«نباید این توافق ضعیف امضا شود، تا مشخص شود این غرب است که برای تعادل بازار نفت به توافق نیاز دارد نه ایران.» این عباراتی است که یکی از مجریان نزدیک به جبهه پایداری در صدا وسیما با استفاده از آن تلاش می‌کند فضاسازی مورد نظر برخی طیف‌های تندتر اصولگرا را ترویج کند؛ گفتمانی که این روزها در برنامه‌های سیاسی شبکه‌های مختلف صداوسیما ترویج و تفسیر می‌شود؛ عباراتی آشنا برای افکار عمومی که پیش از این نیز در قالب نگرانی‌های دلواپسانه از سوی برخی نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی چون مرتضی آقاتهرانی، نصراله پژمان‌فر، بیژن نوباوه، علی خضریان،‌ رضا تقی‌پور و… عنوان می‌شد. این روزها و همزمان با افزایش دیدارها در وین، در زیر پوست تحولات سیاست داخلی کشورمان، کشاکشی آشکار میان اصولگرایان با رمز عملیات «نفی برجام» شکل گرفته تا برجام بر سر یک دوراهی تاریخی «نفی» یا «احیا» قرار گیرد. دو راهی عجیب در ساختاری ظاهرا یکدست که بر ابتدای یکی از دو مسیر، محافظه‌کاران سنتی و نئواصولگرایان قرار دارند که معتقدند، مشکلات اقتصادی و تورم افسارگسیخته به اندازه‌ای گلوی مردم را می‌فشارد که تداوم آن ممکن است، مشکلات لاینحلی برای کشور ایجاد کند. در یک سوی دیگر آن نیز اعضای جبهه پایداری و طیف‌های رادیکال راست نشسته‌اند که معتقدند احیای برجام برای اصولگرایان، هیچ ارزش افزوده سیاسی نخواهد داشت. جماعتی که این سند بین‌المللی را به میدان مینی تشبیه می‌کنند که توسط دولت میانه‌روی روحانی به یادگار گذاشته شده تا ابتکار عمل را از اصولگرایان گرفته و سرنوشت محتومی را پیش روی آنان قرار می‌دهد. اما هرکدام از این رویکردهای سیاسی، نیازمند پیاده‌نظام‌هایی هستند تا بتوانند منویات آنها را در رسانه‌ها، فضای عمومی جامعه و شبکه‌های اجتماعی منعکس کنند.

بازیگران به صف می‌شوند
بازیگران اصلی این رویارویی برجامی، میان اصولگرایان بر صدر نشسته، اما مدیران و مجریان صداوسیمایی هستند که افراد نزدیک به جبهه پایداری در آن حرف اول و آخر را می‌زنند و طی ماه‌های اخیر به اندازه‌ای قدرت گرفته‌اند که حتی برخی جریانات از ممنوع‌التصویر شدن محمدباقر قالیباف در رسانه ملی خبر می‌دهند. لیدر اصلی این طیف تاثیرگذار در صداوسیما، وحید جلیلی برادر سعید جلیلی و چهره‌ای است که روز و روزگاری اعضای جمنا (جبهه مردمی نیروهای انقلاب و ترکیبی از اصولگرایان سنتی) را ترکیبی از «مخلص‌ها و قالتاق‌ها» خطاب کرد و با اشاره به ضرورت پاکسازی جبهه اصولگرایان از عناصر نامطلوب، پروژه‌ای ذیل عنوان «ویروس‌زدایی از تفکر انقلابی» را برای اصولگرایان کلید زد. عباراتی که پیش از این از زبان سعید جلیلی نیز به اشکال گوناگون و در جریان مناظرات انتخاباتی نیز مطرح شده بود تا برخی این گمانه‌زنی‌ها را مطرح کنند که وحید در راستای تحقق همان منویاتی تلاش می‌کند که برادرش سعید قبلا آن را طراحی کرده است. در یک چنین اتمسفری، ۲۵آذرماه ۱۴۰۰ بود که پیمان جبلی (رییس سازمان صداوسیما) طی حکمی وحید جلیلی را به عنوان «قائم‌مقام رییس سازمان در امور فرهنگی و دبیر ستاد تحول رسانه ملی» منصوب کرد تا برنامه‌های در نظر گرفته شده را پیش ببرد. اما با توجه به تجربه حضور سرافراز در راس هرم مدیریتی صدا و سیما، لازم بود تا رضایت بدنه این رسانه برای اجرای سیاست‌های جدید جلب شود. برای این منظور، تلاش شد تا از طریق افزایش پرداختی‌ها، جو مطمئنی برای اجرای برنامه‌ها فراهم شود. بر این اساس وحید جلیلی با این سابقه، بعد از تشکیل دولت سیزدهم به عنوان قائم‌مقام سازمان صداوسیما، راهی جام جم شد تا به زعم خود پیکره اصولگرایان را حجامت کرده و خون تازه‌ای در آن جاری سازد. مهره‌های بازی جلیلی برای ترویج گفتمان مورد نظر، برخی مجریان خاص در شبکه‌های مختلف هستند که همواره تلاش کرده‌اند خود را در شمایل مخالفان برجام معرفی کنند. افرادی مانند امیرحسین ثابتی (مجری برنامه جهان‌آرا) و امیر مقصودی (مجری برنامه ثریا) و… از جمله این مجریان هستند که گفتمان جبهه پایداری را در سطح صدا و سیما ترویج می‌کنند و به عنوان ابزاری برای حمایت از این گفتمان عمل می‌کنند.
با برجام مخالفم، پس هستم
این روزها پیاده‌نظام این رویکرد سیاسی در صداوسیما و شبکه‌های اجتماعی شور تلاش بسیاری برای شکل‌دهی فضاسازی‌های مورد نظر صورت می‌دهند. دامنه وسیعی از برنامه‌های گفت‌وگومحور با موضوع نفی برجام و با محوریت انتقاد از مذاکره‌کنندگان دولت قبلی، نشان‌دهنده رویکردی است که رسانه ملی این روزها دنبال می‌کند. حضور چهره‌هایی چون محمدجواد لاریجانی، سید محمود نبویان و… در برنامه‌های سیما و ترویج این دیدگاه که احیای برجام هیچ کمکی به کشور نمی‌کند و اقتصاد ایران به دلیل امضای برجام است که با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده، بخشی از تلاش‌هایی است که صداوسیما این روزها و هفته‌ها برای نفی برجام در دستور کار قرار داده است. اما تلاش‌های این رسانه به همین برنامه‌های تولیدشده در رسانه ملی ختم نمی‌شود. پیاده‌نظام جبهه پایداری در فضای شبکه‌های اجتماعی نیز تلاش می‌کنند تا هر آنچه در توان دارند، برای عدم احیای برجام روی دایره بریزند. ابتدا روز جمعه بود که امیرحسین ثابتی مجری برنامه جهان‌آرا و یکی از نزدیکان سعید جلیلی با انتشار توییتی نوشت: «غرب همان پیش‌نویس ۶ماه قبل را که بسیاری از تحریم‌ها باقی می‌ماند روی میز گذاشته و گفته فقط ۷۲ ساعت برای احیای برجام فرصت هست!» او در ادامه می‌نویسد: «نباید این توافق ضعیف امضا شود تا مشخص شود این غرب است که برای تعادل بازار نفت به توافق نیاز دارد نه ایران. وگرنه «نقطه ماکسیم» تاثیر تحریم بر ایران تمام شده.» در ادامه امیر مقصودی مجری برنامه ثریا شبکه ۱سیما هم با انتشار توییت دیگری می‌نویسد: «بازگشت امریکای عهدشکن به برجام بدون لغو موثر تحریم و بدون تضمین عینی، اقتصاد ما را دوباره به تحریم‌ها و تصمیمات کنگره گره خواهد زد و از چاله به چاه می‌افتیم!» او همچنین ادامه می‌دهد: «اقتصاد ما بیشتر از بانک‌های خصوصی، سوداگری، رانت‌ها و ساختار تبعیض‌آمیز نظام بانکی و مالیاتی آسیب‌دیده» تلاش فراوان این افراد نزدیک به جبهه پایداری و برخی افراد سیاسی برای نفی اثرگذاری برجام در بهبود شاخص‌های اقتصادی و بازگشت ایران به بازار نفت برخی از کاربران را با ابهامات جدی مواجه ساخته است. این دسته از کاربران توییتر با اشاره به اینکه تنها کاسبان تحریم هستند که از پروسه احیای برجام آسیب‌های جدی می‌بینند، خطاب به این مجری این پرسش را مطرح می‌کند که آیا منافع مشترکی میان شما و کاسبان تحریم برقرار است؟ ثابتی اما پیش از این نیز برای نشان دادن جهت‌گیری‌های سیاسی خود انتقادات فراوانی را از محمد باقر قالیباف مطرح کرده بود. زمانی که قالیباف برخی طیف‌های اصولگرا را بدون سابقه و سوپرانقلابی نما معرفی کرده بود، خطاب به او نوشت: «‏قالیباف با پرخاش به منتقدانش، تعریف جدیدی از مفهوم «انقلابی» ارایه داده و آن را مترادف با کارآمدی توصیف کرده. دقیقا یکی از علل مشکلات امروز کشور همین است که تکنوکرات‌ها و تکنیسین‌هایی مثل قالیباف به جای بهشتی و مطهری و… وارد مباحث نظری شده و پای‌شان را در کفش اصحاب اندیشه می‌کنند.» عباراتی که به نظر می‌رسد در میانه رویارویی قالیباف و سعید جلیلی به نفع یک طرف مطرح شده است.
مواضع متناقض در دولت
اما در شرایطی که به نظر می‌رسد چهره‌های دولتی نباید مواضع متناقضی در خصوص برجام داشته باشند و لازم است در این زمینه یک صدای واحد از کابینه به گوش برسد، بررسی مواضع گوناگون دولتمردان نشان می‌دهد که مخالفان برجام در کابینه نیز اکثریت را در اختیار گرفته‌اند. بعد از انتخاب علی باقری کنی به عنوان مذاکره‌کننده ارشد ایرانی، بسیاری این انتصاب را با توجه به حضور باقری در تیم مذاکراتی سعید جلیلی، ناهماهنگ با شعارها و وعده‌های رییس‌جمهور ارزیابی می‌کردند. اما دولت همواره اعلام می‌کرد که افراد بدون توجه به سلایق سیاسی خود منافع ملی کشور را پیگیری می‌کنند. طی روزها اخیر اما توییتی از یکی از وزرای کابینه در خصوص برجام منتشر شد که بازتاب‌های وسیعی در فضای عمومی کشور پیدا کرد. رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی در توییتی نوشت: «عاشورا به ما یاد داد؛ هرچند همیشه حق تنهاست اما اگر با ولایت باشی جاودان خواهی شد، حتی اگر تعداد یزیدیان زمان به اندازه کل جهان باشند. انقلاب اسلامی ایران برگرفته از عاشوراست و شیعه حسینی نه دل به امان‌نامه یزید خوش می‌کند و نه با ‎#برجام یزیدیانِ زمان تکلیفش را از یاد می‌برد.» بسیاری از فعالان سیاسی برجام را محصول کلیت نظام دانستند و یک چنین عباراتی را نشان‌دهنده وجود صداهای متناقض در کابینه ارزیابی کردند. محسن رهامی فعال سیاسی اصلاح‌طلب، یکی از همین چهره‌ها است که در پاسخ به توییت رستم قاسمی نوشت: «یزیدیان زمان کسانی هستند که زمینه تحریم‌ها را فراهم و به بهانه دور زدن تحریم، میلیاردها دلار به یغما بردند و بعد از امضای برجام و‌ تایید رهبری و تصویب مجلس، همسو با بیگانگان، ‌در اجرای آن کارشکنی کرده تا با خروج ترامپ از ‎ برجام میلیاردها دلار به ملت ایران خسارت وارد شود.» با عبور از این رویارویی‌ها به نظر می‌رسد امروز انشقاقی عمیق میان اصولگرایان بر سر «برجام»، تعریف درست «منافع ملی» و «مطالبه ایرانیان» رخ داده است. شکافی که احتمالا تا زمان روشن شدن نهایی تکلیف برجام ادامه خواهد داشت و باعث شکل‌گیری صحنه‌های تازه از مواجهه اصولگران می‌شود./اعتماد