دوم بهمن؛ جشن بهمن‌گان؟

عصر ایران؛- دوستی پیام داده در سلسله نوشتارهای «جرعه‌ای از اقیانوس فرهنگ و ادبیات ایران» به شعر و نثر و نکته‌های زبانی و شاعران وفرزانگان، بسنده نکنم و به آیین‌ها و جشن‌ها هم بپردازم.
پاسخ دادم: پیشنهاد درخور و نیکویی است اما بضاعتی گسترده‌تر می‌خواهد. در پیام دوم پیشنهاد کرد برای شروع همین دوم بهمن و جشن بهمن یا بهمن‌گان مناسب است  اگرچه اصل پیشنهاد نیکوست اما توضیحی لازم است.
درست است که هر روز در ماه‌های ایرانی نامی دارد و روزی را که همنامِ همان ماه باشد جشن می‌گرفتند اما نظم آن به سبب تغییر تقویم بر هم خورده است.
به عبارت دیگر دوم بهمن (یعنی روز بهمن از ماه بهمن) در گاه‌شماری یزدگردی جشن بهمن‌گان بوده اما در گاه‌شماری امروزی، آن مناسبت، ۲۶ دی می‌شود و از این رو مناسبت تقویمی جور درنمی‌آید مگر آن که قرار تازه‌ای بگذاریم و بیم انطباق نداشته باشیم. یعنی با همین گاه‌شماری محاسبه کنیم.
تقویم‌ها یا گاه‌شماری‌ها تنها در مبدأ اختلاف ندارند بلکه بر اساس نوع محاسبۀ سال کبیسه هم تفاوت دارند. از این رو تقویم هجری شمسی و میلادی هر چند در مبدأ تفاوت دارند ولی سال کبیسه را مانند هم محاسبه می‌کنند.
حال آن که در گاه‌شماری یزدگردی همۀ ماه‌ها را ۳۰ روزه در نظر می‌گرفتند و ۵ روز اضافی را در ماه های دیگر توزیع نمی‌کردند و با سال کبیسه حساب می‌کردند.
در تقویم کنونی ۵ روز اضافی را بین ۵ ماه تقسیم می‌کنند و هر چهار سال یک بار هم یک روز به اسفند اضافه می‌شود.
پس به این اعتبار نمی‌توان دوم بهمن را با گاه‌شماری امروزی جشن بهمن‌گان گرفت و ۲۶ دی را باید بهنگان دانست اما آن هم از حیث نام ( روز بهمن – ماه بهمن) به سبب اختلاف ۵ روزه نمی‌خواند.
اما اگر از جنبۀ گاه‌شماری بیرون بیاییم و وجه نمادین در نظر بگیریم چرا امروز، جشن بهمن‌گان نباشد؟
بهترین و معتبرترین منبع هم «آثار‌الباقیه» ابوریحان بیرونی است که دربارۀ «بهمن‌گان» می‌نویسد:
« روز دوم آن، روز بهمن و عید است که برای توافق دو نام [ نام روز و نام ماه] آن را بهمنجنه [بهمن‌گان] نامیده‌اند. بهمن، نام فرشته موکل بر بهایم [چهارپایان] است و بشر برای آبادانی زمین و رفع حوایج، به آنها نیازمند است… در دیگ‌هایی از جمیع دانه‌های خوراکی غذایی می‌پزند و آن را با شیر خالص می‌خورند. می‌گویند این غذا حافظه را زیاد می‌کند و در این روز کنار رود و جوی، گیاه باید چید و روغن باید گرفت و بخور و سوزاندنی تهیه کرد.»
اسدی توسی، بهمن را نام گلی که در بهمن باز می‌شود هم ذکر کرده و منوچهری دامغانی از جمله شاعرانی است که به این جشن اشاره کرده است:
رسم بهمن گیر و تازه کن بهمنجنه
ای درخت ملک، بارت عزّ و بیداری تنه