نیازهای سه‌گانه جامعه ایرانی

نیازهای سه‌گانه جامعه ایرانی

تقی آزاد ارمکی استاد دانشگاه و جامعه شناس

آرمان امروز:اینجانب در کتاب «تغییرات اجتماعی» بحثی را مطرح کردم که در انجا به آروزهای «سه‌گانه» جامعه ایرانی را تحت عنوان «استقلال» و «توسعه» و «عدالت اجتماعی» توضیحاتی ارائه داده‌‎ام. توجه داشته باشید که این سه‌گانه تاریخی در ایران هر کدام به زحمت ظهور کرده است. مفهوم دموکراسی و استقلال و نظم در هم تنیده شده‌اند و صورت‌های جدیدی توسط سیاستمداران و اندیشمندان ایرانی به وجود آمده است. موضوع رفاه و آبادانی و توسعه و مفاهمی از این دست توسط هرکسی به شکلی مطرح شده است. موضوع دیگری که در این سه‌گانه وجود دارد عدالت است. این موارد را باید آرزوهای ایرانیانی بنامیم که در دو انقلاب معاصر یعنی «مشروطه» و «انقلاب ۵۷» و البته جنبش‌‎های مختلفی که در ایران شکل گرفته است به کف جامعه آمده‌اند. آنچه در سرنوشت ایرانیان باید به آن توجه کنیم این است که همواره دولت‌ها به یکی از این آرزوها توجه و دیگری را رها می‌کنند. متاسفانه باید بگوییم که بحث نظم و استقلال به ابزاری تبدیل شده است که دولت‌ها در ایران برای نادیده گرفتن توسعه و عدالت و برابری از آن استفاده می‌کنند. در یک دوره تاریخی دولت سازندگی بر فرض اینکه نظام مستقر است در مورد بحث توسعه و سازندگی تاکید زیادی داشت ولی به برابری و آزادی بی‌تفاوت بود. دولت‌های بعدی هم در همین روند حرکت کردند و هردام به یکی از این سه‌گانه‌ها تاکید داشتند. با این تعریف باید بگوییم که در ایران همواره دولت‌های ناقص داشته‌ایم. امروز تقریبا تجربه تمام شکست‌ها در مورد استقلال را مشاهده کرده‌ایم که جامعه را در برابر خواسته‌های خود نادیده گرفته‌اند. در رابطه با نسل‌ها باید بگوییم که ۸۰ درصد جامعه کنونی متولدین بعد از دهه پنجاه هستند که به‌نوعی همواره در روند سیاست‌های حاکمیت تقریبا به دلزدگی رسید‌اند و حالا واکنش جدی به نظام نشان می‌دهند. اگر کمک نکنیم و مفاهیم را باز تعریف نکنیم شاهد ویرانی ارتباط‌ها و جامعه درونی ایران خواهیم بود. متفرکان ایرانی باید تعبیری از سه‌گانه درهم تنیده شده ارائه دهند و مفهومی در مورد استقلال ایرانی که جمهوری اسلامی در آن حضور دارند را با تاکید بر استقرار نظم و ثبات با چاشنی برابری، مطرح کنند. طرح عناصری که بتوانند اندیشه جدید دیگری را بسازند و نیروهای جدید را که بتواند اهمیت موضوع را درک کند، نیاز اکنون جامعه است. با این تعریف می‌توانیم مدعی باشیم که اراده‌ای به‌عبور از بن‌بست‌ها با همکاری همه صاحبان اندیشه از این سه‌گانه مطالبه‌گرایانه عبور کنیم، و در ادامه به یک یگانه در هم تنیده شده خواهیم رسید. توجه داشته باشید که نیاز به این یگانه در صدای معترضان شنیده می‌شود. اکنون معترضان می‌گویند ما به زندگی در رفاه نیاز داریم و آزادی و آبادانی می‌خواهیم. باتوجه به این تنیدگی که از این سه‌گانه به وجود آمده، ما نیار به یک مورد دیگری هم داریم که نام آن «آرامش» است. مفهوم آرامش، استقلال و نظم و توسعه را خود دارد و در تعریف جدید همبستگی، جامعه را هم در خود جای داده است و افکار متکثر را در آغوش دارد. این شعار یگانه جدید باید صدای آبادانی و آزادی و رفاه را در خود داشته باشد. همه این موضوعات را باید در کنار هم دید و نباید آنها را جدا کرد. اینکه از کدام به کدام باید برویم و این درهم‌زدگی قدیم و جدید را با «آرامش»،«زندگی» و «آزادی» ادقام کنیم، باید به صورتی باشد که مردم نگویند که با این تعریف‌ها می‌خواهند اعتراضات را به کنار برانند. ما باید باتوجه به این موارد دست به تغییرات و جراحی بزرگی در ایران بزنیم.