ضرورت توافق در وین

جلال خوشچهره در یادداشتی می نویسد: حضور هیئت پر شمار ایرانی در وین، قبول پیشنهاد ایرانی‌ها برای تغییر مکان پیشین مذاکرات به هتل کوبورگ، تعامل مسالمت جویانه «جوزف بورلی» رئیس اتحادیه اروپا با اعزام «رافائل گروسی» معاون خود در مدیر کلی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به تهران و نیز واسطه‌گری‌هایش میان طرف‌های ایرانی، آمریکایی – اروپایی در وین پیش از شروع دور نخست گفت‌گو‌ها و مهم‌تر، پرهیز شورای حکام آژانس از دادن قطعنامه علیه ایران در آخرین نشست خود، نشان از آمادگی‌هایی دارد که برخلاف گمانه‌ زنی‌های مخالف، به توافق نهایی نزدیک است.

بنا بر یک ضرب‌المثل آمریکایی؛ آنچه ضروری است، دست یافتنی هم هست. به عبارت دیگر، ضرورت، راه‌حل‌های خود را سرانجام خواهد یافت. حالا حکایت از سرگیری مذاکرات وین است که برخی با بدبینی از فرجام ناکام آن می‌گویند. برخی دیگر با نگاه به واقعیت‌های جاری، پیش‌بینی متفاوت داشته و بر دستیابی به توافق اما در مسیری سخت و پر چالش نظر دارند.

همه از مواضع طرف‌های حاضر در وین خبر دارند. مواضعی که در وهله نخست می‌تواند چارچوبی اصولی و غیر قابل تعدیل بنماید. این رسم معمول در هر مذاکره‌ای است که مذاکره کنندگان، نخست با مطالبات حداکثری روبه روی هم می‌نشینند و چانه‌زنی‌ها از همین نقطه شروع می‌شود؛ اما رفته رفته تضادها یا با چشم‌پوشی از برخی موارد اختلاف، تعدیل می‌شود یا کوشش طرف‌ها به راه‌حل منطقی برای از میان بردن تضادها می‌انجامد. مهم، اراده و تصمیمی است که مذاکره کنندگان برای سرانجام حضور در این میدان با خود آورده‌اند. در اینجا دو نکته را نباید در تحلیل و تفسیر نمایش‌های عمومی حاضران در مذاکرات هتل «کوبورگ» وین از نظر دور داشت: نخست اینکه «غرور» هرگز از سپهر روابط سیاسی دولت‌ها کنار نمی‌رود. دوم؛ در امر مذاکره، میان دو مفهوم «پیروزی -مصالحه» و «پیروزی -شکست» نزد طرف‌ها مرز وجود دارد. در واقع دیدن و یا ندیدن این مرز از سوی مذاکره کنندگان سرنوشت آن را تعیین می‌کند.

اکنون نخستین دور از مذاکرات وین میان ایران و دیگر اعضای گروه برجامی در پی یافتن این درک طرف‌ها از یکدیگر آغاز شده که کدام وجه از سکه مذاکره را در دستور کار دارند؛ مصالحه یا رفتن تا لبه پرتگاه منازعه‌ای که پایانش برای هیچ‌یک از طرف‌ها خوش نخواهد بود؟

اصل مهم در هر مذاکره موفق، دست‌یابی به منافع متوازنی است که به تعهدات طرف‌ها در‌پی آن شکل می‌دهد. بنابراین موفقیت یا ناکامی مذاکرات وین را در تراز نتایج پایانی آن می‌توان سنجید. این امر با توجه به عمق اختلاف‌ها و فاصله مواضع مذاکره کنندگان وین، فرایندی سخت و طولانی را پیش چشم قرار می‌دهد. ناکامی در این مذاکرات، به معنای زمین‌گیر شدن طرف‌هایی است که از بروز حادثه تلخ با پیامدهای غیر قابل پیش بینی، پرهیز دارند.

حضور هیئت پر شمار ایرانی در وین، قبول پیشنهاد ایرانی‌ها برای تغییر مکان پیشین مذاکرات به هتل کوبورگ، تعامل مسالمت جویانه «جوزف بورلی» رئیس اتحادیه اروپا با اعزام «رافائل گروسی» معاون خود در مدیر کلی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به تهران و نیز واسطه‌گری‌هایش میان طرف‌های ایرانی، آمریکایی – اروپایی در وین پیش از شروع دور نخست گفت‌گو‌ها و مهم‌تر، پرهیز شورای حکام آژانس از دادن قطعنامه علیه ایران در آخرین نشست خود، نشان از آمادگی‌هایی دارد که برخلاف گمانه‌ زنی‌های مخالف، به توافق نهایی نزدیک است. حس‌گرهای اسرائیلی‌ها نیز از همین رو فعال شده و از خطر توافق با تهران سخن می‌گویند. سفر «یائیر لاپید» وزیر امور خارجه اسرائیل به لندن و پاریس و ابراز نگرانی شدید دیگر مقام‌های اسرائیلی از توافق‌های احتمالی در وین، نشان دیگری از اراده شکل گرفته‌ای است که می‌خواهد به مذاکراتی با نتایج موفق دست یابد. زمان حصول این توافق و شکل آن هنوز در پرده ابهام است اما غیر قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین، می‌توان برخی ابراز بدبینی‌ها از سرنوشت مذاکرات جاری را حاصل عملیات روانی مخالفانی دانست که سایه سنگینی بر رسانه‌ها و حتی نظرات کارشناسان این امر دارند.

مساله این است که همه طرف‌های حاضر در هتل کوبورگ وین، بر ضرورت مذاکره با نتایج و تراز قابل قبول، توافق دارند؛ اگرچه در ابتدا از مطالبات حداکثری خود را به میان می‌کشند.