ایران دهمین کشور با بیشترین زندانی

تعداد زندانیان در هر کشور، می‌تواند نمادی باشد از وضعیت اعمال قانون در آن کشور: هر چه تعداد زندانیان بیشتر باشد، یعنی قانون‌گریزی هم بیشتر است (یا اینکه قوانین سفت و سخت‌تر اعمال می‌شوند) و هر چه تعداد زندانیان کمتر باشد، احتمالا توانایی دولت مرکزی برای اِعمال قانون هم کمتر است و یا اینکه جرم و جنایت در آن کشور کمتر است.
با این همه، ماجرا به همین سادگی هم نیست. تعداد زندانیان در هر کشور، می‌تواند به عوامل دیگری هم بستگی داشته باشد. مثلا، برخی کشورها زندانیان سیاسی دارند و برخی کشورها اساسا «جرم سیاسی» ندارند و کسی را به دلیل عقاید یا فعالیت‌های سیاسی‌اش به زندان نمی‌اندازند.

نوعِ نظام حکمرانی هم در این میان اهمیت دارد: کشورهایی با نظام حکمرانیِ «فدرالی» (مانند «آمریکا»، «کانادا»، «روسیه» یا «آلمان») «ممکن است» زندانیان کمتری داشته باشند، چرا که قوانین از این ایالت تا آن ایالت تفاوت دارند و بنابراین، فرد می‌تواند در صورت تمایل به زیرِ پا گذاشتن قانون، از یک ایالت به ایالت دیگر برود.
کشورهای مختلف چند نفر زندانی دارند؟/ منبع: گزارش World Prison Brief

این مورد در آمریکا بسیار مرسوم است. به عنوان نمونه، سنِ قانونی برای مصرف الکل یا دخانیات، در ایالت‌های مختلف «آمریکا» متفاوت است و به همین دلیل، کسانی که تمایل به مصرف این محصولات دارند، به ایالت‌هایی که ممنوعیت‌های سنی کمتری دارند، سفر یا مهاجرت می‌کنند.

ایران، دهمین کشور با بیشترین تعداد زندانی

اما فارغ از این موضوعات کلی، یکی از شاخص‌هایی که کمک می‌کند وضعیت قانون‌گریزی (یا تمایل به قانون‌گریزی) را در کشورهای مختلف با هم مقایسه کنیم، شاخص «تعداد جمعیت زندانیان» (و یا شاخص «تعداد زندانیان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت») است.

تعداد «مطلق» جمعیت زندانیان می‌تواند غلط‌انداز باشد، چرا که به طور طبیعی، کشورهایی که جمعیت بیشتری دارند، در مقایسه با کشورهایی که جمعیت کمتری دارند، زندانیان بیشتری هم خواهند داشت. اما شاخص «تعداد زندانیان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت»، عامل جمعیت را از محاسبات حذف می‌کند و نشان می‌دهد که کدام کشورها واقعا زندان‌های شلوغ‌تری دارند.
آمریکا چه به صورت مطلق و چه نسبت به جمعیت، بالاترین تعداد زندانیان را در جهان دارد.

داده‌های مربوط به زندان‌های جهان، در گزارشی با عنوان «World Prison Brief» منتشر می‌شوند. جدیدترین گزارش در این خصوص نشان می‌دهد که «آمریکا» با حدود ۲ میلیون زندانی، رتبه نخست را از این نظر در جهان دارد.

«هند» حدود ۴۸۰ هزار زندانی، «روسیه» حدود ۴۷۰ هزار زندانی و «تایلند» هم حدود ۳۱۰ هزار نفر زندانی دارد. کشورهای «ترکیه»، «اندونزی» و «مکزیک» هم در رتبه‌های ۷ تا ۹ در این فهرست قرار دارند و این در حالی است که «ایران» با حدود ۱۹۰ هزار نفر زندانی، در رتبه دهم در این فهرست جای گرفته است.

اما وقتی پایِ شاخص «تعداد زندانیان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت» به میان می‌آید، تصویر متفاوت می‌شود و نام «ایران» به رده‌های پایین‌تر انتقال پیدا می‌کند. بر اساس این شاخص، «آمریکا» در سال ۲۰۲۱ میلادی همچنان در جایگاه نخست قرار می‌گیرد، چرا که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، ۶۳۹ زندانی دارد.

«السالوادور» با ۵۶۲ زندانی در جایگاه دوم است و «ترکمنستان» با ۵۵۲ زندانی در جایگاه سوم. نام کشورهایی مانند «کوبا»، «روآندا»، «مالدیو»، «بلاروس» و «پاناما» هم در این فهرست به چشم می‌خورد. این در حالی است که عمده این کشورها بسیار کوچک و کم‌جمعیت هستند، اما نرخ جرائمی مانند جرائم حوزه مواد مخدر در آنها بسیار بالا است.
مطالعه بیشتر:
سایه سنگین فقر بر سر ایرانی‌ها / درآمد سرانه ایران از پاکستان هم کمتر شد!
اختلاف آماری و تلاش برای کاهش آمار

با این همه، ظاهرا آمار زندانی‌های ایران بیش از آن چیزی است که موسسات بین‌المللی در نظر می‌گیرند و به این ترتیب (اگر آمار مطلق تعداد زندانیان در دیگر کشورها را دقیق فرض کنیم)، وضعیت «ایران» دو رتبه افت می‌کند و «ایران» به هشتمین کشور با بیشترین تعداد زندانیان در جهان تبدیل می‌شود.

حسن نوروزی، نایب‌رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، همین چند روز پیش با اشاره به حجم بالای احکام زندان برای مجرمان در «ایران» گفت: «جمعیت زندان‌های ایران باید از ۲۴۰ هزار زندانی به ۲۰ هزار برسد و تنها افراد خطرناک در زندان باشند.» او افزود: «افراد عادی باید جریمه و بدهی خود را پرداخت کنند. چرا فردی با یک میلیون تومان بدهی باید در زندان بماند؟»
زندان‌ها در کشورهایی مانند «نروژ»، گاه بی‌شباهت به هتل نیستند.

این گفته، به صورت تلویحی نشان می‌دهد که آمار تعداد زندانیان در «ایران»، حدود ۵۰ هزار مورد بیش از آن چیزی است که در موسسات بین‌المللی به ثبت رسیده است. با این همه، در سال‌های اخیر «ایران» تلاش کرده که از تعداد زندانیان خود بکاهد.

در همین راستا، چندی است که استفاده از «پابند الکترونیک» پیشنهاد شده که برای زندانی‌های جرائم عادی، راه‌حل مناسبی است. در این روش، فرد زندانی عملا در «حبس خانگی» قرار می‌گیرد و در برخی موارد، حتی می‌تواند در محدوده محله یا حتی شهر هم رفت‌وآمد داشته باشد، اما خروج از این محدوده زنگ هشداری را فعال می‌کند که پلیس را با خبر می‌کند.

«پابند الکترونیک» از این جهت هم راه‌حل خوبی است که زندگی عادیِ افراد با جرائم معمولی را به خطر نمی‌اندازد. در شرایطی که فرد به خاطر به دلیل بدهی‌های جزئی (مثلا یک میلیون تومان یا ۱۰ میلیون تومان) به زندان می‌افتد، علاوه بر بار شدن هزینه نگه‌داری از او بر نظام حکمرانی کشور، اقتصاد خانواده او نیز به هم می‌خورد، اما با استفاده از «پابند الکترونیک» مشکلات این حوزه هم رفع می‌شوند. «تجارت‌نیوز» در آینده باز هم به «اقتصاد زندان» خواهد پرداخت./ تجارت‌نیوز