شاهد باشیم.

عباسی، با اشاره به اهمیت فرونشست زمین در مراکز و مناطق شهری و با وجود تاسیسات و ابنیه‌ها در شهر‌ها و مناطق کشاورزی، تاکیدکرد: این موارد عمده ترین دلایل فرو نشست زمین شده است.

        زمین نفوذ ناپذیر باعث سیل می شود

وی تاکید کرد: بدترین ضرر و زیان فرو نشست زمین برای سفره های منابع آبی، فشرده شدن لایه های زمین است که دیگر هیچگاه آبی در این لایه های نفوذ نخواهد کرد و آبخوانی در آنها تشکیل نخواهد شد، در پی همین امر  شاهد جاری شدن روان آب های سطحی در روی زمین خواهیم بود.

                                                           تغییر الگوی کشت برابر است با مصرف کمتر آب

عباسی، با اشاره به اینکه تنها راه چاره کنترل و مدیریت سخت گیرانه بر روی برداشت آبهای زیر زمینی است، گفت: تغییر الگوی کشت از غرق آبی و روی آوردن به کشت های گلخانه ای باعث کاهش مصرف آب بدون تغییر در تولید و تناژ محصول ضروری است.

این مسئول در استان، هدایت روان آبها در آبخیز مناطق برای تغذیه سفره های زیر زمینی را در  جلوگیری از خسارت های آینده مهم برشمرد و گفت: این خسارت ها و یا فرو نشست ها در قسمتهای مختلف استان زنجان باهم فرق دارد.

           حال آبخوان‌های دشت ابهر خوب نیست

وی، با اشاره به ضخامت مناسب آبرفت‌ها در حوزه آبخیز ابهررود، یادآور شد: این مناطق دارای آبخوان خوبی بودند ولی با شد افزایش برداشت آبخوان های دشت ابهر در شرایط مطلوب نیست.

عباسی، با بیان اینکه سطح ایستابی دراین منطقه به عمق بیشتری افت داشته است، تاکید کرد: افت سطح ایستابی شدید دراین منطقه وجود دارد.

عضو هیأت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه زنجان، با بیان اینکه مناطق غربی استان زنجان، ضخامت رسوبات برای ایجاد آبخوان ها کمتری و به طور نسبی متفاوت است، گفت: این مناطق روی رسوباتی قرار گرفته اند که عملا نفوذ ناپذیر هستند و آن اندک آبهای زیر زمینی نیز با برداشت به اتمام خواهد رسید، ولی انتظار نشست محلی و منطقه ای دراین مناطق است.

عباسی، با اشاره به اینکه درقسمت های جنوبی استان یعنی در مناطقی از شهرستان خدابنده( خرّه رود) آبخوان ها با بستر کربنات و آهک هستند، و در این مناطق  شاهد شرایط متفاوت نسبت به مناطق دیگر استان هستیم برخی منابع آبی در این مناطق کارستی بوده و آب مناسبی را درخود نگهداری می کنند، تاکید کرد: این آبها در اصطلاح آبهای استراتژیک هستند و  کیفیت آب بهتر و بالاتری دارند.

وی، با اشاره به ضرورت مدیریت سریع و اتخاذ تدابیر و نظارت و بر، مدیریت آبها، یادآورشد: اگر در این منطقه چاره ای در این زمینه نشود، این منطقه نیزشاهد شرایط و خسارات خاص خود  خواهد بود.

عباسی، توجه به داده ها و نتایج را در این زمینه مهم دانست وگفت: ضروری است در هر منطقه الگوی مدیریت آبخیزداری همان منطقه ارائه شود، امکان ندارد یک الگوی ثابتی برای کل مناطق استان در این خصوص ارائه داد.

عضو هیأت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه زنجان، با بیان اینکه وضعیت نوار شمالی استان زنجان، وابسته به روان آبها و بارش‌های این منطقه است، افزود: این حوزه با شرایط بستر سنگی است  و انتظار خسارت کمتری از فرو نشست زمین دراین بخش نسبت به مناطق دیگر استان است.

وی، با اشاره خطرجدی و خطرناک فرو نشست زمین در شهرستان‌های ابهر و خرمدره ،  تاکید کرد: باید مدیریت بسیار سریعی دراین منطقه انجام بگیرد.