پشت پرده توافق پیشنهادی روسیه

صلاح‌الدین هرسنی کارشناس مسائل بین‌الملل طی یادداشتی در شماره امروز جهان صنعت با عنوان پشت پرده توافق پیشنهادی روسیه نوشت: روسیه در هفته‌های گذشته با ایران درباره یک «توافق موقت» با هدف احیای برجام مذاکره کرد. طبق این توافق پیشنهادی روسیه، ایران می‌تواند در ازای اعمال برخی محدودیت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای خود، شاهد کاهش برخی تحریم‌ها علیه خود باشد. البته بازگشت تهران به تعهدات برجامی در ازای لغو برخی تحریم‌ها، همه ابعاد این توافق پیشنهادی روسیه نیست. توافق پیشنهادی روس‌ها وجه و سویه دیگری نیز دارد و آن این است که ایران باید طبق این پیشنهاد روسیه، فعالیت‌های غنی‌سازی ۶۰ درصدی را متوقف کند و ذخایر کنونی اورانیوم غنی‌شده را به روسیه بفرستد. افزون بر این تهران باید محدودیت‌هایی در رابطه با غنی‌سازی ۲۰درصدی و سانتریفیوژ‌های پیشرفته خود را بپذیرد. آن‌گونه که روس‌ها ادعا کرده‌اند، تهران خواهد توانست با پذیرش این توافق پیشنهادی روسیه، به حدود ۱۰ میلیارد دلار منابع بلوکه‌شده خود در کره‌جنوبی، ژاپن و عراق برسد و از برخی تحریم‌ها معاف شود. بر اساس برخی شواهد و نشانگان چنین پیشنهادی آن هم با چنین سمت و سو‌هایی به عنوان یک گام موقت برای خریدن زمان به منظور ادامه مذاکرات احیای برجام در وین به ایران ارائه شده است چراکه طرف‌های غربی مذاکرات احیای برجام مدعی هستند که با ادامه سرعت پیشرفت کنونی برنامه هسته‌ای ایران طی هفته‌های آتی، دیگر امکان بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میسر نبوده و پنجره دیپلماسی در چارچوب مذاکرات احیای برجام بسته خواهد شد. اگرچه این پیشنهاد روسیه واکنش منفی تهران را به دنبال داشته، اما منطق برخی گمانه‌ها و همچنین شناخت از پیشینه و سوابق کنش‌ها و الگو‌های رفتاری روسیه در قبال تهران به ویژه در قضیه برجام نشان می‌دهد که روسیه در ارائه چنین پیشنهادی هدف مهم‌تری را دنبال می‌کند. در واقع هدفی را که روسیه از رهگذر ارائه این پیشنهاد دنبال می‌کند، اغوای ایران و همچنین قرار دادن آن در نقطه ضعف و جایگاهی است که نتواند از پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای خود برای امتیاز گرفتن از غرب در مذاکرات وین استفاده کند. در این شرایط دیپلمات‌های ایران به درستی از پذیرش چنین تفاهمی سر باز زدند. در واقع روسیه به این باور رسیده که سیر فعالیت‌های هسته‌ای ایران یعنی از زمان به قدرت رسیدن بایدن و مشخصا از پایان ژوئن تا اواخر نوامبر سال گذشته، سرعت و پیشرفت بیشتری در قبال اتخاذ سیاست صبر و مماشات و ابتکارات دیپلماسی مقامات کاخ سفید داشته و همین اسباب نگرانی روسیه شده است. سیاست اغفال روسیه آنجا خود را نشان می‌دهد که می‌داند خواست و مطالبه تهران در مذاکرات وین، لغو همه تحریم‌ها و مشخصا تحریم‌های مغایر با برجام است نه برخی از آنها. این وضعیت و بروز و ظهور چنین نشانگان و پیشنهاداتی به معنای فرصت‌طلبی روس‌ها و همچنین ناپایداری و شکنندگی روابط تهران- مسکو است. اگر ارائه چنین پیشنهاداتی از سوی ژاپن که فاقد سابقه منافع استعماری و یا حتی از طرف «ریچارد نفیو» طراح تحریم‌های ضدایرانی دوران باراک اوباما شده بود، پذیرفتنی‌تر بود؛ بنابراین وقتی چنین پیشنهادی از سوی روسیه مطرح می‌شود باید کمی تردید کرد، چراکه می‌داند یک رابطه پایدار تهران با غرب هیچ‌گاه به نفع روسیه نیست. در سطحی دیگر، گفت‌وگوی همزمان واشنگتن با مسکو در مذاکرات وین حول محور بحران اوکراین، قرینه دیگری است که نشان می‌دهد توافق پیشنهادی روسیه قابل راستی‌آزمایی نیست و جنبه جانبدارانه آن در حمایت از مواضع تهران در مذاکرات وین و احیای برجام بسیار ضعیف است، چراکه روس‌ها مذاکرات خود با واشنگتن بر سر بحران اوکراین را به وسیله وزیر امور خارجه خود (سرگئی لاوروف) به عنوان یک دیپلمات کهنه‌کار و کارکشته از سر گرفته، در حالی که چنین مذاکراتی بر سر احیای برجام را از طریق «میخائیل الیانوف» یعنی یک دیپلمات دون‌پایه خود؛ دیپلماتی که هیچگاه خوش‌بینی‌ها و پیش‌بینی‌هایش درست از آب درنیامد، دنبال می‌کنند. به این ترتیب در شرایط اغفال ایران از طرف روسیه، شاید آنگونه که روس‌ها پنداشته‌اند بتوانند از غرب بر سر بحران اوکراین امتیاز بگیرند، چراکه در حال حاضر رابطه اوکراین با روسیه همانند منازعه عقابی است که پنجه‌های خود را بر گلوی خرسی فرو برده باشد و شاید دامنه مناقشه غرب و روسیه بر سر اوکراین موجب تزاید تحریم‌های اعلامی غرب علیه مسکو شود.