سیلاب و دریاشهر ؛ کشته و ۷ مصدوم در سیلاب‌های جنوب کشور / مدیریت سانحه؟

شنبه ۱۱ دی‌ماه سال جاری، سازمان هواشناسی با تداوم بارش‌های سنگین طی روزهای آینده در ۱۳ استان نسبت به آب‌گرفتگی، سیلاب و طغیان رودخانه‌ها هشدار داده بود. منطقه سازمان هواشناسی مبنی بر فارس، بوشهر و هرمزگان است.
یکشنبه ۱۲ دی‌ماه ادامه این وضعیت در فارس، بوشهر، هرمزگان، نیمه غربی اصفهان، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، چهارمحال‌وبختیاری، کرمان، خوزستان و نیمه جنوبی یزد.
دوشنبه ۱۳ دی‌ماه ادامه این وضعیت در کرمان، فارس، خراسان جنوبی، سیستان‌وبلوچستان، ایلام، کرمانشاه، لرستان، چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، شرق خوزستان و بوشهر.
این پیش‌بینی و هشدارهای سازمان هواشناسی است که در روزهای گذشته اعلام شده بود، هشداری برای آمادگی مردم و مسوولان برای حادثه. با این حال سیل‌ها در شمال و جنوب کشور جاری شد و مجتبی خالدی سخنگوی اورژانس کشور از کشته شدن سه نفر در سیلاب‌های جنوب کشور خبر داد و اعلام کرد مصدومیت ۷ نفر در سیلاب‌های جنوب تاکنون به ثبت رسیده است. در حال حاضر دستگاه‌های بهداشت و درمانی در این مناطق در آماده‌باش کامل هستند. مناطقی چون جنوب فارس، جنوب کرمان، هرمزگان و غرب سیستان‌وبلوچستان درگیر بارش‌های شدید هستند.
بارش شدید باران تا اواخر وقت دیروز در شهرستان‌های جنوبی کرمان به ویژه در رودبار، منوجان و قلعه گنج ادامه داشت. این در حالی است که میزان بارندگی طی دو روز در منوجان ۱۷۳ میلیمتر گزارش شده که از مجموع بارش‌های استان کرمان در سال آبی گذشته بیشتر است.
مجید سعیدی مدیر کل مدیریت بحران استانداری کرمان با تایید در محاصره سیل قرار گرفتن ۲۰ روستا در جنوب کرمان از اعزام گروه‌های امدادی به مناطق سیل‌زده خبر داد. یکشنبه شب فیبر نوری جیرفت به کهنوج نیز قطع شد و تلاش برای رفع مشکل تا لحظه تنظیم این گزارش ادامه دارد. میزان خسارت‌های آبگرفتگی راه‌ها، مزارع، برخی از منازل مسکونی و خسارت به زیرساخت‌ها هنوز جمع‌بندی نشده است.
دیروز نیز در پی بارش شدید باران و سیلابی شدن راه‌ها، کارکنان سیمان لامرد امکان بازگشت از کارخانه را از دست دادند. در حال حاضر راه ارتباطی به روستای کشکو و سیمان لامرد مسدود است. در پی این ‌بارش‌ها، تعدادی از پایه‌های برق دچار شکستگی شده است. پل ارتباطی مسیر روستایی کشکو هم که چندین سال قبل ساخته شده است، توان کافی برای ایستادن در مقابل سیل را ندارد.
یکشنبه شب نیز سیلاب در بیرم وارد خانه‌های مردم شده و به لوازم منزل و خانه‌های آنان خسارت وارد کرده است. مردم بیرم در شهرستان لارستان می‌گویند که تاکنون امدادرسانی خاصی به آنها انجام نشده است. به گزارش مهر، سیلابی که وارد خانه‌های مردم شده، لوازم خانه‌ها را با خود برده یا از کار انداخته است. مردم از دستگاه‌های امدادی می‌خواهند برای خروج آب از خانه و جبران خسارت‌های سیل به کمک بیرمی‌ها بیایند.
مختار سلحشور مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر هرمزگان هم دیروز با اشاره به جاری شدن سیل در برخی نقاط این استان اعلام کرد که این جمعیت به ۹۶۵ خانوار آسیب‌دیده از بارندگی‌های اخیر امدادرسانی کرد. این تعداد خانوار چهار هزار و ۹۵۴ نفر را شامل می‌شود که توسط نجاتگران امدادرسانی شدند و از این تعداد ۹۰ خانوار اسکان اضطراری داده شدند.۱۳۶ واحد مسکونی در پی بارندگی‌ها تخلیه شد و امدادرسانی جمعیت هلال‌احمر توسط ۱۴۳ نفر روز امدادگر در تمامی شهرستان‌ها را ادامه می‌دهند.
فعالیت سامانه بارشی همراه با رگبار شدید باران همراه با رعد و برق، ریزش تگرگ و تندباد شدید و توفانی شدن دریا امروز در سراسر هرمزگان شدت می‌گیرد.
مدیریت بحران استانداری هرمزگان اعلام کرده که آبگرفتگی گسترده معابر، سیلابی شدن مسیل‌ها و طغیان رودخانه‌ها، لغزندگی جاده‌ها، اختلال در تردد‌ها و اختلال در کلیه فعالیت‌های دریایی در این مدت رخ می‌دهد. اجتناب از تردد و سفر در جاده‌های درون استانی و برون استانی، جلوگیرى از هرگونه فعالیت کوهنوردی، جمع‌آورى دام‌ها از حاشیه رودخانه‌ها، توقف عملیات سمپاشی به دلیل بارش شدید باران و جمع‌آورى محصولات کشاورزی، خودداری از هرگونه توقف و تردد در حاشیه رودخانه‌ها و صعود به ارتفاعات و توقف هرگونه فعالیت دریایی به ویژه تفریحات دریایی توصیه می‌شود.
در زرین‌دشت فارس هم جسد یک نوجوان که یکشنبه در منطقه بیرم علی‌شهر دبیران غرق شده بود، دوشنبه پیدا شد. عبدالرحیم رهنما رییس جمعیت هلال‌احمر شهرستان زرین‌دشت در این زمینه عنوان کرد پس از ۲۴ ساعت جست‌وجو دیروز در ساعت ۳ بعدازظهر جسد این نوجوان ۱۴ ساله در عمق ۱۵ متری آب یک گوراب در منطقه بیرم‌علی پیدا و از آب بیرون کشیده شد. امیرحسین سلیمانی اهل شهر دبیران از توابع بخش مرکزی شهرستان زرین‌دشت بود که یکشنبه در پی یافتن شترهای‌شان از ساعت ۲۴ روز گذشته ناپدید شده بود. /اعتماد

مدیریت سانحه؟

بارندگی در جنوب ایران به ویژه در هرمزگان، جنوب کرمان و سواحل دریای مکران موجب سیلاب شده است. از عصر چهارشنبه هشتم دی‌ماه ۱۴۰۰ سامانه سودانی وارد منطقه استان‌های جنوبی ایران شد و در روزهای گذشته فعال بوده و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که کمابیش تا روز پنجشنبه ۱۶ دی‌ماه همچنان فعال خواهد بود. بیشترین میزان بارندگی نیز روز یکشنبه و دوشنبه رخ داده و البته شدید‌ترین بارندگی‌ها در روز سه‌شنبه ۱۴ دی‌ماه قابل انتظار است. منطقه هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان که در معرض خشکسالی شدید است، با این حال از هشتم دی‌ماه بارندگی شدیدی را تجربه کرده است. دو سال قبل دقیقا در همین محدوده زمانی بارش باران در استان کرمان و سیستان و بلوچستان طی پنج روز از میزان بارندگی در ۱۱۳ روز ابتدای سال آبی ما قبل آن بیشتر شد.در کرمان و سیستان و بلوچستان سیلاب موجب خسارت‌های گسترده شد. حال در دی‌ماه ۱۴۰۰ در استان هرمزگان، جزیره قشم از محل‌های بروز سیلاب شدید بود. مردم محلات بافت قدیم شهر قشم در روزهای گذشته با نصب پی‌وی‌سی روبه‌روی در وروی منازل سعی کرده بودند اقدامات پیشگیرانه به منظور ورود آب‌های ناشی از سیلاب به منازل خود انجام دهند و شهرداری و مدیریت شهری با لایروبی کانال‌های دفع آب زیرزمینی و رفع انسداد آنها و آماده‌باش نیروهای خدماتی آمادگی نسبی برای دفع سیلاب وجود داشت. در قشم و بندرعباس هر سه مقطع تحصیلی ابتدایی متوسطه اول و دوم را در ٢ شیفت صبح و عصر در سراسر شهرستان به دلیل آبگرفتگی معابر تعطیل اعلام کردند. از روز یکشنبه هرگونه فعالیت دریایی تعطیل اعلام شد. در روستاهای جزیره قشم نیز سیلاب جاری شد. سامانه هوای سودانی در کرمان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس بیشترین بارش را تاکنون داشته است. در غرب کرمان بارش تجمیعی ۷۰ میلیمتر، در جنوب ۱۱۰ میلیمتر و در شمال ۳۵ میلیمتر بارش موجب سیلاب و آبگرفتگی ‌شد. بارش در ارتفاعات به صورت برف هم بود.در چابهار باران معتدل در دوشنبه و درجه حرارت تا ۲۴ درجه سانتیگراد، با احتمال بارندگی ۸۸ درصد، در روز سه‌شنبه، با هوای ابری همراه با باران شدید با احتمال بارندگی ۸۹ درصد خواهد رسید. شدت گرفتن بارش‌ها در جنوب کشور در پی ورود سامانه بارشی منجر به وقوع سیلاب‌های ناگهانی برای جنوب کشور خواهد شد. در جزایر تنگه هرمز و خلیج‌فارس، سواحل دریای عمان، نیمه جنوبی فارس، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بارش‌ها موجب سیلابی شدن مسیل‌ها و طغیان رودخانه‌ها شد.

سازمان هواشناسی روز شنبه ۱۱ دی‌ماه با صدور هشدار قرمز در استان‌های بوشهر، هرمزگان، کرمان و فارس اعلام کرد که روز یکشنبه بارش شدید باران و تداوم آن همراه با وقوع رعد و برق و ریزش تگرگ و وزش باد شدید خواهد شد. مخاطرات این شرایط جوی به سیلابی شدن مسیل‌ها و طغیان رودخانه‌ها، آبگرفتگی گسترده معابر شهری، امکان آبگرفتگی منازل در مناطق مستعد، جاری شدن رواناب، اختلال در تردد، لغزندگی و کاهش دید در جاده‌ها، احتمال تخریب پل و مسدود شدن جاده و وارد شدن خسارت به محصولات کشاورزی می‌شود. در جنوب استان سیستان و بلوچستان و کرمان بارش باران و جاری شدن سیلاب موجب مسدود شدن ۲ محور اصلی و یک محور فرعی در جنوب این استان شد. محورهای اصلی زهکلوت به ایرانشهر، کلکسورک به کهنوج و راه‌های فرعی آبنمای مظفرآباد و بیژن‌آباد در رودبارجنوب مسدود شدند. بروز سیلاب در بیشتر رودخانه‌های فصلی هفت شهرستان جنوبی استان کرمان گزارش شد. بیشترین حجم بارش باران در این منطقه در شامگاه یکشنبه بود و منجر به تشکیل ستاد بحران اداره کل راهداری جنوب کرمان شد. اینکه ما چقدر در طبیعت دستکاری کرده‌ایم و مسیل سیلاب‌ها را بسته‌ایم یا ساخت‌وساز انجام داده‌ایم و سواحل رودخانه را تغییر شکل داده‌ایم، می‌تواند در وقوع سیلاب و توپوگرافی یک منطقه اثرگذار باشد. خشکسالی و بارش‌ها به تغییر اقلیم مربوط است. با تغییر اقلیم نظم آب‌وهوا به ‌هم ‌خورده و همزمان با خشکسالی بسیار شدید، بارش‌های سیل‌آسا نیز رخ می‌دهد. مدیریت بحران باید شامل «مدیریت پیشگیرانه ریسک سانحه» سیلاب باشد، ولی به نظر می‌رسد که به جای شناخت ریسک‌های موجود و تلاش برای کم کردن معرضیت انسان‌ها و دارایی‌ها در برابر مخاطرات، همچنان در حال مدیریت سانحه (آمادگی در ۴۸ تا ۲۴ ساعت قبل از سیلاب، بر اساس هشدار سازمان هواشناسی) و سپس مدیریت پاسخ (مقابله) بر اساس امداد و نجات هستیم. چنین کاری همچنان بسیار آسیب‌زا و معیوب است./مهدی زارع -اعتماد