نویسنده: حسن فحص

تقریبا قطعی است که مذاکرات دوجانبه غیرمستقیم بین ایالات متحده آمریکا و ایران با میانجی گری اتحادیه اروپا بدون نتیجه مثبت به پایان رسیده است ولی دو طرف مذاکره و ترویکای اروپایی حاضر به اعلام مرگ مذاکره برای احیای برجام نیستند. خودداری از اعلام مرگ مذاکرات، ریشه در عوامل متعددی دارد که می توان آنها را ابزارهای قدرتی توصیف کرد که هر دو طرف در اختیار دارند. همچنین می توان آژانس بین المللی انرژی اتمی را کنار گذاشت یا آن را به نوک پیکان برای تشدید تنش ها تبدیل کرد.

به نظر می رسد هیئت مذاکره کننده ایرانی قادر به تفکیک روند مذاکرات برای احیای توافق هسته ای و روند فعالیت آژانس بین المللی انرژی اتمی و ساز و کارهای تحقیق و بازرسی از فعالیت های هسته ای نیست که روندی کاملا جدا از مذاکرات سیاسی و اقتصادی است ولی نقشی محوری در شکل گیری موضع نهایی درباره آینده پرونده هسته ای ایران دارد. این ناتوانی طرف ایرانی یا ارتباط دادن عمدی روند مذاکرات با تحقیقات آژانس، موجب شده است ایران بر خواسته خود برای بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس به شدت پافشاری کند.

نظام ایران قصد دارد از بحران ایجاد شده با آژانس بین المللی انرژی اتمی و نگرانی آژانس و طرف های غربی از فقدان نظارت آژانس بر برنامه هسته ای ایران، برای بهبود شروط خود در مذاکره و تحمیل خواسته هایش بر طرف مقابل بهره برداری کند. همچنین ایران با بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس می تواند راه را به روی تاثیر منفی اسرائیل بر توافق هسته ای ببندد و مدارکی را که اسرائیل درباره برنامه هسته ایران به دست آورده است، بی اثر کند.

هم اکنون رویکردی در مراکز تصمیم گیری نظام حاکم بر ایران برای دستیابی به توافق با آژانس مطرح است که بر اساس آن واشنگتن و ترویکای اروپایی به تهران تضمین بدهند که پرونده تحقیقات آژانس را در ماه های آینده و پیش از نشست بعدی شورای حکام آژانس در ماه دسامبر خواهند بست و در مقابل، تهران به پرسش های آژانس پاسخ خواهد داد به گونه ای که نگرانی نظام ایران از سیاسی شدن پرونده در آینده برطرف شود و امکان بهره برداری اسرائیل از این پرونده در آینده از بین برود تا نتواند آن را به ابزار فشار بر واشنگتن برای مانع تراشی در مسیر دستیابی به توافق تبدیل کند. با توجه به در پیش بودن انتخابات کنگره و نیاز دولت بایدن به قاطعیت نشان دادن در پرونده هسته ای ایران، چنین راهکاری دست کم تا بعد از انتخابات کنگره مورد قبول دولت آمریکا قرار نخواهد گرفت و شاید به تعویق افتادن مذاکرات هسته ای نیز از همین مسئله ناشی می شود.

اما اگر اوضاع به سمت پیچیده تر شدن پیش برود، نظام حاکم بر تهران دو راه بیشتر نخواهد داشت: یا باید امتیازات دردناکی بدهد و زیر فشار بازگشت تحریم ها، درهای همه تاسیسات خود را به روی بازرسی های سفت و سخت باز کند، یا این که به سمت تنش بیشتر پیش برود و قطع همکاری با آژانس بین المللی و خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای را اعلام کند و با احتمال برخورد نظامی مواجه شود که پیامدهای آن قابل پیش بینی نیست.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱