پشت‌پرده بیت‌های جنجالی شاهنامه !

آرمان شرق-گروه جامعه:دخل و تصرف درباره آثار فراگیر ادبی زیاد است و اینکه در شاهنامه فردوسی دخل و تصرفی شده امری عجیب نیست و نمی‌توان این مسئله را به صورت مطلق تعیین کرد.

مهدی امین فروغی پژوهشگر ادبی در گفت‌وگو با ایسکانیوز درباره فلسفه ورود اشعار جعلی به شاهنامه فردوسی اظهار کرد: ابن عبده ربه مورخ قرن سوم هجری سخن‌شناس بزرگ، عقیده دارد پیوسته مردم از میان آثار ادبی که وجود دارد بهترین آثار را می‌خوانند و از میان آنها، آثار خوب را به ذهن می‌سپارند؛ از این بین بهترین‌ها را برای هم نقل می‌کنند. به تعبیر دیگر مردم ویراستاران بی‌نام و نشان آثار ادبی و پالایشگران زبان هستند.‌

پژوهشگر ادبی ادامه داد: پیوسته مردم درباره خوانده و شنیده‌های خود دخل و تصرف می‌کنند و این وضع درباره متون ادبی موفق بیشتر به چشم می‌آید و هر چه اثر فراگیرتر باشد دخل و تصرف در آن نیز بیشتر است. مردم به میل خود تعمدا و گاهی از سر فراموشی ابیاتی را اضافه یا کم می‌کنند یا به شکل دیگری اشعار را می‌خوانند این مسئله در تمام جوامع به چشم می‌خورد و در گذشته بیشتر بوده است؛ چراکه صنعت چاپ به شکل امروز نبوده و اشعار توسط راویان منتشر می‌شده است که بیشتر شاگردان همین شاعران بوده‌اند.

وی افزود: گاهی سود و زیان شاعران در نشر و یا عدم نشر این اشعار بوده است. برای نمونه در ادبیات عرب عده‌ای اشعار پیشینیان را جمع‌آوری می‌کردند و برای جمع‌آوری راویان درهم و دینار می‌دادند. راویان گاهی اشعاری را خودشان می‌سرودند و گاهی شعر از شاعران دیگری بود که به شاعر اصلی نسبت می دادند.

امین فروغی گفت: هرچه اثر فراگیرتر شود و مردم با آن بیشتر ارتباط پیدا کنند، امکان دخل و تصرف بیشتر است. در گذشته کاتبان شاهنامه فردوسی را کتابت کرده و سلیقه خود را در آن اعمال می‌کردند. این در گذشته مسئله‌ای اجتناب‌ناپذیر بوده است. به همین دلیل نسخ با یکدیگر متفاوت است. نکته دیگر اینکه به دلیل فراگیری شاهنامه، نقالان که شاهنامه‌خوانی می‌کردند در دخل و تصرف‌ها نقش داشتند و به اقتضای شرایط‌شان ابیاتی را حذف و اضافه می‌کردند.

پژوهشگر ادبی در پاسخ به این سوال که چه انگیزه ای پشت این دخل و تصرف‌ها بوده است، بیان کرد: ما نمی‌توانیم اثبات یا نفی کنیم که انگیزه مبتنی بر اندیشه‌ای پشت این کار بوده؛ چراکه وجود تغییرات امری اجتناب‌ناپذیر است. درباره آثار فراگیر این مسئله بیشتر به چشم می‌خورده چراکه در دل و جان مردم موثرتر بوده است اینکه در شاهنامه دخل و تصرفی شده است امری عجیب نیست و نمی‌توان این مسئله را به صورت مطلق تعیین کرد.

وی درباره اینکه راه تشخیص اشعار جعلی از اصلی چیست، گفت: افرادی با مطالعه آثاری که در دست است و مقایسه آنها به داوری می‌رسند؛ اما نمی‌توان تشخیصی قطعی داد. در واقع عنوان جعلیات چون بار حقوقی دارد برای شاهنامه مناسب نیست. هرچند اثبات شود در شاهنامه دخل و تصرفی شده است چیزی از اهمیت و جایگاه فردوسی کم نمی‌کند. در ارتباط با شاعران موفق طبیعی است که این اتفاق‌ها بیفتد.

انتهای پیام/