معنای ورود ایران به ناتوی شرقی چیست؟

عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای گامی موفقیت‌آمیز است، اما احتمالاً در کوتاه مدت میزان سودمندی آن به افزایش اعتبار و دیپلماتیک محدود خواهد بود. اما دستاوردهای عمده سیاسی یا اقتصادی، زمان‌بر است و بستگی به شرایط همکاری‌های آتی ایران با این بلوک و دیگر مناسبت‌های نظام بین‌المللی دارد.

به گزارش اقتصادنیوز؛ با تأیید عضویت دائم ایران در شورای همکاری شانگهای توسط اعضای اصلی آن، پس از اتمام مراحل فنی و حقوقی که ممکن است تا دو سال به طول انجامد، ایران به طور رسمی به گروهی ملحق می شود که حدود یک سوم مساحت زمینی جهان را در اختیار دارد و با احتساب چین ، روسیه و هند، علاوه بر چندین کشور آسیای مرکزی در میان اعضای آن، سالانه تریلیون‌ها دلار صادرات می کند.

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور پس از بازگشت از اجلاس در دوشنبه تاجیکستان ، این عضویت را “موفقیت دیپلماتیک” نامید که به معنی پیوند ایران با زیرساخت های اقتصادی آسیا و منابع وسیع آن است. وی طی سخنرانی در اجلاس دو روزه شانگهای، “یکجانبه گرایی” ایالات متحده را محکوم کرد و خواستار تلاش مشترک برای مبارزه با تحریم ها شد.

رئیسی در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای ، مجموعه ای از نشست های دوجانبه سطح بالا را برگزار کرد. از جمله ، آنها به امضای هشت قرارداد با امامعلی رحمان ، رئیس جمهور تاجیکستان منجر شد. هر دو ۵۰۰ میلیون دلار برای تجارت سالانه دوجانبه تعیین کردند که تقریباً ۱۰ برابر بیشتر از سطح فعلی است.

پیام و پیامدهای پیوند تهران و شانگهای

انگیزه‌های ضدغرب ایران
بر اساس گزارش الجزیره،حمیدرضا عزیزی عضو موسسه آلمانی امور بین المللی و امنیت (SWP) می گوید مسئله اصلی رویکرد ایران در قبال سازمان همکاری شانگهای این است که این کشور آن را به عنوان یک کنسرت قدرت‌های بزرگ غیرغربی و به مثابه یک سازمان بین المللی مدرن نگاه می‌کند و آن را در یک محیط ضد غربی یا ضد آمریکایی می بیند.

عزیزی به الجزیره گفت: «این در حالی است که کشورهایی مانند پاکستان و هند شریک نزدیک ایالات متحده هستند و حتی روسیه و چین هرگز حاضر نشده اند آشکارا ایالات متحده را در صحنه جهانی به چالش بکشند.»

به باور وی، ترکیبی از این دو سوءتفاهم درباره شانگهای و نیز تصور ایران از خود به عنوان یک هژمون طبیعی در غرب آسیا، معادله را برای رهبران ایران به گونه‌ای نشان می دهد که تهران با سایر قدرتهای بزرگ ضد غربی برای تشکیل یک ائتلاف قوی در حال پیوند هستند تا هژمونی آمریکا را به چالش بکشند».

پیام و پیامدهای پیوند تهران و شانگهای

عزیزی مدعی است که اعضای سازمان همکاری شانگهای تمایلی به درگیر شدن در منازعاتی که ایران در آن است، ندارند ، شاید به همین دلیل باشد که آنها روز جمعه همچنین عربستان سعودی، قطر و مصر را به عنوان “شرکای گفتگو” در تلاش برای ایجاد تعادل پذیرفتند.

اما الجزیره معتقد است از نظر دیپلماتیک، این یک گام قابل توجه است.

ایران کشور از سال ۲۰۰۵ “عضو ناظر” بود. تهران در سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت دائم کرد اما طبق قوانین سازمان همکاری شانگهای ، کشوری که تحت تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد است نمی‌تواند به عضویت آن درآید. بنابراین تا سال ۲۰۱۵ ایران به دلیل تحریم های بین المللی موجود نمی‌توانست در این سازمان پذیرفته شود. این تحریم ها در سال ۲۰۱۵ به وسیله برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، لغو شد.

و اگرچه عضویت ایران در شانگهای بدون برجام غیرممکن بود اما حتی برجام نتوانست درهای شانگهای را به روی تهران بگشاید. به طور غیرمنتظره‌ای، تاجیکستان برنامه ایران را مسدود کرد، هرچند که مدتها بین همه کشورهای SCO هماهنگ ترین روابط را با ایران داشت. دوشنبه تهران را به حمایت از حزب رنسانس اسلامی تاجیکستان متهم کرد. با این حال ظاهراً با میانجی‌گری روسیه، موضوع میان دو طرف حل و فصل شد.

پیام و پیامدهای پیوند تهران و شانگهای

ماه گذشته نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه با دریادار علی شمخانی، همتای ایرانی خود تماس گرفت و درباره همکاری های امنیتی روسیه و ایران ، افغانستان ، سوریه و وضعیت خلیج فارس گفتگو کرد. وی همچنین اعلام کرد که ایران به زودی با تصمیم مشترک کشورهای عضو انجمن به سازمان همکاری شانگهای ملحق می شود. در همان روز، شمخانی، در توییتر خود اعلام کرد که “موانع سیاسی” برای عضویت دائم در SCO برداشته شده است. وی همچنین به فارسی ، این پیام را به زبانهای انگلیسی ، عربی و عبری منتشر کرد و نشان داد که این پیامی نیز برای منطقه و غرب است.

عباس اصلانی، یکی از محققان مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در تهران گفت: «این اولین بار است که ایران از زمان انقلاب ۱۹۷۹ به عضویت دائم یک بلوک بزرگ منطقه ای در می آید. ایران تحت تحریم های یک جانبه قرار دارد. این بدان معناست که اعضای سازمان همکاری شانگهای این تحریم ها را به عنوان تحریم های بین المللی به رسمیت نمی شناسند و به همین دلیل درخواست ایران برای عضویت کامل را پذیرفته اند».

وی افزود که ایران چشم به دستاوردهای سیاسی و اقتصادی دارد، به ویژه در تعامل با چین -که در ماه مارس توافقنامه همکاری جامع ۲۵ ساله امضا کردند- و روسیه که ایران به دنبال گسترش توافقنامه همکاری قبلی است. اصلانی گفت: «علاوه بر این، ایران می تواند دسترسی چشمگیری به منطقه آسیای میانه داشته باشد، که می تواند به عنوان بازار صادرات کالاهای ایرانی در نظر گرفته شود». اصلانی معتقد است که تحریم های آمریکا در صورت تداوم می تواند مانعی بر سر راه دستیابی به این پتانسیل ها باشد ، اما مانع پیشرفت اقتصادی ایران نمی شود.

مزایای مستقیم اندک
سازمان همکاری شانگهای ، که از پیمان “شانگهای۵” در اواسط دهه ۱۹۹۰ شکل گرفت ، با اجماع اداره می شود و از این طریق دامنه همکاری های عمده بین کشورهای عضو را محدود می کند. همچنین بیشتر به عنوان محلی برای گفتگو و مشارکت عمل می کند که در آن مقامات بلند پایه از سراسر منطقه می توانند برای گفتگو گرد هم آیند و نه اتحادی مانند اتحادیه اروپا که اعضای آن واحد پول مشترک دارند ائتلافی نظامی چون ناتو.