چرا با طرف اصلی برجام گفتگو نمی کنیم؟

آرمان شرق-گروه سیاست:توصیه ما این است که اجازه ندهند، روسیه ابتکار عمل را در مذاکرات به دست بگیرد. بهتر است، ایران رودرروی طرف اصلی مذاکرات قرار بگیرد و مطالبات خود را با صراحت اعلام کند. تجاوز روسیه به اوکراین این فرصت را در اختیار ایران قرار داده تا مستقیما امریکا را مخاطب مطالبات خود قرار دهد. البته اصولگرایان به‌طور سنتی به برخی ظواهر اهمیت می‌دهند و معتقدند نباید به طرف مقابل رو داد. این در حالی است که از منظر روابط بین‌الملل، منافع ملی در اولویت قرار دارد

احمد شیرزاد طی یادداشتی در شماره امروز اعتماد با عنوان گفتگو با طرف اصلی برجام نوشت: ماجرای درخواست روسیه از امریکا برای ارایه تضامین ویژه برای بهره‌مندی از منافع برجام در شرایطی که مذاکرات به پرده‌های پایانی خود نزدیک شده، طی روز‌های اخیر موجی از انتقاد را میان ایرانیان ایجاد کرده است. برخی با یادآوری تحرکات مخرب روس‌ها در حوادث تاریخی گذشته و جداسازی برخی مناطق ایران، این رفتار روسیه را مسبوق به سابقه دانستند و گروهی دیگر از ایرانیان نیز خواستار واکنش مناسب دستگاه سیاست خارجی ایران نسبت به این رفتار‌ها شدند. به نظر می‌رسد در حال حاضر هم تحلیلگران درباره این رفتار روسیه دچار سردرگمی هستند و نمی‌دانند که آیا این رفتار روس‌ها به نفع برجام و ایران است یا به ضرر آن و هم اینکه این سردرگمی در میان متولیان وزارت خارجه ایران نیز مشاهده می‌شود. اگر به مواضع روز‌های اخیر مسوولان کشور توجه کنید، می‌بینید، نه موضع خاصی نسبت به مسوولان روسی گرفته‌اند و نه آن را تایید کرده‌اند. بنابراین دقیقا روشن نیست که روسیه، چه مسیری را دنبال خواهد کرد؟ یک نگاه بدبینانه این است که روس‌ها در حال موش‌دوانی در مذاکرات هستند تا در پلان‌های نهایی توافق، مشکلاتی ایجاد شود و بهبود مناسبات ایران با غرب به تاخیر بیفتد. این رویکرد با توجه به برخی اسناد و مدارک، طرفداران بسیاری در افکار عمومی ایرانیان پیدا کرده است. نگاه‌های خوش‌بینانه نیز این استدلال است که روس‌ها به دنبال تضامینی عملی هستند تا مناسبات تجاری و اقتصادی با ایران پس از احیای برجام رونق پیدا کند. بنابراین طرح این درخواست نهایتا منافع ایران را نیز تامین می‌کند.

اما با هر نگاهی که به موضوعات مطرح شده نگریسته شود، اینکه در روز‌های پایانی گفت‌وگوها، ناگهان به بهانه جدید تحریم‌های روسیه در این گفتگو‌ها تاخیر ایجاد شود، باعث نگرانی است. البته از همین امروز می‌توان مطمئن بود که امریکا با درخواست روسیه، موافقت نخواهد کرد. در حال حاضر موضوع تحریم‌های روسیه و مقابله جدی غرب با روس‌ها به اندازه‌ای اهمیت پیدا کرده که این کشور‌ها به هیچ عنوان، از آن عدول نمی‌کنند. از منظر منافع ملی ایران نیز هر چند این رفتار روس‌ها باعث بروز برخی نگرانی‌ها میان ایرانیان شده، اما واقعیات میدانی حاکی از آن است که روس‌ها، نمی‌توانند سنگ جدی پیش روی توافق بیندازند. اگراراده جدی امریکایی‌ها، حصول توافق است و اگر ایران هم روی خوش به توافق نشان دهد، نه اروپایی‌ها، نه روس‌ها و نه چینی‌ها، قادر به مشکل‌تراشی جدی نیستند. در واقع اراده امریکا، پایان دادن به یک بحران کهنه و قدیمی، است. در حال حاضر ناتو در شرق اروپا با یک بحران جدی روبه‌رو شده و به اندازه‌ای سرگرم ماجرای اوکراین هستند که ترجیح می‌دهند، پرونده هسته‌ای به سرعت حل و فصل شود. بنابراین اگر ایران و امریکا اراده جدی برای توافق داشته باشند، توافق عملیاتی خواهد شد. از سوی دیگر، برخی این پرسش را مطرح می‌کنند، بهترین واکنش ایران به این رفتار روسیه از منظر روابط بین‌الملل چه می‌تواند باشد؟ معتقدم ایران باید در مسیر اصلی مذاکرات حرکت کند و به حاشیه‌ها توجه نکند. باید به حاشیه‌هایی از این دست که روس‌ها در جایگاه سخنگوی ایران با طرف‌های برجام، مذاکره می‌کنند پایان داده شود. یعنی هیات ایرانی باید فعال در جریان مذاکرات حضور داشته باشند و اجازه ندهند هیچ طرفی، ابتکار عمل را در دست بگیرد. البته ایجاد چنین مناسباتی، نیازمند مهارت‌های دیپلماتیک خاصی است که ممکن است به‌طور کامل در تیم فعلی وجود نداشته باشد، اما ظرفیت‌های دیپلماتیک و استدلال‌های طرف ایرانی به اندازه‌ای بالاست که می‌توانند منافع ملی کشور را محقق کنند. توصیه ما این است که اجازه ندهند، روسیه ابتکار عمل را در مذاکرات به دست بگیرد. بهتر است، ایران رودرروی طرف اصلی مذاکرات قرار بگیرد و مطالبات خود را با صراحت اعلام کند. تجاوز روسیه به اوکراین این فرصت را در اختیار ایران قرار داده تا مستقیما امریکا را مخاطب مطالبات خود قرار دهد. البته اصولگرایان به‌طور سنتی به برخی ظواهر اهمیت می‌دهند و معتقدند نباید به طرف مقابل رو داد. این در حالی است که از منظر روابط بین‌الملل، منافع ملی در اولویت قرار دارد و اگر منافع ملی ایجاب کند که با یک طرف بر سر یک میز بنشینند، باید به خاطر منافع ملی این ضرورت را عملیاتی سازند.