«برنامه هفتم توسعه» ؛ دولت محور یا جامعه محور؟

آرمان شرق-گروه سیاست:یکی از مشکلات حاد برنامــه هــای توســعه در ایــران، کــم توجهی به توســعه سیاســی و برعکــس، حاکمیــت رویکرد «دولت محور» بر آنها بوده است. براســاس الگوی توسعه سیاسی »لوسین پای“، و طبق یک بررسی آماری ساده می توان گفت که توجه به سه مقوله «دولت»؛ «دولت و جامعه» و «جامعه مدنی“ در برنامه های توسعه، به ترتیب ۷۱درصد، ۵/۱۹درصد و ۵/۹درصد بوده است.

«برنامه هفتم توسعه» ؛ دولت محور یا جامعه محور؟

هوشمند سفیدی
یکی از مشکلات حاد برنامــه هــای توســعه در ایــران، کــم توجهی به توســعه سیاســی و برعکــس، حاکمیــت رویکرد «دولت محور» بر آنها بوده است. براســاس الگوی توسعه سیاسی »لوسین پای“، و طبق یک بررسی آماری ساده می توان گفت که توجه به سه مقوله «دولت»؛ «دولت و جامعه» و «جامعه مدنی“ در برنامه های توسعه، به ترتیب ۷۱درصد، ۵/۱۹درصد و ۵/۹درصد بوده و این وضعیت باعث شده است، شکاف عمیقی بین دولت و دو مقوله دیگر شکل گیرد. این عارضه را باید مهمترین دلیل جایگاه محدود و ضعیف توسعه سیاسی در برنامه های توسعه کشور قلمداد کرد. اگر ســه برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه را مدنظر قرار دهیم کمترین میــزان توجه به «دولت:» و در برنامه چهارم و مقابل، بیشترین توجه به«جامعه» در برنامه چهارم اتفاق افتاده و در مقابل بیشــترین توجه به دولت و کمترین توجه به جامعه را در برنامه ً، بعد«دولت» توسعه ششم قابل مشاهده است. ضمنا در هر سه برنامه، با اختلافات فاحشی بر سایر ابعاد غالب بوده و مبین، نگاه از بالا به پایین برنامه ریزان به توسعه سیاسی است؛ بنابراین، برنامه های توسعه، جملگی «دولت محور» هستند. لذا، مطالبات توسعه سیاسی در ایران نشان می دهند که سیاست ها و جهت گیری های دولت ها، نقش عمده در دستیابی یا عدم دســتیابی به توسعه ایفاء کرده اند؛ درواقع، توسعه سیاسی در ایران، بیشتر از آنکه جامعه محور و از پاییــن به بالا باشــد، دولت محــور و از بالا به پایین بوده اســت. اینک که در مرحله نهایی کردن برنامه هفتم توسعه کشور هستیم، یکی از الزامات وضعیــت کنونی، کاهش میــزان دولت محوری از یکسو و توجه به جامعه محوری (هم جامعه مدنی و هم جامعه و مردم) از ســوی دیگر است؛ در این صورت می توان از برنامه توســعه متعادل و متوازن ســخن گفته و به ســمت تقویت جامعه و مردم و ً با رویکردهای کلی جامعــه مدنی رفت و این دقیقا مبتنی بر تقویت بخش خصوصــی و غیردولتی و کاهش اقتدار دولت «لویاتان“ است. نکته مهم دیگر، مشارکت دهی سازمان های مدنی و مردم نهاد در تدوین برنامه هفتم توسعه و استفاده از دیدگاههای جامعه شناسان و سایر اندیشه مندانی است که این نکته اخیر از نقش بلامنازع دولت در تدوین برنامه توسعه کشور خواهد کاست؛ بی تردید، بدون انجام این مهم، تدوین برنامه توسعه جامعه محور، سرابی بیش نخواهد بود.