تغییر در پاییز سیاست

چند وقت اخیر خبرهای متفاوتی از حزب کارگزاران سازندگی به گوش می‌رسید؛ اینکه برخی از اعضا از شورای مرکزی حزب استعفا داده‌اند تا «جوان‌گرایی» در حزب رخ دهد که البته گفته شد این موضوع ناشی از اختلاف میان اعضای حزب نیست. چنین خبرهایی آن‌قدر قابل توجه نبود که ناگهان خبر رسید که حسین مرعشی هم می‌خواهد از شورای مرکزی کنار برود که باز هم به «شرق» گفت شورای مرکزی چنین اجازه‌ای به او نمی‌دهد، زیرا او از نیروهای قدیمی و مؤثر حزب است و شورای مرکزی خود را از وجود چنین شخصیتی محروم نمی‌کند. همه اینها نشان می‌داد که اگرچه اختلاف گسترده‌ای یا به تعبیر بعضی رسانه‌ها انشعابی در کارگزاران در کار نیست اما دست‌کم باید منتظر تحولات مهم درون‌تشکیلاتی باشیم؛ اما در تازه‌ترین خبر ماجرا به ابعاد دیگری وارد شده است. عطریانفر در گفت‌وگویی با خبرگزاری «ایرنا» گفته است که براساس رأی اعضای شورای مرکزی حسین مرعشی جای غلامحسین کرباسچی را گرفت و بعد از این مرعشی دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی است. او درباره جزئیات تغییر و تحولات اخیر بیان کرده است: «با رأی شورای مرکزی، محسن هاشمی، رئیس این شورا باقی ماند و فاطمه سعیدی به‌عنوان نایب‌رئیس اول، علی جمالی نایب‌رئیس دوم، حامد منتظری منشی اول و کامبیز مشتاق‌گوهری به‌عنوان منشی دوم انتخاب شدند. علت این تغییرات این بود که اعضای قبلی برای این دوره، داوطلب حضور در هیئت‌رئیسه نشدند». او همچنین بیان کرد: «اعضای حزب از گذشته به‌ دلیل جامعیت و وجاهت غلامحسین کرباسچی همواره بر دبیر کلی او اصرار داشتند و از همان ابتدای تشکیل حزب، مسئولیت این تشکل بر عهده او بوده است. کرباسچی در دو تا سه سال گذشته به دلایلی کاملا قابل‌ فهم و موجه مانند شرایط سیاسی موجود، بزرگ‌شدن حزب، توسعه تشکیلاتی در استان‌ها و تغییر ذائقه اعضا می‌خواست نسبت به انتخاب دبیر کل جدید اقدام کند که با مخالفت و اصرار آنها مواجه می‌شد. کرباسچی در آخرین کنگره حزب در بهمن گذشته، بار دیگر بر این موضع پافشاری کرد و حتی گفت که این آخرین دوره‌ای است که به‌عنوان دبیر کل مسئولیت حزب را بر‌عهده می‌گیرم. با توجه به غیبت کرباسچی در جلسه و جامعیت حسین مرعشی در نهایت اعضا او را برای سمت دبیر کلی داوطلب کردند که البته او هم برای پذیرفتن این سمت مقاومت می‌کرد. به‌ دلیل ضرورت تحرک بیشتر و پایان‌بخشیدن به توقف فعالیت‌های حزب در چند ماه گذشته، سرانجام ۳۳ عضو شورای مرکزی به اتفاق آرا حسین مرعشی را به‌عنوان دبیر کل جدید حزب کارگزاران سازندگی ایران و غلامحسین کرباسچی را به‌عنوان رئیس کمیته سیاسی انتخاب کردند».
هنوز هیچ‌گونه خبر تکمیلی از علت غیبت کرباسچی در جسله اخیر و نیز علت تصمیم مهم اعضای شورای مرکزی مبنی بر انتخاب مرعشی به‌عنوان دبیر کل حزب منتشر نشده است اما به‌ هر ‌روی با بررسی مواضع برخی اعضای کارگزاران سازندگی می‌توان دریافت کرباسچی در معرض انتقادهایی از سوی برخی اعضای کارگزاران قرار داشت؛ چنان‌که هدایت‌الله آقایی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم و بعد از آنکه فائزه هاشمی خبر داد که کرباسچی موافق حمایت کارگزاران از علی لاریجانی است، در گفت‌وگویی به تندی به کرباسچی انتقاد کرده و به «مثلث‌آنلاین» گفته بود: «کسانی مانند آقای کرباسچی که خواهان حمایت از آقای لاریجانی هستند یا دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا را یکی می‌دانند که اگر این‌طور فکر می‌کنند به‌نوعی مردم را به بازی گرفته‌اند، زیرا همین‌ها سال‌ها دم از تفاوت میان اصولگرایان و اصلاح‌طلبان زده‌اند یا آنکه استدلال انتخاب میان بد و بدتر را مطرح می‌کنند و می‌گویند در شرایطی که نمی‌شود یک نامزد کاملا اصلاح‌طلب داشت، باید از نامزد اصلاح‌طلب حمایت کنیم که این هم توجیه بدتر از گناه است، زیرا قرار است چه چیزی بدتر شود؟ قرار است مثلا شرایط بدتر از زمان دولت روحانی شود؟ آیا روحانی که نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود و از قضا نیرویی ائتلافی به شمار می‌آمد، وضعیت را بهبود بخشید؟ من تصور می‌کنم حمایت از لاریجانی و ازبین‌بردن مرزهای اصولگرایی و اصلاح‌طلبی آب در هاون کوبیدن است».
از سوی دیگر از لابه‌لای حرف‌های مرعشی و کرباسچی هم می‌شود دریافت که اختلاف‌نظرهایی میان آنها نیز وجود داشته است. با بررسی چند مثال می‌توان به این موضوع بیشتر پی برد. به یاد داریم که کرباسچی در سال ۹۸ گفت‌وگوی حاشیه‌سازی با روزنامه سازندگی انجام داد و در آن به‌نوعی گفته بود که خاتمی رهبر اصلاحات نیست: «جریان اصلاحات نه در گذشته بلکه در وضعیت فعلی نیز به معنای واقعی رهبر نداشته و ندارد اما نیازمند رهبری است که برنامه، خط‌مشی و استراتژی آن را تعیین کند». او ادامه داده بود: «رهبری مفهوم مشخصی دارد؛ رهبری این نیست که فقط به‌‌ صورت نمادین بگوییم آقای خاتمی رهبر تشکیلاتی اصلاحات است. آقای خاتمی فردی شناخته‌شده، مورد احترام و فرهیخته است و از بهترین شخصیت‌هایی است که در عرصه سیاسی فعالیت می‌کند، اما موضوع رهبری یک ‌جریان سیاسی، امری متفاوت و نیازمند سازوکار تشکیلاتی در جبهه اصلاحات است. اصلاحات از ابتدا تاکنون رهبری نداشته که اکنون بگوییم نیازمند رهبری جدید است. آقای خاتمی مورد احترام همه بوده و هستند، اما آیا به‌واقع آقای خاتمی اصلاحات را رهبری می‌کنند؟ اینکه زمانی در جریان انتخابات یا در مسئله‌ای در حوزه دیگری ایشان اظهارنظری کنند و همه به نظر ایشان احترام بگذارند، به‌ معنای رهبری نیست؛ رهبری یعنی ورود به مسائل، مدیریت و ساماندهی آنها».‌
این سخنان واکنش‌های زیادی در پی داشت و برخی اصلاح‌طلبان در مقام دفاع از خاتمی برآمدند. در این بین حسین مرعشی هم به سخنان کرباسچی واکنش نشان داد و به «ایلنا» گفته بود: «ما برای آقای خاتمی احترام ویژه‌ای قائل هستیم و طبق مصوبات قبلی، آقای خاتمی را رهبر اصلاحات می‌دانیم و اگر آقای کرباسچی مقصودشان این بوده که آقای خاتمی رهبر اصلاحات نیستند، باید در کمیته سیاسی حزب در‌این‌باره بحث شود».
البته نباید این نکته را نادیده گرفت که بعدها و با گذشت جنجال‌های آن برهه اصل حرف‌های کرباسچی محل تأمل قرار گرفت؛ آنکه کارکرد واقعی لیدری اصلاحات چه باید باشد و آیا اکنون جبهه اصلاحات یک لیدر تشکیلاتی دارد یا خیر؟ اما به هر روی و فارغ از بحث‌ و نظرها مرعشی نشان داد چندان در این موضوع با کرباسچی هم‌نظر نیست. یا در یک مثال دیگر می‌بینیم که کرباسچی در گفت‌وگو با «ایسنا» در انتقاد به شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان گفته بود که «تعریف اصلاح‌طلبان روی هواست… یکی می‌گوید می‌خواهیم از ریشه بزنیم و دیگری می‌گوید می‌خواهیم اصلاح کنیم و معلوم نیست اصلاح‌طلبان چه کسانی هستند و می‌خواهند چه کنند. شورای عالی سیاست‌گذاری برای فعالیت در انتخابات ایجاد شد، اما وسط انتخابات گفتند در انتخابات شرکت نمی‌کنند… . باید معلوم شود چه کسانی و با چه هدف مشترکی می‌خواهند شورا ایجاد کنند. یک شورا در شرایطی ایجاد می‌شود که افرادی براساس اهداف مشترک دور هم جمع شوند. اگر نمی‌خواهند در انتخابات شرکت کنند، ایجاد شورا هم معنایی ندارد».
مرعشی هم متعاقب سخنان کرباسچی به سایت «فردا» گفته بود: ««الان هیچ اصلاح‌طلبی عدم مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری را نمی‌گوید. همه دوستانی هم که در انتخابات مجلس یازدهم شرکت نکردند، امروز علاقه‌مند هستند در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ شرکت کنند… الان کجا روی هوا نیست؟ درباره این موضوع در احزاب دارد بحث می‌شود و احزاب درباره روی هوا بودن دارند راه‌حل‌های خودشان را می‌دهند. ان‌شاءالله از این وضعیت خارج می‌شویم».
البته همه اینها به معنای آن نیست که غلامحسین کرباسچی از سوی نیروهای کارگزاران رانده شده است که اساسا به نظر می‌رسد نه عزمی برای چنین کاری در میان کارگزارانی‌ها وجود دارد و نه شاید امکانش وجود دارد اما همین که مرعشی به‌ جای او انتخاب و کرباسچی به‌عنوان رئیس کمیته سیاسی انتخاب می‌شود، به‌وضوح نشان می‌دهد دیدگاه‌های مرعشی در میان اعضای کارگزاران بیشتر مورد اقبال است. گفتنی است که روز گذشته هم روزنامه «سازندگی» رسانه حزبی حزب کارگزاران منتشر نشد که برداشت‌های ضدونقیضی از عدم انتشار این روزنامه در رسانه‌ها مطرح شد. هرچند مشخص نیست این موضوع ارتباطی به تحولات اخیر کارگزاران داشته باشد یا خیر؟
به‌ هر‌ حال باید منتظر ماند و دید که با تغییر و تحولات اخیر در کارگزاران سازندگی، این حزب از لحاظ نظری و عملی چگونه در عالم سیاست ادامه مسیر می‌دهد. آیا شاهد تغییری محسوس در سیاست‌های حزب خواهیم بود یا نه./شرق