شلاق‌های تورم بر زندگی

ریاضیات خشک است و اعداد بی‌روحش معنا را نشان نمی‌دهند. اعداد، موضوعات را ساده می‌کنند و احساس‌ها را از انتقال بازمی‌دارند. کرونا جان حداقل ۱۲۰ هزار از هموطنان‌مان را می‌گیرد ولی این عدد هرگز نمی‌تواند آلام ۱۲۰ هزار خانواده با هزاران ماجرا و غریبی و فراق و داغ را به تصویر بکشد. حالا اعداد از جای دیگری سر برآورده‌اند و اشاره‌ها می‌کنند، تورم بالای ۴۰ درصد، نقدینگی بالای ۴۰۰۰هزار میلیارد تومانی، نرخ بیکاری ۹.۶ درصدی ظاهرشان فقط چند عدد است و بیش از یک اشاره در خود ندارند ولی چون به بقالی سر کوچه مراجعه کنیم اندکی از معانی این عددها را می‌فهمیم و وقتی میزان درآمد توده‌های مردم را در نظر آوریم و نسبتش را با گرانی‌ها بسنجیم کم‌کم این اعداد سنگین می‌شوند. وقتی هزاران پدر را تصور کنیم که با دستان خالی شب‌ها دیر و دزدکی به خانه می‌روند تا شرم خویش را از اهل و عیال مخفی کنند تازه متوجه می‌شویم که تورم ۴۰ درصد غم‌های بزرگ هم در خود نهفته دارد. ما با تورم‌های ۲۰ درصد و۳۰ درصد هم آسیب‌های بزرگ دیده‌ایم و چون طلاق‌ها و نزاع‌ها و انواع ناهنجاری‌ها را از دل این اعداد بیرون بکشیم از آنها می‌ترسیم! خط فقر که بنا به گفته رییس کمیته امداد حضرت امام به ۱۰ میلیون تومان رسیده باشد باید حدیث مفصل بخوانیم و بدانیم که این اعداد چون پتکی گران عمل می‌کنند و بر سر توده‌های میلیونی فرود می‌آیند. در مقابل این موج سهمگین تورم دولت به نظارت‌های بیشتر رو آورده است و ظاهرا می‌خواهد آزموده ده‌ها باره را دوباره بیازماید! البته نظارت بر بازار لازم و بعضا ضروریست ولی کدام اقتصاددان می‌تواند چاره درد دیرین تورم را در آن خلاصه کند و حکم دهد که مثلا امکان سقوط تورم از ۴۵ درصد به ۳۰ یا ۲۰ درصد وجود خواهد داشت؟

اگر تورم و اقتصاد دستورپذیر نیست که نیست چرا آگاهی مردم را دست‌کم می‌گیریم و با انبوه تبلیغات آنها را به سراب ارزانی بشارت می‌دهیم؟ خدا را شکر که رییس دولت مکررا به استان‌ها سفر می‌کند و لابد از نزدیک اصلی‌ترین درد مردم و خصوصا محرومان جامعه یعنی فقر و نداری را لمس می‌کند. وی قطعا در همین تهران و در دفتر کارش از دقیق‌ترین آمارهای گرانی و انفجار قیمت‌ها مطلع است و اگر رنج سفر را برخود هموار می‌کند لابد میان دانستن و لمس مشقت‌های مردم تفاوت قائل است. وقتی خانه کوچک آن روستایی یا شهرک‌نشین را می‌‌بیند که با حداقل امکانات و درآمد، تازه با مشکلات گوناگون از قبیل بی‌آبی و نداشتن جاده و درمانگاه و مدرسه روبروست این انتظار به وجود می‌آید که لمس درد مردم کار خود را بکند و چاره‌های اساسی و شجاعانه و حتی به ظاهر تلخ اندیشه شوند و به‌ کار آیند. حالا عالی‌ترین مقام اجرایی کشور خوب می‌داند که تورم بالای ۴۰ درصد بازندگی مردم چه می‌کند؟ اگر این امور تبلیغاتی نیستند نه یک روز که یک ساعت هم برای درمان بیماری‌های اقتصادی نباید از دست برود. ما بدون تحریم‌ها همواره زیر ضرب تورم بوده‌ایم، کاملا مشخص است که بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های تاریخ چه رنجی را بر محرومان مسلط کرده است. لمس و درک شرایط خطیر و بحرانی معیشت مردم به این است که نه در حرف که در عمل و نه با دستور‌های کاغذی یا خطابه‌ها و شعارها اولویت اصلی و اساسی و فوری کشور نشاندن آتش تورم از راه کارشناسی و معقول و منطقی‌اش باشد. چشم بازار و اقتصاد خیره‌تر از همیشه به مذاکرات هسته‌ای و امید به رفع تحریم‌ها دوخته شده است، تاخیر در آن دقیقا تاخیر در رساندن لقمه‌های نان بر سر سفره های خالی اقشار بزرگی از جامعه است. کاملا پید است که اگر گسترده‌ترین و شدیدترین و بی‌سابقه‌ترین و هوشمندترین نظارت‌ها برای کنترل قیمت‌ها صورت گیرد ولی امکان واردات و صادرات آزاد و جابه‌جایی آسان پول وجود نداشته باشد و فرار سرمایه‌ها به بازگشت سرمایه‌ها و امنیت سرمایه‌گذاری تبدیل نشود تورم از این هم که هست بالاتر می‌رود و سامان کشور را با خطر جدی مواجه می‌کند. وقت تنگ است و از تبلیغات و آسان‌نمایی و شعارگرایی هیچ کاری برنمی‌آید. تورم معضل قدیمی اقتصاد ایران است و شاه که با هیچ تحریمی روبرو نبود و از حمایت غربیان برخوردار بود در مقطعی دولت را تهدید می‌کند که اگر گرانی‌ها کنترل نشوند ارتش را وارد کار می‌کنم و البته کمترین توفیقی به دست نیاورد چرا که اقتصاد چون وحشی شود جز از راهش رام‌شدنی نیست.
٭با شدت گرفتن گرانی در سال ۱۳۵۲، شاه اخطار کرد که اگر انجمن‌های مبارزه با گران‌فروشی موفق نشوند، نیروهای نظامی وارد عمل خواهند شد (اطلاعات، ۱۴/۷/۱۳۵۲)./اعتماد-جعفر گلابی