سفر بایدن به منطقه را شاید بتوان شکست خورده ترین سفر عالی ترین مقام امریکایی به خاورمیانه در دست کم دو دهه اخیر توصیف کرد. او که بعد از یک سال از آغاز دوران ریاست جمهوری اش بعد از کش و قوس های بسیار به منطقه آمد، نه تنها مورد استقبال گرم متحدان سنتی ایالات متحده قرار نگرفت بلکه به صراحت می توان ادعا کرد که با دستان پر از خالی منطقه را ترک کرد.

اسرائیل

مقصد اول او در این سفر اسرائیل بود. بایدن در فرودگاه تل آویو در حالی مورد استقبال مقامات ارشد اسرائیلی قرار گرفت که در پروتکلی نامتعارف، سامانه های موشکی در فرودگاه بن گوریون زودتر از مقامات اسرائیلی انتظار او را می کشیدند، اقدامی پوپولیستی و عوام فریبانه از سوی اسرائیلی ها که بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت تا واقعیت.

عمده اختلافات دو طرف بر سر ایران بود. در حالی که در فرودگاه بن گوریون مقامات اسرائیلی دائما از ایران صحبت می کردند، به گزارش شبکه المیادین، بایدن یک کلمه هم از ایران نگفت. در گفت وگوهای دوجانبه نیز بایدن به صراحت گفت که دنبال دیپلماسی برای حل موضوع ایران است و همچنان این اعتقاد را دارد که می تواند با دیپلماسی آنچه توانایی هسته ای ایران برای ساخت سلاح هسته ای نامید را کنترل کند. بر خلاف انتظار اسرائیلی ها او یک بار هم از “پلن ب” سخن نگفت و در حالی که طرف اسرائیلی بر گزینه نظامی علیه ایران اصرار می کرد، از بیان آن خودداری کرد. بایدن همچنین گفت که خروج امریکا از برجام اشتباه بود، کاری که اسرائیلی ها خود تحریک کننده اصلی آن در دوره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق بودند.

قبل از آمدن بایدن، رسانه های اسرائیلی و امریکایی تلاش بسیاری کردند که وانمود کنند این سفر در راستای ایجاد یک پیمان پدافند هوایی مشترک میان ایالات متحده امریکا، کشورهای عربی و اسرائیل علیه ایران است، اما بعد از آن که رهبران کشورهای عربی از اردن و مصر گرفته تا امارات این اظهارات را رد کردند و رئیس جمهوری مصر به صراحت گفت حاضر نیستیم در ائتلافی علیه کشور دیگر منطقه وارد شویم، عملا چنین اتفاقی هم نیفتاد. بر خلاف اظهارات اسرائیلی ها و امریکایی ها، کشورهای عربی اردن و مصر و امارات و عربستان از عادی شدن روابط با ایران استقبال کردند و گفتند که می خواهند بهترین روابط را با تهران داشته باشند. به عبارتی بدون شکل گرفتن ائتلافی، بایدن راهی عربستان سعودی شد.

نشست جده

دیگر همه دیدند که استقبال از بایدن در عربستان چقدر سرد بود. در حالی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در فرودگاه جده به استقبال میهمانان دیگر کشورها می رفت، امیر مکه از رئیس جمهوری امریکا استقبال کرد. دیدار با او در کاخ پادشاهی نیز سرد بود.

در افتتاحیه نشست نیز، ولیعهد عربستان سعودی به صراحت بیان کرد، نباید انتظار داشته باشید که منابع اصلی تامین کننده انرژی را تحریم کنید و تورم جهانی افزایش نیابد.

در حالی که کشورهای دیگر نیز در سخنرانی های خود به صراحت گفتند حضورشان در این نشست به معنای مخالفت با کشورهای دیگر نیست.

نشست جده زیاد طولانی نبود، در حالی که ولیعهد امارات متحده عربی و پادشاه عمان از سخنرانی خودداری کردند که به روشنی پیامی بود به ایالات متحده و رئیس جمهوری امریکا.

نشست جده با موضوع افزایش صادرات انرژی به بازارهای جهانی با هدف جبران انرژی تحریم شده روسیه برگزار شد. همچنین تامین امنیت غذایی نیز از موضوعات اصلی آن بود. در بحث انرژی تاکید شد که مجموعه اوپک پلاس که منظور اوپک و روسیه است، از هم گسسته نخواهد شد و کشورهای تولید کننده نفت همچنان با روسیه در تامین انرژی جهانی رایزنی خواهند کرد. در موضوع امنیت غذایی نیز اظهاراتی بیان شد اما مشخص نشد دقیقا چه تصمیمی گرفته شده است.

بنابراین رئیس جمهوری امریکا با دستان خالی خاورمیانه را ترک کرد. نه پاسخی به هیاهوی رسانه ای ایجاد ائتلاف پدافند هوایی گرفت و نه ائتلافی را علیه ایران تشکیل داد. کشورهای تولید کننده نفت را نیز نتوانست قانع کند که تولید نفت خود را افزایش دهند تا نرخ های جهانی انرژی کاهش یابد. مساله ای که بیش از هر چیز بر خود امریکا اثر گذاشته و تورم این کشور را به شدت افزایش داده و به تبع آن نارضایتی های عمومی را موجب شده است.

به نظر می رسد، رئیس جمهوری امریکا که سفرش به عربستان سعودی با جنجال های بسیاری علیه عربستان بر سر پرونده جمال خاشقجی همراه شد، آن روی سکه کشورهای منطقه در تعامل با امریکا را دید. نشست جده با تلاش های جیک سولیوان، مشاور امنیت ملی امریکا برگزار شد در حالی که تا لحظه آخر بایدن بر سر رفتن یا نرفتنش به عربستان ابراز تردید می کرد. آن روی سکه ای که بایدن به وضوح دید، تمایل کشورهای منطقه اعم از اسرائیل و کشورهای عربی به آمدن رئیس جمهوری جمهوریخواه در کاخ سفید است. شاید بتوان گفت پیام کشورهای منطقه به بایدن که خواستند حضوری به او دهند این بود که “آقای رئیس جمهوری دموکرات امریکا، به منطقه ما خوش نیامدید، ما این برهه را هم تحمل می کنیم تا دوست واقعی ما در کاخ سفید بر سر کار آید.” آنها به خوبی می دانند که وضعیت دموکرات ها در انتخابات پیش رو مناسب نیست و محبوبیت رئیس جمهوری امریکا که این روزها او را به ناتوانی در اداره کشور نیز متهم می کنند و پیری و بی عملی او را مسبب این وضعیت می دانند، در پایینترین حد است. بنابراین چندان هم بدشان نمی آید تا در انتخابات پیش رو هم حزبی هایش شکست بخورند تا ایالات متحده یا مجبور شود سیاست خود را با پایتخت های عربی و تل آویو تنظیم کند، یا منتظر می مانند تا دولت او سقوط کند و رئیس جمهوری جمهوریخواه به قدرت برسد. به عبارتی دیگر رهبران عرب و اسرائیلی دلشان برای ترامپ تنگ شده است و برای رفتن بایدن از کاخ سفید لحظه شماری می کنند./دیپلماسی ایرانی