مذاکرات آرام و به دور از هیاهوی تهران و ریاض

در پاییز سال گذشته شرایط برای زمینه سازی مذاکرات از طریق دیدارهای مسئولان امنیتی دو کشور فراهم شد. از برجسته ترین این شرایط کاهش حمایت آمریکا از متحدان خود بود. این روند کاهش از دوره دوم باراک اوباما شروع شد، در دوره دونالد ترامپ ادامه پیدا کرد و در دوره جو بایدن تثبیت شد. از سوی دیگر جنگ یمن ادامه دارد بدون این که در افق پایانی برای آن دیده شود و تاسیسات نفتی و حساس عربستان مانند برخی فرودگاه‌های این کشور در معرض حملات حوثی‌ها قرار گرفته است.
درحالی که عربستان سعودی می‌گوید که مذاکراتش با ایران در فضایی دوستانه برگزار می‌شود، طرف ایرانی نیز مذاکرات کشورش با عربستان را جدی و محترمانه توصیف می‌کند و می‌گوید تاحدودی نتیجه داشته است.

برگزاری این مذاکرات خواسته همیشگی و آشکار تهران بوده است. تهران تمایل دارد این فکر درباره این کشور ترویج داده شود که تلاش دارد مشکلات را با گفت وگو و همکاری حل کند تا این باور که تهران روابط خارجی‌اش را نظامی کرده و از گروه‌ها و بازوهای مسلح خود در منطقه حمایت می‌کند، کاهش یابد.

در پاییز سال گذشته شرایط برای زمینه سازی مذاکرات از طریق دیدارهای مسئولان امنیتی دو کشور فراهم شد. از برجسته ترین این شرایط کاهش حمایت آمریکا از متحدان خود بود. این روند کاهش از دوره دوم باراک اوباما شروع شد، در دوره دونالد ترامپ ادامه پیدا کرد و در دوره جو بایدن تثبیت شد. از سوی دیگر جنگ یمن ادامه دارد بدون این که در افق پایانی برای آن دیده شود و تاسیسات نفتی و حساس عربستان مانند برخی فرودگاه‌های این کشور در معرض حملات حوثی‌ها قرار گرفته است.

علاوه بر آنچه گفته شد تغییر اساسی در دیدگاه‌های راهبردی رخ داد و در جنبش عادی سازی روابط با دولت صهیونیستی تجلی یافت. این امر همچنین به تجدید نظر در روابط با ایران با حفظ برخی ملاحظات در خصوص سیاست خارجی این کشور منجر شد.

ملاحظه این مسئله برای پیگیران دشوار نیست که ایران از عربستان برای این مذاکرات هیجان بیشتری دارد و به آن امید زیادی بسته است زیرا عادی سازی روابط با عربستان راه را برای عادی سازی با غرب و آمریکا هموار می‌کند چرا که ریاض مرکز اصلی اعتراض به سیاست های ایران است. به علاوه اینکه عادی سازی روابط با ریاض جایگاه مذاکراتی ایران با غرب درباره توافق هسته‌ای را تقویت می‌کند.

تهران اولویت را به ازسرگیری روابط دیپلماتیک و به عنوان شروع، بازگشایی کنسولگری‌ها می‌دهد. به نظر می‌رسد ریاض در این شرایط با آن مخالف است زیرا می خواهد اول در یمن جنگ متوقف شود و توقف تعرض به حریم هوایی اش را اولویت می‌داند.

هم زمان تهران سعی می‌کند اولویت را به بررسی روابط دوجانبه مانند فعال شدن مبادلات تجاری، هماهنگی درخصوص سهمیه تولید نفت و ساماندهی بازگشت حجاج ایرانی بدهد که اگر حل شود یا پیشرفتی در آن حاصل شود فضای مثبتی برای ادامه گفت وگو برای سایر اختلافات فراهم می‌کند.

علی رغم اینکه ریاض خوشبینی قابل توجهی از خود نشان نداده؛ اما مسئولان ایرانی در تلاش هستند تا این برداشت را در سطح رسانه‌ها ترویج بدهند که مذاکرات موفق بوده است. ریاض نیز هم زمان به توقف یا با مانع مواجه شدن مذاکرات اشاره نکرده است.

به نظر می‌رسد مذاکراتی جدی و سخت درباره توقف جنگ جریان دارد. تهران خواستار توقف این جنگ و نیز تقسیم قدرت میان حوثی‌ها و دولت یمن است درحالی که ریاض به قطعنامه‌های سازمان ملل در این باره پافشاری دارد؛ اما بعید نیست دیدگاه‌ها به یکدیگر نزدیک شود زیرا دو طرف به پایان این جنگ نیاز دارند.

مسئله قابل توجه در این میان این است که هم زمان با انتشار گزارش‌های رسانه‌ای درباره پیشرفت در این مذاکرات، خبرگزاری رسمی عربستان روز چهارشنبه هفته گذشته گزارش داد وزیر امور خارجه این کشور با رابرت مالی، فرستاده امور ایران دیدار کرده است و در این دیدار درباره همکاری‌های دوجانبه درباره پرونده هسته‌ای ایران، مذاکرات بین المللی درباره این پرونده، تشدید تلاش‌های مشترک برای مقابله با نقض توافق‌های بین‌المللی از سوی ایران و تقویت اقدام مشترک برای متوقف کردن حمایت ایران از شبه نظامیان تررویستی بحث و گفتگو کرده اند.

این موضع رسمی عربستان فضای مذاکرات و نیز اعتماد دو طرف به یکدیگر را توضیح می‌دهد و روشن می‌کند.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱