اعتراضات دراماتیک ، سرکوب سیستماتیک  

اعتراضات دراماتیک ، سرکوب سیستماتیک

جیانگ زمین، رییس‌جمهور پیشین چین روز چهارشنبه در سن ۹۶ سالگی بعد از مدت‌ها تحمل سرطان خون در گذشت. رهبر پیشین چین، سیاستمداری کمتر شناخته‌شده‌ بود که در اوج اعتراضات دانشجویان چینی و واقعه تصرف میدان تیان‌آن‌من توسط معترضان توانست خود را به مقام‌های بالای حزب کمونیست چین برساند و در حالی که بسیاری در چین تصور می‌کردند یک رهبر موقت، در یک دوره انتقالی باشد، توانست خود را به عنوان جانشین دنگ شیائوپینگ، معمار چین کمونیست مدرن مطرح کند. چینی که امروز به عنوان کارخانه جهان شناخته می‌شود، محصول دوران رشد اقتصادی بی‌نظیر تحت رهبری جیانگ زمین است که نه تنها توانست توان تولید چین را چند برابر کند، بلکه با بهبود روابط با ایالات متحده امریکا و پیوستن به سازمان تجارت جهانی، چین را به اقتصاد جهانی پیوند زد. هر چند دنگ شیائوپینگ، به عنوان معمار گشوده شدن درهای چین کمونیست به روی سرمایه‌داری، در نخستین سال‌های رهبری جیانگ بر حزب کمونیست از او انتقاد و اظهار نگرانی کرده ‌بود که جیانگ نتواند اصلاحات اقتصادی مد نظر او را عملی کند، اما نهایتا جیانگ زمین توانست مدل کمونیستی ویژه دنگ شیائوپینگ را با موفقیت اجرا کند. زمانی که اعتراضات دانشجویان در سال ۱۹۸۹ رخ داد، دنگ، رهبر معظم وقت چین، از رویکرد آشتی‌جویانه ژائو زی‌یانگ، دبیرکل وقت حزب رضایت نداشت و تصور می‌کرد که باید رویکرد سختگیرانه‌تری برای جمع کردن اعتراضات در پیش گرفت. ژائو زی‌یانگ که یک اصلاح‌طلب دموکراسی‌خواه بود، در مقابل استفاده از ارتش برای کنترل اعتراضات ایستادگی کرده ‌بود، او بعد از کنار گذاشته‌شدن از مقام دبیرکلی حزب تا سال ۲۰۰۵ که درگذشت در حصر خانگی زندگی می‌کرد. در همان دوران، جیانگ زمین به عنوان دبیر حزب در شانگهای، توانسته ‌بود بدون توسل به زور، اعتراضات دانشجویی در این شهر را پایان دهد. ابتکارهای او از جمله برخورد مقتدرانه با روزنامه ورلد اکونومیک هرالد که به تصور او رویکرد آسیب‌زایی داشت، سخنرانی او در جمع دانشجویان شانگهای به زبان انگلیسی و نقل قول از سخنرانی گتیسبورگ آبراهام لینکلن، نظر دنگ شیائوپینگ را در پکن جلب کرد. جیانگ که به عنوان دبیر حزب در شانگهای به شکل خودکار در دفتر سیاسی حزب کمونیست کرسی داشت، بلافاصله به عنوان جانشین ژائو زی‌یانگ که تنها دو سال بود به عنوان دبیرکل حزب برگزیده ‌شده ‌بود، انتخاب شد. کسی تصور نمی‌کرد که جیانگ مدت طولانی در این مقام دوام بیاورد، اما ریاست او در حزب تا ۱۳ سال بعد ادامه پیدا کرد. جیانگ زمین در طول دوران رهبری چین توانست با موفقیت چین را از انزوای ناشی از سرکوب اعتراضات جنبش دانشجویی خارج کند، روابط پکن را به شکل بی‌سابقه‌ای با واشنگتن بهبود دهد و کشور را به سمت دوران رشد بی‌نظیر اقتصادی ببرد. او پیش از مرگش، آخرین بار سه سال پیش و در مراسم هفتادمین سالگرد تاسیس جمهوری خلق چین، در مراسم سان دیدن از رژه ارتش در میدان تیان‌آن‌من در انظار عمومی حاضر شده‌بود. دولت چین در دوران حکومت جیانگ، دستاوردهای زیادی داشت، از جمله اینکه به سلامت از بحران مالی ۱۹۹۸-۱۹۹۷ شرق آسیا نجات پیدا کرد، سال ۲۰۰۱ به سازمان تجارت جهانی پیوست و توانست میزبانی المپیک ۲۰۰۸ را به دست بیاورد. پیوستن هنگ‌کنگ، بعد از ۱۵۰ سال حکومت بریتانیا بر این بخش از سرزمین چین هم از جمله دستاوردهایی بود که در دوران جیانگ رخ داد، هر چند که زمینه‌های این توافق سال ۱۹۸۴ و در دوران دنگ شیائوپینگ چیده‌شده‌بود. نظریه «سه نمایندگی» که در کنگره شانزدهم حزب کمونیست و در آستانه کناره‌گیری دنگ شیائوپینگ به اساسنامه حزب اضافه شد، خلاصه‌ای از تفکرات او است که رابطه مردم و حزب کمونیست چین را تعریف می‌کند. ژاپن تایمز می‌نویسد، نظریه «سه نمایندگی» یک دیدگاه پیشرو است که با دعوت کردن کارآفرینانی که در گذشته به عنوان پادوهای سرمایه‌داری تحت تعقیب بودند، به حزب، به شکل‌گیری چین مدرن کمک کرد. به‌رغم همه شایعه‌ها در مورد اینکه جیانگ قصد کناره‌گیری از رهبری حزب را ندارد و قصد دارد مادام‌العمر در این مقام بماند، او سال ۲۰۰۲ از مقام دبیرکلی حزب کناره‌گیری کرد و برای نخستین‌بار از زمان انقلاب ۱۹۴۹ بدون وقوع درگیری‌های گسترده امنیتی در کشور، قدرت را واگذار کرد.  جیانگ، یک رییس‌جمهور اتوکشیده و عصاقورت‌داده‌ نبود. در ضیافت‌هایش با سیاستمداران غالبا آنها را با خواندن ترانه‌ها و اشعار و حتی نواختن ساز، غافلگیری می‌کرد. ژان پی‌یر کابستان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه باپتیست هنگ‌کنگ می‌گوید: «او سبک ویژه خودش را داشت که گاهی غیرمعمول به نظر می‌رسید. به نظر او بیش از جانشینش، هو جین‌تائو، شخصیت انسانی داشت. جیانگ زمین آماده ‌بود که طبیعی برخورد کند و حتی گاهی رفتارش عامیانه به نظر می‌رسید و خیلی پیچیده نبود.» جیانگ زمین که در دوران جوانی در رشته مهندسی الکترونیک تحصیل کرده ‌بود، خیلی زود در دوران دانشگاه به حزب کمونیست چین پیوست. او پیش از ورود به سیاست، در دهه ۱۹۵۰ برای آموزش عملکرد خطوط تولید خودرو به شوروی و رومانی رفت و بعد از بازگشت به چین در کمپانی دولتی «فرست اتومبیل ورکس» مشغول به کار شد. زمانی که دنگ شیائوپینگ او را از شانگهای برای جانشینی انتخاب کرد، در راس هرم قدرت کمتر کسی این مدیر کارخانه آموزش‌دیده در شوروی را می‌شناخت. زمانی که جیانگ جانشین ژائو زی‌یانگ شد، خیلی‌ها تصور می‌کردند سرنوشت او هم مانند هوا گوفنگ باشد که توسط مائو به عنوان جانشین برگزیده‌ شده‌ بود، اما خیلی زود توسط دنگ شیائوفنگ از قدرت کنار زده ‌شد. اما جیانگ نه تنها در مقام دبیرکلی حزب باقی ماند، بلکه چهار سال بعد از رسیدن به این مقام، ریاست‌جمهوری را هم به نام خود زد.سیاست خارجی جیانگ
سیاست سختگیرانه چین در قبال تایوان، روابط این دو بخش از سرزمین چین را در دهه ۱۹۹۰ به‌شدت شکرآب کرد. در آستانه انتخابات ۱۹۹۶ ریاست‌جمهوری تایوان، مجموعه‌ای از رزمایش‌های بزرگ و آزمایش‌های موشکی چین در نزدیکی تایوان، باعث شد که برای نزدیک به یک دهه، روابط میان پکن و تایپه به‌شدت تیره شود.
سال ۱۹۹۷، جیانگ سفر مهمی به ایالات متحده امریکا انجام داد. او در گفت‌وگوهایش با بیل کلینتون، رییس‌جمهور وقت به زبان انگلیسی از شاعران امریکایی مثال می‌آورد. ۵ سال بعد، جیانگ با جورج بوش پسر، جانشین کلینتون هم دیدار کرد و یکی از معدود رهبران خارجی بود که برای مذاکره با بوش به اقامتگاه شخصی خانواده بوش در کراوفورد تگزاس دعوت شد. در دوران رهبری جیانگ، بحران‌های مختلفی گریبانگیر روابط پکن و واشنگتن شد، از جمله بمباران سفارت چین در بلگراد توسط نیروهای ناتو در سال ۱۹۹۹ و برخورد هواپیمای جاسوسی امریکا با جت جنگنده چینی در آسمان چین.
سختگیری سیاسی و اجتماعی
درون چین، پیشرفت‌های اقتصادی تحت حاکمیت جیانگ، با هزینه‌های بسیاری پیش می‌رفت. اصلاحات سیاسی در دوران او کاملا متوقف شد و آزادی‌های اجتماعی محدود شدند. همزمان با رشد چشمگیر اقتصادی، در دوران او شکاف فقیر و غنی در چین عمیق‌تر شد، فساد گسترش بیشتری پیدا کرد و بحران‌های اجتماعی تشدید شد. این کمبودها باعث شد تا جانشین او، هو جین‌تائو به عنوان قهرمان امتیازهای اجتماعی، جبران سال‌های حکومت جیانگ را بکند. نگرانی از تکرار اعتراضات میدان تیان‌آن‌من و فروپاشی شوروی، باعث شده‌ بود که چین در دوران جیانگ علاقه چندانی به گشایش فضای سیاسی و اجتماعی نشان ندهد.
فرزند خلف مائو
جیانگ در بسیاری از حوزه‌ها، از الگوی مائو تسه‌تونگ، بنیانگذار چین کمونیست پیروی می‌کرد. درست مانند مائو که در سن ۷۳ سالگی برای اثبات سلامت و توانایی جسمی‌اش با شنا در رودخانه یانگ‌تسه قصد رکوردشکنی داشت، او هم وقتی ۷۱ساله‌ بود، در سفر سال ۱۹۹۷ به امریکا در سواحل وایکیکی هاوایی شنا کرد. مائو از نظر چینی‌ها شاعر بزرگی بود، جیانگ هم سال ۱۹۹۹ یک شعر خود را برای انتشار در صفحه نخست روزنامه‌های دولتی ارسال کرد. از نظر ظاهری هم جیانگ تلاش می‌کرد که شبیه به مائو باشد، مانند او موهایش را کامل به عقب شانه می‌کرد و کمربند شلوارش را خیلی بالا می‌بست./اعتماد