نخستین چراغ سبز دولت سیزدهم به مذاکرات

ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دقیقه ۹۰ به تفاهم رسیدند، تفاهم فنی که در جریان نخستین دیدار رافائل گروسی با محمد اسلامی، رییس تازه‌نفس سازمان انرژی اتمی ایران در تهران حاصل شد. شامگاه جمعه بود که رافائل گروسی پس از نهایی شدن متن تفاهم میان آژانس و ایران، راهی تهران شد تا ایران و آژانس در تلاشی مشترک و تنها ساعاتی پیش از آغاز نشست دوره‌ای شورای حکام در سایه تمدید تفاهم فنی موقت فضا را برای تداوم مذاکرات فنی و سیاسی با ایران در وین حفظ کنند.

استقبال از گروسی در فرودگاه تهران بر عهده بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی بود. در فیلم‌های منتشر شده از مراسم استقبال مشخص است که گروسی از سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران درباره وضعیت سلامتی و بهبودی پس از حادثه‌ای که هنگام بازدید از تاسیسات هسته‌ای نطنز رخ داد، سوال می‌کند و کمالوندی از جان سالم به در بردن از این حادثه با عنوان معجزه یاد می‌کند. فروردین ماه ۱۴۰۰ بود که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به منظور بررسی ابعاد عملیات خرابکاری منتسب به رژیم اسراییل در تاسیسات هسته‌ای نطنز به این مجموعه رفته بود و در حین بازدید دچار حادثه شد. رژیم اسراییل در دو دهه اخیر بارها و بارها اقدام به عملیات خرابکارانه در تاسیسات هسته‌ای و همچنین ترور دانشمندان هسته‌ای ایران کرده اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه مستقیما این اقدام‌های تروریستی را محکوم و نه بر بازدید و نظارت از تاسیسات هسته‌ای این رژیم اصرار کرده است. ایران همواره در بیانیه‌ها، سخنرانی مقام‌ها و اظهارنظر نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این رفتار دوگانه آژانس انتقاد کرده است. این‌ بار نیز همزمان با سفر گروسی به تهران و دور شدن مقطعی خطر صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، مقام‌های اسراییلی با انتقاد از این رویه آژانس و غرب در قبال تهران ادعا کردند که پاسخ توسعه برنامه هسته‌ای ایران باید تحریم بیشتر باشد نه صدور بیانیه مشترک. همزمان وزیر دفاع (جنگ) این رژیم هم در راستای تلاش برای امنیتی‌سازی دوباره پرونده ایران ادعا کرد که ایران در پایگاه هوایی در اطراف اصفهان اقدام به آموزش نحوه هدایت پهپاد به شبه‌نظامیان غیرایرانی می‌کند.

۲ ساعت مذاکره پشت درهای بسته
در حالی که گروسی در سفر اسفندماه به ایران با رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه دولت وقت دیدار کرد این‌ بار میزبانی از او تنها بر عهده سازمان انرژی اتمی بود و محمد اسلامی پس از دو ساعت مذاکره پشت درهای بسته با گروسی در نشست خبری مشترک با حضور تعداد محدودی از خبرنگاران رسانه‌های ایرانی حاضر شد. فحوای کلام گروسی و اسلامی حاکی از این بود که آنچه روز گذشته در تهران انجام شده نخستین زنجیره از دومینوی رایزنی‌های فنی جدید میان ایران و آژانس است که دومین زنجیره آن در وین و پس از آن دوباره با سفر گروسی به تهران ادامه پیدا خواهد کرد.
به گزارش خبرگزاری فارس از این نشست خبری، محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی پس از دیدار در جمع خبرنگاران گفت: امروز به دعوت سازمان انرژی اتمی آقای رافائل گروسی به تهران تشریف آوردند و مذاکرات خوب و سازنده‌ای را انجام دادیم. روح حاکم بر مذاکرات ایجاد فرصت برای توسعه همکاری‌ها در چارچوب موازین و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. کل مسائل فی‌مابین اساسا فنی است و هیچ گونه مسائل سیاسی، جایگاهی را در روابط فی‌مابین نخواهد داشت. تفاهم کردیم در اجلاس آینده آژانس شرکت و در حاشیه اجلاس مذاکرات خودمان را ادامه دهیم.
بر اساس روایت خبرگزاری ایسنا از این نشست خبری، اسلامی در ادامه جزییات فنی بیشتری درباره توافق با آژانس را اعلام کرده و افزود: قرار شد تیم فنی مربوطه بعد از توافق به ایران بیایند تا بتوانند اقداماتی را که باید برای دوربین‌ها به لحاظ فنی انجام بدهند را انجام و کارت‌های حافظه طبق روالی که طبق پادمان است و در ایران نگهداری و پلمب می‌شود همان جا کارت‌های قدیمی را پلمب کنند و کارت‌های جدید حافظه را در دوربین‌ها نصب کنند که این روال جاری و طبیعی در سیستم نظارتی آژانس است.
رییس سازمان انرژی اتمی در ادامه این نشست خبری با اشاره به لزوم اعتمادسازی دوجانبه گفت: برای ما اعتمادسازی حائز اهمیت است و اینکه اعتماد متقابل بین ایران و آژانس پابرجا وجود داشته باشد و آژانس طبق ضوابط و تکالیف قانونی خودش در جهت پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای ایران، نقش موثرتری ایفا کند و به شتاب بخشیدن به پیشرفت فناوری هسته‌ای در جمهوری اسلامی ایران کمک کند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بعد از این دیدار، در جمع خبرنگاران گفت: «برای من این بازدید بسیار مهم است چون بعد از روی کار آمدن دولت جدید است. این به آن معناست که ایران و آژانس باید با هم کار کرده و همکاری خود را گسترش دهند. ما باید درباره مسائل با هم مذاکره و تبادل نظر داشته باشیم. این اولین دیدار من بعد از انتصاب اسلامی است و درباره مسائل فنی صحبت شد. ظرف کمتر از دو‌ هفته کنفرانس عمومی آژانس برگزار خواهد شد و این یکی از رویدادهای مهم در جهان است. خوشحال شدم شنیدم آقای اسلامی سرپرستی هیات ایرانی را دارد و توافق کردیم ادامه مذاکرات را در وین ادامه دهیم و پس از آن من مجددا برای گفت‌وگوی سطح بالا با مقامات ایرانی به ایران برمی‌گردم. خوشحالم گفت‌وگوهای ما مثبت بود. «خوشحالم گفت‌وگوهای ما نتیجه سازنده داشت، برای ادامه عملیات تجهیزات فنی آژانس که بسیار مهم است و این یک گارانتی مهم برای آژانس و جهان است و ما می‌توانیم در این چارچوب به ایران کمک کنیم تا توافق‌های مثبت بعدی را داشته باشیم.»

بیانیه‌ مشترک ایران و آژانس:
اجازه به بازرسان برای سرویس فنی تجهیزات نظارتی و جایگزینی کارت‌های حافظه
ساعتی پس از پایان نشست خبری اسلامی و گروسی، بیانیه مشترک درباره تفاهم‌ به دست آمده منتشر شد که متن آن به شرح زیر است:
طرفین، روح همکاری و اعتماد متقابل و اهمیت تداوم آن و همچنین ضرورت رسیدگی به موضوعات فی‌مابین در فضایی سازنده و منحصرا فنی را مورد یادآوری و تاکید مجدد قرار دادند. در چارچوب تعاملات و همکاری‌های موجود فی‌مابین، طرفین تصمیم گرفتند دیدارهای متقابل را در سطوح مرتبط تداوم دهند. معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه کنفرانس عمومی آژانس با مدیرکل دیدار خواهد کرد و مدیرکل نیز در آینده نزدیک به تهران سفر خواهد کرد تا مشورت‌های سطح بالا با هدف تقویت همکاری‌های بین ایران و آژانس در حوزه‌های مختلف و بحث در خصوص موضوعات فعلی مورد علاقه متقابل با دولت جمهوری اسلامی ایران داشته باشد.
به بازرسان آژانس اجازه داده می‌شود تا نسبت به سرویس فنی تجهیزات نظارتی مشخص شده و جایگزینی کارت‌های حافظه آنها که تحت مهر و موم مشترک در ایران نگهداری خواهند شد، اقدام کنند. چگونگی و زمان انجام این اقدام، مورد توافق دو طرف قرار گرفت.

استقبال روسیه و اتحادیه اروپا از تفاهم در تهران
از میان کشورهای حاضر در گعده برجام، روسیه نخستین کشوری بود که به دستاورد سفر گروسی به تهران و تفاهم به دست آمده اشاره و آن را مثبت ارزیابی کرد. روسیه پیش از این نیز در جریان سفر آخر هفته رابرت مالی، نماینده وزارت خارجه ایالات متحده در پرونده ایران با رد برخی تلاش‌ها برای تصویب قطعنامه محکومیتی علیه ایران در نشست پیش روی شورای حکام ادعا کرده بود که در صورت طرح چنین پیش‌نویسی به آن رای منفی خواهد داد. «میخاییل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در توییتی از نتیجه دیدار مدیرکل آژانس اتمی و رییس سازمان انرژی اتمی ایران استقبال کرده و نوشت: سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران موفق بود. تبریک به مدیرکل و ایران. شکی نیست که اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست خود که روز دوشنبه آغاز می‌شود، از این دیدار و نتایج آن استقبال خواهند کرد. مدیرکل آژانس و ایران امروز درباره سرویس تجهیزات ویدئویی در تاسیسات هسته‌ای ایران توافق کردند. این مساله فنی است اما بسیار مهم است. به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کمک می‌کند تا دانش خود را درباره برنامه هسته‌ای (ایران) حفظ کند. برای ایران هم به همین اندازه مهم است تا گمانه‌زنی‌های بی‌اساس علیه خود را رد کند.
اولیانوف در گفت‌وگوی تفصیلی با روزنامه ایزوستیا نیز خواهان ازسرگیری مذاکرات وین شد و با زبان دیپلماتیک هم به تهران و هم طرف مقابل هشدار داده و گفت: مقامات ایران نیاز به زمان دارند تا تیم جدید را تشکیل دهند. من می‌دانم که در تهران روی این موضوع عملا به صورت روزانه دارند کار می‌کنند. و به همکاران خودم که به خاطر تاخیر در مذاکرات عصبی هستند، یادآوری می‌کنم که دولت بایدن یک ماه و نیم و حتی بیشتر زمان برد تا مذاکرات وین را آغاز کند. به همین خاطر هیچ چیز غیرمعمولی وجود ندارد. اما تاخیر موجب موفقیت نمی‌شود، آن روندی که تا ۲۰ ژوئن به دست آمد به میزان زیادی «خنثی شده و از دست رفته است.» ما به نوبه خود از تاخیر فاجعه نمی‌سازیم، اما خواستار این هستیم که مذاکرات فعال شود.
پس از روسیه، «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در پیامی در توییتر از توافق امروز ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال کرد و نوشت: «این گام مثبتی جهت تداوم اطلاع درباره برنامه هسته‌ای ایران است و به دیپلماسی فضا می‌دهد. من از تلاش‌ها قدردانی می‌کنم. هدف اتحادیه اروپا همچنان اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک توسط همه است. از این رو، ضروری است که ما گفت‌وگوهای وین را هر چه سریع‌تر از سر بگیریم.»

گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره جزییات تفاهم:
از شرط ایران تا نقش فرانسه
سفر روز گذشته گروسی به تهران از همان ابتدا با حاشیه‌های بسیاری همراه بود که علت اصلی آن را باید در تعلیق رایزنی‌های برجامی ایران با ۱+۴ و ایالات متحده در وین و فرا رسیدن موعد نشست دوره‌ای شورای حکام دانست. در حالی که برخی رسانه‌های ایرانی در تنظیم متن گزارش سفر رافائل گروسی به تهران ادعای رسانه‌های غربی مبنی بر آمادگی شورای حکام آژانس برای صدور قطعنامه علیه تهران را رد کردند اما مجموع شواهد و اظهارات مقام‌های آگاه ایرانی و غیرایرانی گواه مساله دیگری است. روزنامه امریکایی وال‌استریت ژورنال پس از قطعی شدن سفر گروسی به تهران اعلام کرد که این سفر پس از نهایی شدن متن تفاهم میان ایران و آژانس و وعده قطعی آژانس برای عدم صدور قطعنامه علیه ایران در نشست پیش‌ روی شورای حکام حاصل شد. سه منبع آگاه ایرانی نیز در گفت‌وگو با «اعتماد» این خبر را تایید کردند. همچنین در متن بیانیه مشترک پس از دیدار گروسی با اسلامی هم تاکید شد که زمان و نحوه اجرای مفاد تفاهم حاصل شده به توافق دو طرف بستگی دارد و همزمان یک منبع آگاه ایرانی در گفت‌وگو با چند خبرنگار رسانه‌های وابسته یا نزدیک به دولت سیزدهم اعلام کرد که اجرای مفاد تفاهم روز شنبه میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشروط به عدم پیگیری قطعنامه علیه ایران در شورای‌ حکام خواهد بود.
همزمان «امواج مدیا»، سایتی که اخبار مربوط به ایران را از منابع آگاه ایرانی دریافت می‌کند در گزارشی اختصاصی پس از حصول تفاهم میان ایران و آژانس اعلام کرد که پیش‌نویس این تفاهم در پاریس و در جریان دیدار رابرت مالی از پایتخت فرانسه حاصل شده است. رابرت مالی پس از رایزنی‌های برجامی در مسکو به پاریس سفر کرد و این در حالی است که طبق شنیده‌های «اعتماد» فرانسه نقش پیشرو در تهیه پیش‌نویس قطعنامه علیه ایران در شورای حکام را داشته است. امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه تاکنون دو بار با ابراهیم رییسی از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم تماس تلفنی داشته است.
به گزارش «اعتماد» تفاهم به دست آمده میان اسلامی و گروسی در حقیقت تمدید تفاهمی است که میان ایران و آژانس در اسفندماه و پس از مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی حاصل شد. بر این اساس، آژانس به اطلاعات ناشی از نظارت‌های فراپادمانی دسترسی نخواهد داشت اما ایران حافظه این دوربین‌ها را نزد خود نگهداری می‌کند تا اگر مذاکرات برجامی به نتیجه رسید این اطلاعات در اختیار آژانس قرار بگیرد. این تفاهم سه ماهه یک بار دیگر تمدید خواهد شد اما تمدید یک ماهه آن هم در ۲۴ ژوئن به پایان رسید و پس از آن به نظر می‌رسید که دو طرف به تفاهم نانوشته‌ای برای ادامه حفظ حافظه دوربین‌ها نزد ایران دست یافته‌اند. با این وجود هفته گذشته در بخش‌هایی از گزارش گروسی به شورای حکام ادعا شد که آژانس دسترسی لازم به تاسیسات هسته‌ای ایران را در اختیار ندارد و به اصطلاح فنی نظارت‌های آژانس کور شده است. اکنون به نظر می‌رسد که با تمدید این تفاهم و همچنین تعهد دو طرف به تداوم گفت‌وگوها در وین و سپس تهران، فعلا رابطه ایران و آژانس از نقطه بحرانی فاصله گرفته باشد./اعتماد