انقلاب در اقتصاد دنیا؟

۱۳سال پیش در همین ایام، یک سپیدنامه ۹صفحه‌‌‌ای تحت عنوان بیت‌کوین منتشر شد. این سپیدنامه که تا امروز، از هویت نویسنده‌‌‌‌‌ آن خبری در دست نیست، سرآغاز تحولی شگرف در دنیای مالی و پولی شد. از زمان معرفی این سپیدنامه تا امروز، بازاری به ارزش ۳تریلیون دلار شکل گرفته است. بزرگ‌شدن روزافزون این بازار مالی، بیش از پیش دولت‌‌‌ها و نهادهای حاکمیتی را واداشت تا این پدیده نوظهور را مدیریت کنند.

نتیجه این تلاش‌‌‌ها به وضع قوانین مالیاتی و احراز هویت برای معاملات رمزارزی منجر شده ‌‌‌است. بعد از معرفی بیت‌کوین و برخی رمزارز دیگر در جهان که ایده جایگزینی با پول رایج صادرشده از سوی بانک مرکزی را دارند، پیش از همه، بانک‌های مرکزی جهان به تکاپو افتادند تا حاکمیت پولی خود را حفظ کنند و این کار را از طریق تلاش‌‌‌ برای انتشار پول دیجیتال بانک مرکزی پیگیری کردند. از نظر مفهومی، پول دیجیتال بانک مرکزی مانند پول کاغذی است که از طرف بانک‌های مرکزی منتشر می‌‌‌شد و در بین مردم به‌صورت همتا‌به‌همتا، بدون نیاز به نهاد ثالث در گردش بود؛ با این تفاوت که دیگر نیازمند چاپ روی کاغذ نیست و از طریق کیف پول‌‌‌های الکترونیک، به‌صورت همتا به همتا در گردش خواهد بود تا علاوه بر راحتی استفاده، مواردی نظیر امنیت و اعتبار را نیز به همراه داشته باشد. پول دیجیتال می‌تواند پرداخت‌‌‌ها را سریع‌‌‌تر، آسان‌‌‌تر و ایمن‌‌‌تر انجام دهد. توسعه پرداخت‌‌‌های دیجیتال، باعث رقابت بیشتر بین موسسات مالی می‌شود. امروزه، قریب به اتفاق بانک‌های مرکزی در جهان، مشغول پیشبرد پروژه ارز دیجیتال ملی خود هستند؛ بانک‌های مرکزی نظیر سوئیس، ایسلند، دانمارک، هلند، اکوادور، اوکراین، فرانسه، اسپانیا، استرالیا، استونی، نیوزیلند، اندونزی، مالزی، کره، تونس، استرالیا و… هرکدام در مرحله تحقیق یا اجرای آزمایشی به سر می‌‌‌برند. طبق پیش‌بینی بانک تسویه بین‌الملل (BIS) در سه‌سال آینده، قریب به نیمی از جمعیت جهان از پول دیجیتال ملی خود استفاده خواهند کرد.
یوآن دیجیتال

پیش‌قراول انتشار پول دیجیتال بانک مرکزی، چین است. این کشور از سال ۲۰۱۴ تحقیقات خود را روی این موضوع شروع و در ابتدای سال ۲۰۲۰ و همزمان با گسترش ویروس کرونا، مراحل آزمایشی انتشار آن را آغاز کرد. در آخرین گزارش منتشرشده از سوی این کشور، تا پایان مهرماه سال‌جاری، بیش از ۱۴۰میلیون نفر، کیف پول یوآن دیجیتال نصب کرده‌‌‌‌اند و مجموع تراکنش‌‌‌های یوآن دیجیتال، بالغ بر ۶۲ میلیارد عملیات بوده است. بر اساس بیانیه‌ای که یکی از مقامات بانک خلق چین، چند روز گذشته به رویترز ارائه داد، در مهرماه، تعداد کاربران یوآن دیجیتال نزدیک به ۲۱میلیون نفر بود و تنها طی سه‌ماه، این تعداد شاهد افزایش عظیم ۷برابری بوده است. همچنین بیش از ۵۵/ ۱ میلیون تاجر از آن استفاده می‌کنند و چین در نظر دارد که این کیف پول برای همه‌‌ تجار قابل استفاده باشد. دیگر اطلاعات منتشرشده از پیشرفت یوآن دیجیتال در جدول بالا قابل مشاهده است. پروژه یوآن دیجیتال را می‌توان یکی از استراتژی‌‌‌های چین در مسیر جهانی‌سازی یوآن دانست. رئیس بانک مرکزی چین اعلام کرده است که گسترش استفاده از یوآن، با آزادسازی بیشتر بازارهای این کشور ادامه خواهد داشت. به گفته او، مهم‌ترین وظیفه سیاستگذار، کاهش محدودیت‌ها در زمینه استفاده فرامرزی از یوآن و اعطای آزادی بیشتر است. این سخنان را ژو جون، مدیرکل بخش بین‌الملل بانک مرکزی چین نیز عنوان و اظهار کرده است که سیاستگذاران پولی چین، در حال رفع موانع پیش روی استفاده گسترده‌‌‌تر از یوآن با آزادسازی مداوم حساب سرمایه، افزایش انعطاف نرخ یوآن و بهبود نقدینگی در بازار اوراق هستند.
دلار دیجیتال

از ابتدای سال ۲۰۲۰ و با شروع آزمایشی یوآن چین، فدرال‌رزرو نیز فعالیت‌‌‌های تحقیقاتی در این حوزه را با سرعت بیشتری ادامه داد؛ به طوری که تاکنون دو جلسه استماع کنگره با این موضوع برگزار شده است. در ماه آگوست، بانک فدرال‌رزرو بوستون برای ساخت و آزمایش یک پلت‌فرم ارز دیجیتال بانک مرکزی، با دانشگاه MIT وارد همکاری چندساله شد. همچنین جرمی پاول، ریاست فدرال‌رزرو در اظهارنظری اعلام کرده است که «آمریکا به‌‌‌سختی در حال کار روی دلار دیجیتال است.» فدرال‌رزرو در گزارش دیگری در پاییز امسال، اطلاع داده که در آستانه انتشار گزارشی در مورد امکان انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی است.
یوروی دیجیتال

در تابستان گذشته، بانک مرکزی اروپا تایید کرد که تحقیقات دوساله خود را در مورد یوروی دیجیتال آغاز کرده است. این بانک، پیش از این نیز در مطالعات جداگانه‌‌‌ای به این موضوع پرداخته بود. به جز بانک مرکزی اتحادیه اروپا، بانک‌های مرکزی فرانسه، سوئیس، انگلستان و سوئد هم هرکدام طی برنامه‌‌‌ جداگانه‌‌‌ای، در حال پیگیری ارز دیجیتال ملی خود هستند. به‌طور مثال، بانک مرکزی فرانسه از شرکت‌های فین‌‌‌تک دعوت کرده است تا در توسعه ارز دیجیتال ملی فرانسه مشارکت کنند.
روبل دیجیتال

از دیدگاه بانک مرکزی روسیه، روبل دیجیتال دارای ویژگی‌‌‌های ترکیبی روبل نقدی و غیر‌نقدی خواهد بود؛ به این معنی که مانند پول نقد، امکان استفاده از روبل دیجیتال به‌‌‌ صورت آفلاین میسر است. از سوی دیگر، روبل دیجیتال، دقیقا مانند روش پرداخت غیرنقدی، امکان استفاده برای پرداخت‌‌‌های آنلاین را فراهم می‌کند. بانک مرکزی روسیه قصد دارد، نمونه اولیه روبل دیجیتال را در سه‌ماه اول ۲۰۲۲ راه‌اندازی کند. فاز اولیه، بر استفاده فرامرزی و پرداخت‌‌‌های کلان بانکی متمرکز خواهد بود. فاز دوم، با هدف اتصال واسطه‌‌‌های مالی بر فعال کردن استفاده آفلاین تمرکز خواهد داشت.
ریال دیجیتال

در کشور ما نیز اخیرا صالح‌آبادی، رئیس جدید بانک مرکزی، در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس از راه‌‌‌اندازی آزمایشی رمزارز ملی در آینده نزدیک خبر داده است. پیش‌بینی می‌شود، ریال دیجیتال از ساختار دو‌‌‌لایه برخوردار باشد؛ به‌طوری که بانک‌های تجاری، به‌عنوان اعضای اصلی شبکه، معرفی ‌‌‌شوند و وظیفه‌‌‌‌‌ توسعه شبکه را بر عهده داشته‌‌‌ باشند. این موضوع، در انتظار مصوبه شورای پول و اعتبار است./دنیای اقتصاد-حسین فکری پژوهشگر حوزه رمز ارز