ایران‌ و تحرکات پیرامون

در حالی که ایران با مشکلات متعدد اقتصادی داخلی از جمله بحران کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و در حوزه دیپلماسی نیز مراودات خود را بر معدودی کشور از جمله روسیه، چین، عراق، سوریه، لبنان و ونزوئلا متمرکز ساخته و در حوزه هسته‌ای و برجام نیز تصمیم قاطع و نهایی خود را اتخاذ نکرده، در پیرامون ایران تحرکات و ترتیباتی رخ می‌دهد که قدرت و نفوذ ایران را کمرنگ و بعضا با چالش مواجه می‌کند .آنچه در افغانستان و شرق ایران می‌گذرد تا شمال غرب و غرب و جنوب در منطقه خلیج‌فارس بوی خیر و خوش برای ایران به مشام نمی‌رسد و کشور را در سخت‌ترین دوره انزوا فرو برده است. این انزوا نشان می‌دهد که روابط ایران و همسایگان آن دچار تنش و فاقد عمق است وحتی ارمنستان تنها کشوری که روابط عاری از تنش با ایران داشت بعد از جنگ اخیر ارمنستان و آذربایجان دچار نوعی تنگنا شده که مشکلات و محدودیت‌هایی را برای ایران در پی خواهد داشت. هفته گذشته همزمان با اولین سالگرد پیمان ابراهیم، وزیر خارجه امریکا در واشنگتن‌ با همتایان اماراتی و اسراییلی ملاقات و مذاکره داشت، طبیعی است که ایران و تحولات خاورمیانه یکی از عمده‌ترین محورهای این مذاکرات محسوب می‌شود. متعاقب این اجلاس سه جانبه در تاریخ ۲۶ مهر ماه وزیر خارجه هند به دعوت طرف اسراییلی به این کشور سفر کرد و نقطه عطف این است که در همین سفر سمینار مجازی با حضور وزرای خارجه امریکا، اسراییل، امارات و هند برگزار شد. وزرای خارجه در مورد همکاری‌های اقتصادی و سیاسی خاورمیانه از جمله تجارت، انرژی، تغییرات آب و هوایی، امنیت دریایی، تماس مردم با مردم، تکنولوژی و علمی به تبادل نظر پرداختند.

محتوای این سمینار مجازی تا حدودی ضدچینی بود؛ ‌امریکا در ادامه سیاست محاصره چین به ویژه بعد از نزدیکی چین با متحدین امریکا از جمله امارات و اسراییل این حلقه محاصره را تنگ‌تر کرده است. شرکت گروه بین‌المللی بند شانگهای متعلق به چین در اسراییل اقدام به ایجاد ترمینال کانتینری در بندر حیفا با سرمایه ۱/۷میلیارد دلار کرده، چین همچنین بندر Ashdod اسراییل در مدیترانه را روزآمد و مدرن کرده است. امارات نیز با کمک شرکت کشتیرانی اقیانوس چین (cosco) به منظور توسعه ترمینال کانتینری بندر خلیفه یک قرارداد ۳۵ ساله امضا کرد. همچنین انتخاب شرکت Huawei توسط امارات برای ۵G امریکا را نگران‌ ساخته است.
هند با امارات و اسراییل رابطه نزدیکی دارد و چین را رقیب خود می‌شناسد. هند با سه کشور مبتکر پیمان ‌ابراهیم (امریکا، اسراییل، امارات) رابطه بسیار نزدیکی دارد. هند در آسیا شریک جدی و بالقوه‌ در استراتژی ایجاد بلوک‌های متعدد برای کاهش نفوذ چین به شمار می‌رود .مجموع تجارت امریکا و هند در سال ۲۰۱۹ به ۱۲۶ میلیارد دلار بالغ شد که ۷۶/۷ میلیارد دلار صادرات هند و بقیه واردات از امریکاست.
در منطقه خلیج فارس یک جمعیت ۵/۸ میلیون نفری هندی مشغول به کارند که در سال ۲۰۱۸ مجموعا ۷۹ میلیارد دلار پول به هند فرستاده‌اند. از این تعداد ۵/۳ میلیون هندی تنها در امارات مشغولند و در سال ۲۰۱۸ مبلغ ۱۳/۸ میلیارد دلار به هند ارسال کرده‌اند. تجارت بین هند و اسراییل نیز که در سال ۱۹۹۲ تنها ۲۰۰ میلیون دلار بود، به بیش از ۴/۵ میلیارد رسیده و هند به دهمین شریک تجاری اسراییل و اسراییل به دومین تامین کننده تجهیزات دفاعی هند بدل شده است. روابط هند با دو کشور امریکا و اسراییل وارد فاز استراتژیک شده و روز به روز بر دامنه همکاری‌های دوجانبه افزوده می‌شود.
این در حالی است که‌ میزان مبادلات تجاری ایران و هند همیشه متاثر از صادرات نفت ایران بوده است به‌ طوری که در سال ۲۰۱۸ از مرز ۱۷ میلیارد دلار گذشت ولی با توقف خرید نفت از ایران تحت فشار تحریم‌های ترامپ سیر نزولی مبادلات تجاری دو کشور نیز شروع شد. هند وابستگی ۶۰ درصدی به نفت خلیج فارس دارد و از افزایش هر دلار در بشکه حدود ۱/۶ میلیارد دلار در سال لطمه می‌بیند.
وزیر خارجه هند آقای سوبرامانیوم جایشانکار نسبت به سنت‌ها و اصول پایدار در سیاست خارجی هند چون مفاهیم عدم تعهد و استقلال استراتژیک که به زعم وی دست و پا گیر و مانع بیان آرزوهای هند است، تردید ایجاد کرده و تفسیر تازه‌ای از این مفاهیم ارایه می‌دهد که با آمال هند به عنوان یک قدرت نوظهور در یک دنیای متفاوت سازگار باشد. به نظر وی ملتی که آرزوی قدرت جهانی شدن را در سر می‌پروراند، نمی‌تواند با مرزهای ناآرام و منطقه‌ای غیریکپارچه و فرصت‌های بهره‌برداری نشده کنار بیاید و فراتر از آن نمی‌تواند در یک دنیای در حال تغییر جزمی‌نگر باقی بماند.
اکنون در پرتو سیاست‌های دولت هند این کشور به اتفاق امریکا، ژاپن و استرالیا گروه چهارگانه مشهور به کواد را تشکیل داده‌اند، این گروه با گروه سه گانه امریکا، استرالیا و انگلیس (Aukus) مرتبط است برخی تحلیلگران سمینار مجازی چهار وزیر خارجه هند، امارات، امریکا و اسراییل را نیز نوعی کواد جدید تعبیر کرده‌اند که با این اوصاف کمربندی از استرالیا و با عبور از اقیانوس هند و خاورمیانه و اروپا به امریکا می‌رسد .این کمربند که خاطره ناتو – انزوس را در اذهان متبادر می‌نماید و فعلا ماهیت اقتصادی دارد به منظور پایش و محاصره چین ایجاد شده است. هند که بعد از جنگ جهانی دوم به خاطر مشکلات ناشی از استعمار قادر به ایفای نقش درخور در سیاست‌های جهانی نبوده اکنون به عنوان یک قدرت مدعی تلاش دارد که در سیاست‌های جهانی و منطقه‌ای نقش قابل توجهی ایفا کند و حضور خود را به اثبات برساند.
ایران که در گذشته از منظر قدرت‌های جهانی غیرقابل انکار بوده اکنون از مدار و رادار بانیان و مبتکران ترتیبات و تحرکات منطقه‌ای و جهانی به دور مانده و لذا ایجاب می‌کند که تحرکات و ترتیبات پیرامون خود را با تدبیر، درایت و به دور از احساسات پایش و خود را مدیریت کند./اعتماد