اسب تروآی پوتین در خاورمیانه

اسب تروآی پوتین در خاورمیانه

آرمان امروز: در روزهایی که روسیه مجبور به عقب نشینی از قسمت غربی خرسون شده است، گفتمان غالب پیرامون شکست های بعدی روسیه و آینده ای سخت برای این کشور است. گفتمانی که در ظاهر درست به نظر می رسد اما به نظر می رسد که روسیه در ورای آن نقشه ای دیگر کشیده و قصد دارد تا اسب تروآی خود را به خاورمیانه فرستاده و در حالی که تمامی حواس ها به سمت اوکراین معطوف شده است، ائتلاف سازی جدیدی علیه غرب ایجاد کند و از طریق پاشنه آشیل اصلی آن ها یعنی انرژی، بر آن ها ضربه ای سخت وارد کند.
مهدی فیض اللهی، کارشناس ارشد خاورمیانه در این خصوص می گوید: گروه ۷ سازمانی متشکل از ۷ اقتصاد بزرگ و پیشرفته جهانی است. این هفت کشور حدود ۵۰ درصد اقتصاد دنیا را در دست دارند که متشکل از چهار کشور اروپایی آلمان، فرانسه، ایتالیا و بریتانیا، دو کشور آمریکای شمالی ایالات متحده آمریکا و کانادا و ژاپن به عنوان تنها کشور آسیایی این گروه است. اتحادیه اروپا از سال ۱۹۸۱ عضو G7 بوده و از آن زمان تاکنون در سطح بالایی در نشست های G7 شرکت کرده است. روسیه نیز عضو این گروه بود که پس از تصرف کریمه کنار گذاشته شد. چین برخلاف داشتن بیشترین جمعیت و دومین اقتصاد بزرگ جهان، سطح ثروت مردم چین نسبت به سرانه جمعیت پایین است. از آنجایی که اقتصاد چین در تقابل با اعضای گروه ۷ چندان پیشرفته محسوب نمی‌شود،عضو این گروه نیست.
رهبران G7 با هدف کاهش درآمد نفت روسیه و برای محدود کردن توانایی روسیه برای تأمین مالی عملیات نظامی خود در اوکراین، سقف قیمتی برای نفت روسیه اعمال کردند. به این طریق درآمد نفتی روسیه را بدون کاهش صادرات آن به بازار جهانی کاهش می‌دهد  و هدف مهم دیگر جدا کردن غرب از وابستگی شدید به نفت و گاز روسیه است  که به دنبال تنوع بخشی به بازارهای دریافتی منابع انرژی هستند. این ها در شرایطی است که طبق آخرین گزارش ماهانه اوپک، کارتل تولیدکنندگان رشد تقاضای قوی برای نفت را برای امسال و ۲۰۲۳ پیش‌بینی کرده اند اما کشورهایی چون هند، چین و ترکیه تمایلی به پیوستن رسمی به طرح سقف قیمت ندارد. با توجه به اینکه بیجینگ یک سیاست طولانی مدت برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود دارد، که هرگز از آن جدا نمی شود. این سقفی را برای میزان نفتی که چین می تواند در عمل از روسیه خریداری کند تعیین می کند. اینکه آیا اعمال سقف قیمت بر نفت روسیه توسط G7 جواب خواهد داد یا نه و این گروه به اهداف خود از این طریق خواهند رسید زیاد روشن نیست. این اقدام حامیان و منتقدان جدی ای دارد. اما بیشتر اعتقاد بر این بوده است که این اقدام شاید نه به صورت کامل اما با درصد قابل قبولی در راستای اهداف آورده شده بالا برای G7  خواهد بود.
وی افزود: روسیه در سال ۲۰۲۱ حدود ۴۹ درصد نفت و ۴۱ درصد از گاز خود را به اروپا صادر کرده است. در سال ۲۰۲۲ واردات نفت و گازی اروپا از روسیه به ترتیب ۲۹ و ۴۴ درصد بوده است. این درحالی است که واردات گازی اروپا از منطقه غرب اسیا فقط از کشور قطر و آن هم ۵ درصد بوده است و واردات نفتی اروپا از کشورهای حوزه منا(عراق و عربستان )حدود ۱۲ درصد بوده است.
بر همین اساس بهترین آلترناتیو برای روسیه در بازار جهانی انرژی وهمچنین بهترین گزینه برای حل بحران انرژی و تنوع بخشیدن به انرژی های دریافتی اروپا می تواند غرب آسیا و درکل حوزه منا باشد. اینجا مهم این است که آیا روسیه با توجه به نفوذ و حضورش در اوپک پلاس می تواند اوپک را برای کاهش عرضه نفت همراه کند یا اوپک در نبود روسیه به عرضه بیشتر نفت روی خواهد آورد. مشخصا نقش عربستان اینجا پررنگ خواهد بود که می تواند یک قدرت چانه زنی بالا برای رسیدن به اهداف و منافع خود در دوگانه غرب و روسیه ناشی از جنگ اوکراین به دست بیاورد.
فیض اللهی خاطرنشان کرد:  این وضعیت برای منطقه غرب آسیا می تواند همراه با تهدید ها و فرصت هایی باشد. اگر روسیه نتواند اوپک و غرب آسیا را با خود همراه کند، از نظر اقتصادی با توجه به پیش بینی هایی که از افزایش قیمت نفت و گاز و تقاضا برای انرژی برای سال ۲۰۲۳ خبر می دهد، می تواند برای غرب آسیا فرصت باشد و با گرفتن بخشی از سهم روسیه در بازارجهانی  درآمد خود حاصل از فروش انرژی را بهبود ببخشد. بخصوص کشورهای نفتی حاشیه خلیج فارس که از زیرساخت و امکانات مناسب برخوردارند و توازنی با شرق و غرب نیز ایجاد کرده اند. کشورهایی مثل اسرائیل و قطر با صدور گاز به اروپا به ترتیب از طریق خطوط لوله و از طریق LNG و کشورهایی چون عربستان و عراق وایران با صادرات نفت می توانند تعیین کننده باشند.
این کارشناس ارشد خاورمیانه تصریح کرد: ظرفیت مازاد تولید نفت خام در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و درسطح جهان به طور کلی در عربستان سعودی و امارات متمرکز است اما از نظر گاز اروپا برای تنوع بخشیدن و دریافت انرژی از حوزه منا چند کشور این منطقه قابلیت و ظرفیت این کار را دارد. اسرائیل به عنوان منبع متوسط گاز که با خطوط لوله می تواند گاز را به اروپا برساند. قطر به عنوان منبع قوی گازی که در سال ۲۰۲۲ همانطور که گفته شد حدود ۵ درصد از گاز اروپا را تامین کرده بود ومی تواند این مقدار را افزایش بدهد. ایران به عنوان منبع بالقوه گازی است که در صورت حل و فصل کردن مشکلات با غرب می تواند گزینه مورد نظر اروپا باشد. در شمال افریقا نیجریه و الجزایر نیز می توانند در تنوع بخشی به بازار دریافتی گاز اروپا سهیم باشند.
اما تهدیداتی هم برای منطقه غرب آسیا خواهد داشت که مهم ترین آن اثر امنیتی خواهد بود . با تحریم و زیر فشار قرار گرفتن روسیه به نظر می رسد روسیه با تجهیز برخی کشورهای منطقه غرب آسیا چه از نظر نزدیک شدن به تسلیحات هسته ای ویا تست و آزمایش آن و یا تجهیز برخی تسلیحات نظامی چون جنگنده های نظامی، علیه نظم موجود جهانی سعی خواهد کرد این کشورها را با خود همراه کند. روسیه هم اکنون از نظر همکاری های هسته ای در کشورهای خاورمیانه حضور دارد و برنامه های هسته ای این کشورها پتانسیل نظامی شدن را دارد و تجهیز شدن ایران بر یک سری سلاح های مهم و حیاتی چون جنگنده های سوخو ۳۵  که در روزهای اخیر هم حرف از آن به میان آمد و نزدیک شدن و یا رسیدن به تسلیحات هسته ای و آزمایش آن می تواند معمای امنیتی در منطقه غرب آسیا را بازتعریف کند و اینگونه کشورهایی چون ترکیه و عربستان نیز به دنبال تجهیز و تسلیح شدن برای برقراری موزانه در منطقه خواهند کوشید.