“رأی آگاهانه” ؛ ویژگی لازم برای انتخاب اصلح

“رأی آگاهانه” ؛ ویژگی لاز برای انتخاب اصلح
هوشمند سفیدی
“رأی آگاهانه”(Vote awareness) به عنوان یکی از مهمترین و عمده ترین شاخص های کیفی در انتخابات، می تواند در ارتقای اعتبار انتخابات، نقش بی بدیلی را بازی کند؛ زیرا، اگر همه شاخص های کمی و کیفی به غیر از آن، تحقق یابند، ولی رأی دهی آگاهانه نباشد، و رفتار رأی دهی بر پایه آگاهی رأی دهندگان انجام نپذیرد، نمی تواند به اثربخشی رأی دهی و مشارکت انتخاباتی منجر شود و این، در واقع کارکرد اساسی انتخابات برای انتخاب اصلح و گزینش افراد شایسته برای نقش آفرینی در عرصه سیاست را زیر سئوال می برد.
“گراسمن” و “هلمین” با ارائه مدلی در زمینه رأی‌دهی، از دو نوع رأی‌دهنده یاد می‌کنند: ۱. رأی‌دهنده آگاه که دیدگاه‌های نامزدها را می‌داند؛ ۲. رأی‌دهنده ناآگاه که هیچ آگاهی و دانشی درباره باورهای نامزدها یا گروههای فشار ندارد و بیشتر متکی به تبلیغات است و به گونه‌ای مکانیکی رأی می‌دهد. پس “رأی دهنده آگاه”، فردی است که دارای آگاهی لازم درباره نامزد یا نامزدها بوده و تحت فشار رأی نمی دهد؛ تبلیغات، خود انگیختگی او را به برانگیختگی تبدیل نمی کند و به گونه ای پویا و دینامیکی رأی می دهد؛ از طرف دیگر، بر پایه نظریه دموکراتیک رایج، برای آنکه دموکراسی موثر باشد، باید رأی‌دهندگان درباره نامزدهای انتخابات و مسائل مربوط به آن، اطلاعات لازم را کسب کنند. افزون بر آن، نباید جانبدارانه رفتار کنند و باید بر منابع اطلاعاتی غیرجانبدارانه تکیه کنند؛ این یک وضعیت آرمانی است. اما، برای رسیدن به یک تعریف علمی و قابل اتکاء درباره رأی آگاهانه و تعیین شاخص های رأی دهی آگاهانه، ابتدا باید به تعریف آگاهی سیاسی پرداخت:
 آگاهی سیاسی: “مجموعه‌ای از اطلاعات مبتنی بر اندیشه و درست، دانش و درک ذهنی و تجربی فرد و گروه درباره نظام، مقامات و شخصیت‌ها، فعل و انفعالات، نهاد و تصمیمات و رفتارهای سیاسی است که تاریخمند؛ تحت تأثیر ایدئولوژی و فضای حاکم بر فرد یا گروه است و باعث توجه فرد به موضوع و درک وضعیت و منافع او می‌شود و او را برای مباحثه، استدلال، موضع‌گیری انتقادی و کنشگری سیاسی موردنظر توانمند می‌سازد؛ به گونه‌ای که بتواند آگاهانه انتخاب کند و براندیشه و رفتار خود نظارت داشته باشد”.
اما، برای رأی آگاهانه، هر فرد نیازمند آگاهی دیگری است، یعنی “آگاهی انتخاباتی” که تعریف آن عبارت است از: مجموعه‌ای از آگاهی سیاسی و آگاهی درباره نامزدها و وضعیت حاکم بر انتخابات به هنگام رأی گیری، و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی به منظور استفاده از حق، قدرت، رأی دهی و انتخاب آگاهانه است.
بنابراین، اگر فردی دارای آگاهی سیاسی و آگاهی انتخاباتی باشد، می تواند آگاهانه رأی بدهد پس اگاهی سیاسی یعنی رأی مبتنی بر اراده و اختیار، مباحثه، گفت و گو و اطلاعات و آگاهی سیاسی رأی‌دهنده از مسائل و مواضع نامزد یا نامزدهای انتخابات در هنگام رأی‌گیری و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی متقاعدساز.
همانطور که “چمپن-۲۰۱۸” تأکید می کند رأی‌دهندگان آگاه و مطلع، دموکراسی را تقویت می‌کند، رأی‌دهی، حق، اختیار، و قدرتی است که به هر شهروندی اعطاء شده و مسئولیت مدنی شهروندان، انتخاب آگاهانه در موقع رأی‌دهی است، درحالی که امروزه، این کار باتوجه به انبوه اطلاعات و کارزارهای انتخاباتی دشوارتر شده است. “رأی آگاهانه” یعنی مطلع‌بودن از مسائل و مواضع نامزدها در هنگام رأی‌گیری و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی که در پی متقاعدکردن شهروندان هستند. (سولهاگ،۲۰۱۸) پس، رأی‌دادن یک مهارت و حاصل یک تصمیم‌گیری به عنوان فرآیند انتخاب یک گزینه، به‌جای گزینه‌های دیگر است؛ تصمیم‌گیری فعالانه بر مبنای آگاهی، تصمیم‌گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیت‌ها، آمادگی برای تغییر تصمیم‌ها برای انتخاب گزینه مناسب، استفاده از معیارهای مرتبط برای انتخاب گزینه مناسب، گردآوری اطلاعات به‌هنگام تصمیم‌گیری و پای‌بندی به اجرای تصمیم و اطمینان از تصمیمات خود در حیطه این مهارت قرار دارند (غفاری هشتجین، ۱۳۸۹ : ۹۸) با این‌حال، برخی از متفکران بر نوع شناخت و آگاهی افراد از نظام سیاسی، احزاب سیاسی و اهداف ایدئولوژیک، به‌عنوان مهمترین عوامل تعیین رفتار رأی‌دهی تأکید می‌کنند. (صالحی نجف‌‌آبادی،۱۳۹۴ : ۸۹)
رأی آگاهانه و شاخص های آن
براین اساس با توجه به مباحث مطروحه، ابتدا رأی آگاهانه را تعریف می کنیم، سپس مهمترین شاخص‌های رأی آگاهانه را ذکر می کنیم:
الف)تعریف رأی آگاهانه: یعنی رأی مبتنی بر اراده و اختیار، مباحثه، گفت و گو و اطلاعات و آگاهی سیاسی رأی‌دهنده از مسائل و مواضع نامزد یا نامزدهای انتخابات در هنگام رأی‌گیری و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی متقاعدساز
ب)شاخص های رأی آگاهانه
۱. ابتنای بر توجه سیاسی
۲. عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی متقاعدساز (عدم برانگیختگی)
۳. اتکای به دانش سیاسی
۴. ابتنای بر درک سیاسی
۵. داوطلبانه و ارادی بودن (تبعی نبودن)
۶. غیراحساسی بودن
۷. اندیشیده شده و آینده نگر
برعکس اگر بخواهیم شاخص‌های رأی ناآگاهانه را معین کنیم، این موارد قابل طرح هستند:
۱. رأی غیر ارادی، مصلحتی و پوپولیستی
۲. متأثربودن از عوامل خارجی متقاعدساز (رأی برانگیخته)
۳. رأی بدون توجه سیاسی
۴. رأی بدون اتکاء بر دانش سیاسی
۵. رأی احساسی و عاطفی
۶. رأی تبعی
خلاصه اینکه ما زمانی می توانیم از “رأی آگاهانه” سخن بگوییم که رأی دهنده ضمن داشتن آگاهی سیاسی بالا و فرهنگ سیاسی مشارکتی، بتواند بر پایه عقلانیت و دوری از هیجان و احساس و به دور از هرگونه هراس و فشار، آشکار یا پنهان و بدون برانگیختگی، به نامزد مورد نظر خود رأی بدهد.از آنجا که جامعه ما، در فاصله حدود ۱۰۰ روز به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ قرار دارد، و انتخاب اصلح، یک موضوع حیاتی برای سپهر سیاسی کشور بحساب می آید، لازم است تا از هم اینک با کمک مسئولان انتخابات، رسانه ها و احزاب سیاسی، زمینه انتخابات آگاهانه فراهم شذه و در این راه از تجارب سایر کشورها استفاده شود؛ این اقدامی است که می تواند اعتبار انتخابات ریاست جمهوری را ارتقاء بخشد.
مبنع: سفیدی، هوشمند (۱۳۹۸). “آگاهی سیاسی و رأی آگاهانه”، تهران: انتشارات حانون