چرا خودزنی؟
آرمان شرق- حضور در پیمانهای منطقهای و همکاری با همه قدرتهای بینالمللی متناسب با نیازها، ظرفیتها و محدودیتهای کشورمان. عضویت در پیمان شانگهای و موافقتنامه اوراسیا و پیمانهای احتمالی آتی میتواند گامی در این سمتوسو و بهرهگیری از فرصتها در چارچوب منافع ملیمان باشد مشروط بر آنکه از دریچه دشمنی با یکی و دوستی با دیگری به آنها نگریسته نشود که خودزنی است.
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای پایان عملی شکست پروژه انزوای ایران توسط آمریکا بود. (سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان- ۶.۲۸) علی خضریان، نماینده تهران: قطعا عضویت در پیمان شانگهای منجر به تقویت نظم جدید در منازعه با نظم تکقطبی به رهبری آمریکا خواهد شد. زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: عضویت ایران در سازمان شانگهای در راستای خنثیسازی تحریمهاست. موارد فوق تنها بخش کوچکی از اظهار نظر مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس درباره عضویت کشورمان در پیمان شانگهای است. وجه غالب این موضعگیریها چنانکه مشخص است، پیروزی بر آمریکا و ناکامگذاشتن تحریمهاست. اگر از وجه سیاسی و امنیتی پیمان شانگهای بگذریم که البته بر سر آن نیز مناقشه فراوان است (عضویت دشمنان و رقبایی مانند چین و هند و پاکستان و… در این پیمان)، نگرش و رویکردی تاکتیکی به وجه اقتصادی این پیمان، مبتنی بر مقابله با آمریکا و رفع تحریمها انحراف و خطایی بزرگ است. به این دلایل:
۱- ایران کشور دستوپابستهای نیست و مزیتهای فراوانی دارد که برای هر پیمان و موافقتنامهای عضویت این کشور فرصت مغتنم و بسیار ارزشمندی است. موقعیت ژئوپلیتیک و منابع غنی معدنی و انرژی و بازار بزرگ و نیروی انسانی توانمند و ساختار قابل قبول صنعتی و نفوذ منطقهای و راهها و مسیرهای حملونقل و کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب و… . در واقع در چند دهه اخیر این جهان نبوده که درهای خود را به روی ایران بسته، بلکه این ما بودهایم که خود را محصور و محدود و منزوی کرده و این انزوا را ارزش تلقی کردهایم و جز انعقاد مجموعهای از موافقتنامههای نهچندان باارزش، عضو هیچ پیمان استراتژیکی نبودهایم (موافقتنامههای بازرگانی و گمرکی ایران با روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس، پاکستان، سریلانکا، تونس، سوریه، بنگلادش، بوسنی و هرزگوین، ترکیه، کشورهای عضو گروه دی–هشت و… موافقتنامه با اتحادیه اوراسیا که مفصلترین و جامعترین موافقتنامهای است که تاکنون جمهوری اسلامی منعقد کرده و در مرحله نهاییشدن است. سوای قرارداد ۲۵ ساله با چین که هنوز وضعیت آن مشخص نیست).
۲- نه پیمان شانگهای بلکه هیچ پیمان اقتصادی و شاید سیاسیای، چارچوبها و اصول خود را بهخاطر عضویت یک کشور تغییر نمیدهد و زیر پا نمینهد. بلکه برعکس این کشور متقاضی عضویت در این پیمانهاست که باید خود را با این اصول هماهنگ و همراه کند. چنانکه در عضویت ایران در پیمان اوراسیا نیز چنین بود و طبق اظهارنظر مرکز پژوهشهای مجلس، ایران کاری جز قبول یا رد عضویت در این پیمان نمیتوانست انجام دهد؛ «هرگونه حک و اصلاح مفاد این موافقتنامهها به سبب احتمال مخالفت کشور و یا کشورهای طرف توافق و به بنبست کشیدهشدن عضویت در آن است» (مرکز پژوهشهای مجلس، ۱۶/ ۱۱/۹۷). در نتیجه این ایران است که باید گفتمان اقتصادی و سیاسی خود را در جهت اصول این پیمان منعطف کند و البته از مزایای این عضویت برخوردار شود و نه سایر کشورهای عضو.
۳- نگاه تاکتیکی به عضویت در این پیمان و مثلا دورزدن تحریمها و مقابله با آمریکا و غرب و…، سخت زیانآور است؛ چراکه قطعا فرصتی مهم برای اصلاحات اقتصادی را از کشور سلب میکند و به احتمال بسیار عضویتمان در این پیمان هم دچار مشکل میشود (موافقت با عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای حدود دو سال طول میکشد) بنابراین بهرهگیری از فرصتهای ایجادشده در این پیمان نیازمند تغییر نگرش به منطق همکاریهای اقتصادی است و اینکه این نوع همکاریها، میدان برد-برد است و مثلا نمیتوان قوانین و مقرراتی را به تصویب رساند که ورود کالاهای مشابه داخلی را ممنوع کند و هر روز بر فهرست ممنوعیتهای وارداتی افزود یا بهناگاه و به بهانه نیاز بازار داخلی، مانع صادرات کالاهای فروختهشده یا تعهد دادهشده شود و… برای حضور در پیمانهای منطقهای و جهانی علاوه بر تغییر نگرش به تحول در مؤلفههای اقتصادی نیاز است. مواردی مانند: یکسانسازی نرخ ارز، اصلاح فرایندها (قوانین و مقررات، شبکه بانکی و بیمهای و…) و سازوکار گمرکی، سازماندهی مجدد نهادهای توسعهای کشور در خدمت صادرات، بهبود فضای فیزیکی (از جمله شبکه حملونقل ریلی و جادهای، بنادر، فرودگاهها و…)، شبکه تأمین کالا و… . همکاری ایران در پیمان شانگهای و قبل از آن موافقتنامه اوراسیا چنانچه هر دو تبدیل به عضویت دائم شوند، بیشک تبعات بلندمدت اقتصادی و سیاسی برای کشورمان به همراه خواهند داشت؛ چراکه ساختارهای ارتباطی و حملونقل و نهادسازیهای مالی و بانکی و… سامان یافته در چارچوب این توافقها در خدمت گفتمان توسعهای غالب بر این مجموعهها خواهد بود و تعهدات سفت و سختی را برای کشورمان بهدنبال خواهد داشت.
بر این اساس پیمانهای اوراسیا و شانگهای میتوانند تمرینهایی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی قلمداد شوند، اما تداوم و تثبیت این همکاریها امری استراتژیک و بیانگر تغییر رویکرد به مدل توسعهای مطلوب کشور است. این امر بهویژه با توجه به پروژه عظیم «کمربند یک جاده-یک راه» چین واجد اهمیت بیشتری خواهد شد و تقریبا کشور را در مدار توسعهای قرار خواهد داد که تاکنون از آن سابقهای در تاریخ معاصرمان وجود نداشته و شاید از الگوی مألوف و مورد علاقه ایرانیان که الگوی اروپایی بوده است، دور خواهد کرد.
۴- حضور و همکاریهای اقتصادی (بسته به میزان و کیفیت آن، از تبادلات صرفا کالایی تا سرمایهگذاری در ایجاد زیرساختها و تأسیس بنگاههایی با سرمایهگذاری مستقیم و مشترک) بیشک صرفا در این حوزه متوقف نمیماند و تبعاتی سیاسی نیز در پی خواهد داشت.
به عبارتی دیگر نمیتوانیم به دنیا بگوییم «میخواهیم یک سیاست تجاری داشته باشیم که از یک سمت برود، یک سیاست هم از سمت دیگر برود»؛ و این یعنی تحول فضای سیاسی و دیپلماسی کشور و بهرسمیتشناختن نظام بینالملل. عضویت در پیمان شانگهای یک پیروزی و بازی برد-برد است مشروط بر آنکه نه نگاهی کوتاهمدت و تاکتیکی از سر دورزدن تحریمها و مقابله با آمریکا، بلکه در خدمت اهداف بلندمدت اقتصادی و سیاسی و تفوق «ژئواکونومی» در گفتمان توسعهای کشور باشد. در چنین حالتی علاوه بر عضویت در این پیمان باید از فرصتهای عظیم ایجادشده در خلال رقابت قدرتهای بینالمللی و منطقهای و حضور در زنجیرههای ارزش منطقهای و جهانی بهره برد. کاری که اقتصادهای نوظهور مانند برزیل، آرژانتین، اندونزی و… در میانه دعواهای چین و روسیه و آمریکا میکنند؛ حضور در پیمانهای منطقهای و همکاری با همه قدرتهای بینالمللی متناسب با نیازها، ظرفیتها و محدودیتهای کشورمان. عضویت در پیمان شانگهای و موافقتنامه اوراسیا و پیمانهای احتمالی آتی میتواند گامی در این سمتوسو و بهرهگیری از فرصتها در چارچوب منافع ملیمان باشد مشروط بر آنکه از دریچه دشمنی با یکی و دوستی با دیگری به آنها نگریسته نشود که خودزنی است./حسین حقگو- کارشناس اقتصادی
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰