به دنبال اتفاقات روزهای گذشته  (افشاگری مدیرکل گمرک درباره دپوی ۳ میلیون دوز واکسن آسترازنکای وارداتی در هفته اخیر به دلیل خودداری وزارت بهداشت از تحویل گرفتن این محموله و استدلال متناقض مسوولان وزارت بهداشت در توجیه این اتفاق) چاره‌ای نیست جز اینکه این گزارش با این جمله آغاز شود؛ ملیت‌هراسی از نوع خاص، مسوولان صف اول ستاد وزارت بهداشت را گرفتار کرده، هراسی از نوع وسواس  (که یک اختلال روانی گسترده و فراگیر است) و از نوع بدخیم.

آقایان وزارت بهداشت، ماجرا خیلی ساده بود
دو روز قبل، مدیرکل گمرک بین‌المللی امام خمینی خبر داد که در هفته سوم فروردین، سه محموله واکسن کرونا وارد گمرک فرودگاه بین‌المللی امام شده اما به دلیل مراجعه نکردن مسوولان وزارت بهداشت برای ترخیص این محموله دارویی، واکسن‌ها به انبارهای یخچال‌دار گمرک منتقل شده تا تعیین تکلیف شود.  این مقام مسوول در گمرک، به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «۱۹ فروردین‌ماه امسال، محموله ۲۱ پالتی واکسن از بلغارستان وارد فرودگاه امام شد و بعد از آن محموله دیگر در ۲۲ فروردین حاوی چهار پالت از آلمان آمد و روز ۲۵ فروردین نیز محموله هفت پالتی دیگر از ژاپن وارد شده اما برای هیچ‌یک از این محموله‌ها تاکنون درخواستی از سوی وزارت بهداشت برای تحویل و ترخیص دریافت نکرده‌ایم. بعد از ورود محموله اول – ۱۹ فروردین – به دنبال عدم درخواست ترخیص از سوی وزارت بهداشت، از هیات امنای ارزی پیگیری کردیم و به ما اعلام کردند که نامه و مجوزی از سوی وزارت بهداشت برای ترخیص واکسن‌های وارد شده دریافت نکرده‌اند. از این رو گمرک، محموله را داخل انبارهای یخچال‌دار قرار داد. محموله‌های بعدی که وارد شد هم، هیچ‌گونه پیگیری از سوی وزارت بهداشت یا هیات امنای ارزی برای ترخیص واکسن‌ها صورت نگرفت و به روال قبل، آنها را نیز به انبار منتقل کردیم. پیش از این، گمرک به محض ورود واکسن، آن را از پای پرواز و در کمترین زمان ترخیص کرده و به نماینده بهداشت تحویل داده ولی برای این سه محموله، تاکنون (۲۵ فروردین) وزارت بهداشت هنوز برای تحویل و ترخیص محموله‌های وارداتی واکسن اقدامی نکرده و از گمرک پیگیری نداشته و از زمان واردات واکسن تاکنون (۱۵ اسفند ۱۳۹۹ تا ۱۹ فروردین ۱۴۰۱) این اولین‌بار است که گمرک مجبور شده محموله واکسن را به انبارهای یخچال‌دار تحویل دهد.»
به دنبال این اظهارنظر، آنچه اتفاق افتاد، خلاف انتظار اذهان عمومی بود. اولین اظهارنظر در واکنش به حرف‌های رییس گمرک، توضیحات سید حسین صفوی؛ رییس هیات امنای ارزی وزارت بهداشت بود که در توجیه دپوی یک هفته‌ای ۳ میلیون دوز واکسن آسترازنکای وارداتی در هفته گذشته، در جملاتی تعجب‌برانگیز مدعی شد که علت ترخیص نشدن این واکسن‌ها، اطمینان از کیفیت و اصالت واکسن‌ها بوده و گفت: «براساس روال، این محموله‌ها پس از بررسی و تایید کیفیت و اصالت واکسن‌ها توسط سازمان غذا و دارو، ترخیص می‌شوند. تعداد واکسن‌های واردشده به کشور و موجود در گمرک، حدود سه میلیون دوز است و این اتفاق جدیدی نیست و حتما واکسن‌های وارداتی باید از نظر کیفیت و اصالت، تایید و سپس برای تزریق در سراسر کشور توزیع شوند.» این ادعا در حالی بود که بیش از ۱۳ ماه از واردات واکسن کووید ۱۹ به کشور می‌گذرد و البته طی این مدت، از مجموع بیش از ۱۶۰ میلیون دوز واکسن وارداتی، کمتر از ۸۹ درصد، واکسن سینوفارم است که حدود ۱۲۰ میلیون دوز از این مجموع، توسط جمعیت هلال احمر، از صلیب سرخ چین خریداری و به کشور وارد شد. حدود ۱۲ درصد از کل واکسن‌های وارداتی هم آسترازنکا و مجموع باقیمانده شامل واکسن‌های بهارات و اسپوتنیک v است. طبق تاکید مسوولان وزارت بهداشت و گمرک، واکسن کرونا، از معدود اقلام سلامت‌محور بوده و هست که باید بلافاصله پس از خروج از هواپیما و ورود به گمرک، توسط نماینده وزارت بهداشت و تحت نظارت ناظران گمرک، ترخیص شود. حتی اگر فرض بر این باشد که طی ۸ ماه گذشته (دوران فعالیت دولت سیزدهم) روال جاری تغییر کرده و مثلا کیفیت واکسن کرونا، مشمول بازبینی‌های سخت‌گیرانه‌تری قرار گرفته، باز هم ادعای «لزوم بررسی کیفیت و اصالت» برای توجیه دپوی ۳ میلیون دوز واکسن، قابل پذیرش نیست چرا که روال جاری بررسی کیفیت داروهای وارداتی، نمونه‌گیری جزیی از کل محموله است یعنی یک نمونه از هر بسته‌بندی دارو، می‌تواند کیفیت کل محموله را تایید و تضمین کند. پس جلوگیری از ترخیص یا خودداری از تحویل سه میلیون دوز واکسن، باید دلیل دیگری می‌داشت. در نهایت، بعد از دو روز سوال‌پیچ شدن مسوولان ستادی وزارت بهداشت توسط خبرنگاران حوزه سلامت و در حالی که مدیران وزارتخانه، سعی می‌کردند فضا را عادی و روال را جاری نمایش دهند، به دلیل قانع‌کننده نبودن جواب‌های بیرون آمده از وزارت بهداشت و بخصوص، تناقض در جواب‌های بیرون آمده از وزارت بهداشت، سیم آخر به ناچار به این شکل نواخته شد که اعلام واقعیت ماجرا به گردن مسوولان سازمان غذا و دارو بیفتد. آن موقع بود که معلوم شد واقعیت، صرفا نگرانی بابت کیفیت و اصالت واکسن‌ها نبوده، بلکه از همان اول، ضروری و واجب و اولی بود که حتی به شرط بی‌کیفیت بودن واکسن‌ها، منبع تولید و واردات واکسن‌ها تایید شود تا مبادا از تولیدات «کشور خاص یا ملیت خاص» باشد.  دیروز، حمیدرضا اینانلو؛ مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، در توضیح علت سکوت مسوولان وزارت بهداشت به جای اقدام برای ترخیص سه میلیون دوز واکسن وارداتی آسترازنکا، ناچار به اعلام واقعیت شد و بعد از توضیحات تکراری و حاشیه‌ای، از جمله اینکه «ترخیص داروهای بیولوژیک، نیازمند مدارک کنترل کیفی است» اذعان داشت که اصل اول و اساسی برای ترخیص واکسن‌ها، بررسی و دریافت تاییدیه منبع تولید واکسن‌ها بوده است: «ما برخی واکسن‌ها را خودمان خریداری می‌کردیم که این واکسن‌ها منبع مشخصی داشت و کاملا هماهنگ بود. چنین واکسن‌هایی بدون هیچ تاخیری ترخیص می‌شوند اما ما واکسن‌هایی را داریم نظیر واکسن آسترازنکا که در قالب اهدا به کشور وارد می‌شوند و ممکن است منابع و محل‌های تولید متعددی داشته باشند و باید حتما مستندات آنها بررسی شود.» کمتر از دو ماه قبل، ۸۲۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا به گمرک شهریار رسید که با نامه فوری وزیر بهداشت، پیش از ترخیص، به دلیل «ورود از منبع غیرمجاز» دستور عودت به مبدا صادرکننده (لهستان) گرفت.  این منبع غیرمجاز، جایی نبود جز امریکا یعنی واکسن‌های آسترازنکای تولیدشده در ایالات متحده امریکا، از مسیر لهستان و در قالب محموله واکسن اهدایی به ایران رسیده بود که با دستور وزیر بهداشت باز پس فرستاده شد.  واکسن سوئدی انگلیسی آسترازنکا امروز بیش از ۲۰ تولید‌کننده در ۱۵ کشور جهان دارد؛ تایلند، اتریش، ژاپن، هلند، یونان، ایتالیا، کره جنوبی، روسیه، هند، لهستان و البته ایالات متحده امریکا از جمله تولید‌کنندگان این واکسن با فرمول شرکت مادر هستند.  نکته مهم در اتفاق اخیر، ممنوعیت خرید واکسن از یک تولید‌کننده نیست. مهم، ضرورت درک و آگاه شدن مسوولان به تبعات ناراستی و بی‌صداقتی با افکار عمومی است. طی ۵ سال گذشته، مهم‌ترین دلیل برخی اعتراضات گسترده‌ای که به کف خیابان‌ها هم رسید، پنهان شدن مسوولان پشت پرده‌های قلب واقعیت بود. در اعتراضات آبان و دی ۹۸، گرانی یک‌شبه قیمت بنزین و حادثه فراموش‌نشدنی انفجار هواپیمای اوکراینی، معلول اتفاق بود. روزهای بعد از این دو حادثه، وقتی دولت وقت و مسوولان وقت، اذعان کردند که واقعیت، چیزی جز جملات اولیه در ساعت‌های اولیه بعد از این حوادث و رخدادها بوده، بسیاری از معترضانی که دولت را هدف تند‌ترین حملات قرار دادند، جمله کلیدی اعتراض و درد مشترک‌شان این بود که «چرا از همان اول با ما صادق نبودید؟»
آقایان وزارت بهداشت، در همان مقام و مسوولیتی که هستید بدانید، صرف ادعای صادق بودن، دردی را دوا نمی‌کند وقتی حرف‌های شما هرکدام، در گام متفاوتی کوک شده و حتی به خودتان زحمت نمی‌دهید حرف‌هایی که می‌خواهید (آن جمله‌هایی که می‌خواهید) مردم بشنوند و باور کنند را، باهم هماهنگ نمی‌کنید. این جریان، حتما تبعات خواهد داشت. تبعاتی بسیار دردناک‌تر از اینکه مردم واکسن نزنند یا واکسن نداشته باشند که بزنند. /اعتماد