میلیاردی ها در حراجی چه می خرند / تصویر

آرمان شرق: هنر سال های سال است که در گوشه و کنار دنیا مثل خیلی از اقلام و کالاها در بازار مخصوص به خودش به فروش می رسد و در حراج ها و مزایده ها دست به دست می چرخد. در این مسیر حراج ها و اتفاقات مختلفی شکل گرفته اند که برخی از آنها شهرت بین المللی پیدا کرده و هر ساله هزینه های قابل توجهی که آوازه آن در سراسر دنیا می پیچد را به خود اختصاص می دهند، رویدادهایی مثل کریستی، ابوظبی و… که هرکدام سابقه چندین ساله دارند و آثاری از مناطق مختلف دنیا را به مزایده می گذارند.

به گزارش آرمان شرق، در کنار اینها مدتی می شود برخی هنردوستان و افراد مختلف به فکر راه اندازی چنین رویدادهایی افتاده و به بهانه آن اتفاقات گوناگونی را شکل داده اند. حراج تهران، حراج ملی، حراج باران و… از عناوینی است که با وجود قدمتی که کمتر از انگشتان دست است، در چند سال اخیر مدام اسمشان به گوش می رسد. فضاهایی که هر کدام از آنها به دلیل مدون نبودن قانونی مشخص پیرامون بحث نظارت به آن و چارچوب هایی که وجود دارد، هر ساله با حواشی و ابهاماتی همراه می شوند. ناهماهنگی با میراث فرهنگی این روزها نیز بعد از حراج تهران، بتازگی بحث حراج ملی که فروشی زیادتر از ۱۸ میلیارد تومان داشت، مطرح شده است، حراجی که چهارمین دوره آن برای اولین بار در دو روز و در چهارم و پنجم مرداد برگزار شد. این حراج با مدیریت زهرا محمودوند، در چند سال اخیر با تمرکز به رشته های مختلف هنر ایران در گرایش هایی مثل نقاشی، نقاشی خط، تذهیب، خوشنویسی، مینیاتور، صنایع دستی، فرش دستباف و چرم برگزار شده است، رویدادی که از دومین دوره آن با حراج فرش های نفیس همراه شد، همراهی ای که البته درهمان سال با تکذیب کسب مجوز از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همراه شد، چرا که بین این آثار فرش هایی با قدمت چند دهه ای وجود داشتند که مدیر آن از وجود مجوز و هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی گفته بود. با تمام اینها این حراج امسال هم با آثار جالب توجهی توانست فروش بالایی داشته باشد. قرآن های گرانبها در این دوره از حراج علاوه بر تابلوها و آثار هنری که وجود دارند، بزرگترین و کوچکترین قرآنی که از جنس طلا و نقره ساخته شده هم ۷میلیارد تومان را به خود اختصاص دادند و در بخش دیگر هم پرتره دو متری امین السلطان که نقاشی ظریفی اثر مصورالملک از دوره قاجار است با رقمی برابر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان به فروش رفت. حضور این دست آثار در این حراج یکی از وجوه تمایز آن با دیگر رویدادهایی مثل حراج تهران است، تمایزی که به واسطه وجود بخش هایی مثل صنایع دستی و چرم هم دیده می شود. با تمام اینها آمار و ارقام و شیوه ای که در قیمت گذاری آثار دیده می شود، در شرایط اقتصادی موجود تا حدی بحث برانگیز شده و نظرات مختلفی را به خود اختصاص داده است. برخی کارشناسان معتقدند این رویدادها فضایی را برای تبادلات مالی و این دست موارد فراهم می کند و در سوی دیگر عده ای بر این عقیده اند که اگر پول سرمایه داران در فضای هنر هزینه شود، بهتر از آن است که صرف ارزی شود که به طور مستقیم روی زندگی مردم اثر می گذارد، در واقع این کارشناسان فضای حراجی ها را بخشی می دانند که به دور از زندگی مردم عام جامعه و آسیب هایی که از نظر اقتصادی ممکن است به واسطه این هزینه ها به آنها وارد شود، در حوزه اقتصاد هنر پیش می روند. آثار بدون نام بحث اصالت و کیفیت آثاری که به این حراج راه پیدا می کند هم از دیگر مواردی است که برای همه حراج های این چنینی مطرح و اغلب محل بحث و مناقشه است، اتفاقی که در این حراج گاه با آثاری بدون نام همراه شده و به این موضوع دامن می زند. زهرا محمودوند، مدیر حراج ملی در این باره به جام جم می گوید: در برخی از دوره های هنری آثار خلق شده از سوی هنرمند امضا نمی شد. اصالت این آثار نیز بر اساس پژوهش های هنری مشخص می شود مثلا در یک دوره خاص، صورت ها به شکل مشخصی طراحی می شدند، یا جنس بوم، متریال مورد استفاده و ویژگی های دیگر این آثار مورد آزمایش های دقیق قرار می گیرد. بنابراین اثری که امضایی ندارد و هنرمند مشخصی ندارد، بر اساس همین پژوهش های هنری و آزمایش های مختلف می توان سن اثر را مشخص می شود. به هر حال در برخی دوره ها، هنر آنقدر فضای خاصی نداشته که هنرمند امضای خودش را روی اثر داشته باشد و در برخی دوره ها یا این مرسوم نبوده یا هنرمند طبق سلیقه شخصی اش علاقه ای به امضای اثرش نداشته است و هنوز هم هستند هنرمندانی که علاقه ای به امضای آثارشان ندارند و البته در حراج ملی برای اولین بار گواهی اصالت آثار از میراث فرهنگی گرفته شده است. اقتصاد هنر جدا از این موضوع به طور کلی ساز و کار و شیوه ای که در این دست حراج ها جریان دارند، باعث می شوند تا قیمت آثار هنری در بازاری که گاه لابی هایی در آن صورت می گیرد، تعیین شود و ارزشگذاری این آثار بر مبنای آخرین مبلغی که برای خرید آن اثر هزینه شده، صورت بگیرد، جریانی که به خود هنر کمک نمی کند، بلکه هدف آن معطوف به اقتصادی است که همیشه بحث آن مطرح است. اما درباره حراج ملی هم چنین مساله ای وجود دارد، این رویداد هم مثل دیگر اتفاقات مشابه آن با هدف حمایت و پرداخت به هنرشکل گرفته، اما این که چنین رویدادی تا چه حد در این زمینه تأثیرگذار بوده، موضوعی است که جای بررسی دارد. با نگاه کلی به این حراج می توان دریافت که حراج ملی هم مثل دیگر همنوعانش با حضور چهره ها و مجموعه داران مشخصی رقم می خورد که پای ثابت این برنامه ها هستند و تفاوت آن با بقیه در تنوع آثار و رشته هایی است که در آن حضور دارند. به همین دلیل این حراج هم از غائله نقد و نظرهایی که پیرامون چنین فضاهایی وجود دارد، مستثنی نیست و باید دید که این دست رویدادها تا کجا با همین روال و در نبود ضوابط چندان روشنی درباره آنها پیش می رود. آغازگرحراج و پرتره امین السلطان تابلوی نقاشی خط احمد میرزازاده که مزین به بسم ا… بود، آغازگر این دوره از حراج شد. این اثر که با قیمت پایه شش میلیون تومان به حضار معرفی شد، در نهایت به مبلغ ۲۲ میلیون تومان فروخته شد. همچنین پرتره ۲ متری امین السلطان که نقاشی ظریفی اثر مصورالملک از دوره قاجار است، با دو برابر قیمت پایه و به مبلغ ۳/۱ میلیارد تومان به فروش رسید. علاوه بر اینها در این حراج همان طور که ذکر شد قالب های مختلفی از هنر وجود دارد، که از بین آنها می توان به در چوبی که با قلم میرزا آقا امامی به نقاشی های مینیاتوری مکتب اصیل صفویه مزین شده بود اشاره کرد. این اثر در چهارمین دوره حراج ملی با قیمت ۳۰۰ میلیون تومان به مجموعه داران پیشنهاد و در نهایت با رقم ۸۰۰ میلیون تومان چکش خورد. یک جعبه لاکی از همین هنرمند نیز پس از یک رقابت ۲۵۰ میلیون تومانی با رقم ۵۵۰ میلیون تومان به فروش رسید. در بخش دیگری از این حراج هم بجز نقاشی ها و تابلوها، یک اثر قلمزنی از مهدی علمداری که یکی از جنگ های نادرشاه افشار را بر زمینه یک سینی حکاکی کرده است با قیمت پایه ۲۰۰ میلیون تومان معرفی و سرانجام به قیمت ۴۲۰ میلیون تومان چکش خورد. مجموعه نفیس این مجموعه شامل بزرگ ترین قرآن طلا و نقره جهان است که توسط رائین اکبر خانزاده، در ۶۰۴ صفحه با خط عثمان طه حکاکی شده است. در ساخت این اثر ۱/۵ کیلوگرم شمش طلای ۲۴ عیار، ۱۵ کیلوگرم نقره و ۸۰ کیلوگرم مس به کار رفته است. ابعاد جلد این قرآن نفیس ۱۴۱ در ۹۱ سانتی متر است و توسط استاد مهدی عسگری قلم زنی شده است. کوچک ترین قرآن طلا و نقره جهان هم دیگر اثر ارزشمند این مجموعه بود که در آن سوره ها روی ورق طلا با ابعاد ۱۶ در ۱۲ سانتی متر حکاکی شده بودند. در ساخت این اثر نیز از ۸۰۰ گرم طلا، ۱/۷ کیلوگرم نقره و هشت قیراط برلیان استفاده شده است. ساخت هنرمندانه هر یک از این دو جلد قرآن حدود دو سال طول کشیده است. این دو جلد قرآن مجید نفیس با قیمت پایه چهار میلیارد تومان معرفی شد، اما پس از شکل گیری یک رقابت به قیمت هفت میلیارد تومان حراج را ترک کردند. فاطمه شهدوست فرهنگ و هنر