دفاع از مرجع منتقد

شنبه هفته‌ای که گذشت بسیاری از روزنامه‌ها و جراید کثیرالانتشار در نیم‌صفحه نخست خود به سفر یک روزه رییس مجلس شورای اسلامی با تعدادی از علما و مراجع تقلید پرداخته و از این نوشتند که این علما و مراجع در جریان دیدارهای جداگانه سفر روز پنجشنبه گذشته محمدباقر قالیباف به قم، چه گفتند. در این میان اگر چه نکته مشترک در بیان تقریبا تمامی بزرگانی که قالیباف به حضورشان رفته بود، انتقاد از وضعیت معیشتی ملت و شرایط خاص اداره مملکت بود اما آنچه یکی، دو نفر از مراجع تقلید در بیان انتقادشان مورد اشاره قرار دادند، فراتر از سخنان دیگران حائز اهمیت بود و متعاقبا به‌ همین دلیل نیز بیش از سایرین در فضای رسانه‌ای نیز بازتاب یافت. به‌خصوص سخنان ناصحانه آیت‌الله صافی گلپایگانی که مشخصا به نقش مسائل حوزه سیاست خارجی و روابط میان کشورها بر وضعیت معیشتی ملت‌ها پرداخت و در بخشی از آن دیدار خطاب به رییس مجلس گفت: «توصیه حقیر این است که باید با تمام کشورهای دنیا با عزت و اقتدار رابطه داشته باشیم. اینکه با بسیاری از کشورها قهر باشیم، صحیح نیست و به ضرر مردم عزیزمان است.» این مرجع تقلید برجسته شیعیان همچنین ادامه داد: «شما باید با عقلانیت و تعامل سازنده، حقوق ملت را احقاق کنید. امروز یکی از راه‌های اصلاح امور این است که با حفظ منافع کشور و با عزت، با جهان در ارتباط باشیم که خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد.»
این سخنان آیت‌الله صافی اما همزمان با استقبال گسترده افکار عمومی و البته بخش عمده رسانه‌ها، با واکنش منفی و بعضا موهن برخی رسانه‌ها و اشخاص و جریان‌ها نیز مواجه شد که با توجه به جایگاه رفیع این مرجع تقلید بسیار دور از انتظار بود. به‌خصوص آنکه رسانه‌هایی به هجمه علیه آیت‌الله صافی پرداختند که خود را مدعی دینداری و فهم و درک عمیق از فرهنگ مذهبی – سیاسی می‌دانند. در این میان در حالی که روزنامه کیهان بدون هیچ توضیحی، این بخش از سفر یک روزه رییس مجلس را سانسور کرد، یک پایگاه خبری نزدیک به جبهه پایداری و طیف خاص جناح راست از این فراتر رفت و در یادداشتی از دو نوع نگاه تشیع به مفهوم «دشمن» نوشت که بنابر ادعای نویسنده، یکی از این دو نوع نگاه اساسا دشمن را نمی‌بیند و «با کت و شلوار و دکمه سردست در سایه امنیت جمهوری اسلامی عمدتا مشغول کسب ‌و کار اقتصادی خود هستند و منتفع‌ترین قشر از بیماری‌های اقتصادی و نابرابری‌های اجتماعی‌اند و البته همیشه هم طلبکار!» حال آنکه «تفکر دیگری هست که «دشمن» را انکار نمی‌کند، بلکه او را در کشورهای همسایه و مذاهب دیگر جست‌وجو می‌کند.»
این در حالی بود که پس از انتشار سخنان آیت‌الله صافی بسیاری از چهره‌های برجسته علمی و سیاسی از این سخنان استقبال کرده و صراحت کلام و دقت بالای ایشان در شناسایی ریشه مشکلات مملکتی را ستودند. چهره‌هایی چون سیدمصطفی محقق داماد که در یادداشتی به بهانه سخنان آیت‌الله صافی از «مبانی شرعی انزوای سیاسی» نوشت. رجانیوز اما در ادامه یادداشتی که به آن اشاره شد، به تبیین آنچه «تفکر انقلابی» توصیف کرد، پرداخت و با تاکید بر اینکه این تفکر در تضاد با هر دو نگاهی است که پیش‌تر توضیح داده بود، نوشت: «امت آخرالزمان با طاغوت «قهر» نیست، بلکه «دشمن» است و تا محو «استکبار» از پای نخواهد نشست.» نویسنده یادداشت که خود را متعلق به «امت آخرالزمان» یا گروهی خوانده که در بخشی دیگر از این یادداشت «بسیجیان خمینی» توصیف شده، همچنین نوشته است: «تا شرک و کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست، ما هستیم!»
اما در واکنش به این هجمه‌ها که بعضا با اهانت همراه بود، بسیاری از چهره‌های سیاسی و مذهبی نیز ضمن محکوم کردن اهانت‌ها، به تمجید از آیت‌الله صافی پرداختند. در این میان عباس عبدی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب در توییتی نوشت: «‏هدف حمله به آقای صافی، نقض استقلال‌خواهی مرجعیت و حوزه است و نشان می‌دهد آن آقایانی که مورد حمله قرار نمی‌گیرند هنوز به استقلال‌خواهی وارد نشده‌اند.» همچنین رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، نسبت‌ به «حرکت شوم اهانت به مراجع» انتقاد کرد. احمد فرخ‌فال ادامه داد: «جامعه مدرسین و مجمع عمومی آن اهانت یک فرد ناچیز را به شأن مرجعیت به‌ طور قاطع محکوم می‌کند.»
این در حالی بود که رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در اطلاعیه‌ای به ‌شدت هجمه‌ها علیه آیت‌الله صافی را محکوم کرد و با انتقاد به پاره‌ای موضع‌گیری‌های از سر جهل نوشت: «تعرض به نهاد مرجعیت تعرض به نظام اسلامی و حکایت «یکی بر سر شاخ بن می‌برید» است و خسارت‌های ویرانگر آن به کیان مکتب و ملت و کشور جبران‌ناپذیر است.» این در حالی بود که آیت‌الله علوی بروجردی نیز در حمایت از آیت‌الله صافی گلپایگانی و در درس خارج فقه خود به تفصیل سخن گفت و به‌ویژه نسبت‌ به سانسور سخنان آیت‌الله صافی و هجمه‌ها علیه او انتقاد کرد.
از دیگرسو، محمدرضا نایینی با انتقاد از یادداشتی در اهانت به آیت‌الله صافی، درباره نویسنده یادداشت نوشت: «چگونه ممکن است جوانی که در سن نواده این مرجع بزرگ است، به خود اجازه بدهد به نام نقد اهانت کند؟» نایینی در این یادداشت که با عنوان «بر بام بصیرت» در صفحه شخصی‌اش در ایسنتاگرام منتشر شد، نوشته است: «من شهادت می‌دهم آیت‌الله صافی کمترین تاثیرپذیری از اطرافیان را ندارند و آنچه می‌فرمایند تراوش اندیشه خودشان است. یاد این بیت افتادم: از خامی لحم است که در جوش و خروش است / چون پخته شد و لذت دم دید خموش است»
همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز با انتقاد از هجمه‌ها علیه آیت‌الله صافی گفت: «شنیدم کسی دانسته یا ندانسته به ایشان اهانت و جسارت کرده است؛ این ناشکری‌ها اثر بد دارد.» آیت‌الله رضا استادی که در مراسم چهلم آیت‌الله حسن‌زاده آملی در مسجد اعظم قم سخن می‌گفت، ادامه داد: «این آقا را نمی‌شناسم که چطور باعث شده در سایه انتقاد این طور صحبت کند و کسی جلوی او را نگرفته است؟! او می‌تواند به مرجع تقلید بگوید من به این حرف شما انتقاد دارم و توضیح بدهید؛ اما نباید زیر سایه انتقاد بی‌ادبی کند و چیزهایی بگوید که فکر می‌کنم اگر بعدا خودش بخواند، پشیمان شود.»
همچنین یادگار امام در پستی اینستاگرامی به تمجید از آیت‌الله صافی گلپایگانی پرداخت و نوشت: «در زمره عالمان بزرگی که در قید حیاتند، دو، سه تن هستند که برای من نه‌تنها از جهت «علم و منزلت والای زعامت»، که از جهتی دیگر ارزشمندند: «اینکه در حضورشان احساس آرامش می‌کنی» و حس می‌کنی آنچه می‌گویند، هیچ ریشه‌ای در «منیت فردی یا محبت قبیله‌ای» ندارد. و اینکه وقتی از پیش ایشان برمی‌خیزی، احساس می‌کنی «به هم ‌ریختگی‌های وجودی‌ات» نظام یافته است. هرگز از آنها «دعوت به نفس» نمی‌بینی. [و به تعبیر ما طلبه‌ها]، سخنان‌شان «اصلِ مُثبِت» ندارد، یعنی نمی‌خواهند با لوازم سخن، فضیلتی برای خود ثابت کنند.» سیدحسن خمینی همچنین نوشت: «یکی از آنها حضرت آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی مدظله‌العالی است. به جرات می‌توان گفت که دین برای ایشان، فقط و فقط«دین خدا» است.»/اعتماد