آیا اردوغان، ایران را سپر ورود مهاجرین به ترکیه کرده است؟

یک کارشناس مسائل ترکیه به خبرآنلاین گفت:زمانی که ارتش ترکیه با پ ک ک درگیر می شود آنها یا به سمت عراق یا به سمت ایران می آیند. انکارا می خواهد جلوی این امر را بگیرد. یعنی اولویت ترکیه در این ماجرا همین جلوگیری از گسترش نفوذ پ ک ک هست. این دو دیوار در این چارچوب معنا دارند.

>به نظر می رسد که یکی از علل احداث دیوار مرزی بین ترکیه و ایران مساله پناهجویانی باشد که به خاطر تغییرات سیاسی و بحران در افغانستان احتمالا به زودی به سمت کشورهای اطراف به راه خواهند افتاد.اردوغان در پی آن است تا هر طور شده از تکرار اتفاقی که بعد از جنگ سوریه افتاد در مورد افغانستان جلوگیری کند. ایران و ترکیه، حدود ۵۳۴ کیلومتر مرز مشترک دارند و آنچنان که دولت ترکیه اعلام کرده، در مسافتی به طول ۸۱ کیلومتر در این مرز مشترک، دیواری بتنی احداث کرده که شرایط امنیتی بسیار بالایی دارد و عملا مانع هر نوع عبور غیرمجازی می‌شود. با بالا گرفتن بحران در افغانستان حالا انکارا بهانه تازه ای برای گسترش این دیوار سازی و بررسی های امنیتی در مرزها را دارد. آنها می گویند مراقبت خود را از مرز به وسیله دوربین های پیشرفته و دیوار به شکلی گسترش می دهند که مانع از عبور پناهجویان افغانستانی شود. در چنین شرایط بیشتر بار پناهجویان به دوش ایران خواهد افتاد که همین حالا هم میزبان چهارمیلیون نفر مهاجر افغان است. در خبرآنلاین با رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل ترکیه در مورد این دیوار مرزی و ارتباطش با مهاجران افغانستانی به گفتگو نشسته ایم:

ترکیه دست به دیوار کشی در مرز با ایران زده و به تازگی می گوید دوربین های دید در شبی را کار گذاشته که مانع از آمدن مهاجران افغان به این کشور باشند. در شرایطی که عملا دولت افغانستان فرو ریخته ایا انکارا به دنبال آن است که ایران ضربه گیر مساله مهاجرین باشد؟

این دیوار و دیواری که در سوریه کشیده شده بیشتر با سیاست داخلی ترکیه قابل درک است. انکارا از زمان تشدد جنگ داخلی سوریه به این نتیجه رسیده که تهدید پ ک ک روز به روز بیشتر می شود. دلیلش هم این است که فکر می کند گروه های کردی می توانند در این مرز ها با یکدیگر مراوداتی داشته باشند. جنگ داخلی سوریه باعث شد تا کردهای سوریه و ترکیه به یکدیگر نزدیک تر شوند و دولت اردوغان از این بابت احساس خطر کرد. ایده این دیوار از آنجا آمده. شامل کل مرز دو کشور هم نمی شود و بیشتر مربوط به بخش هایی است که یگان های خلق فعالیت دارند.

قرائن متعددی وجود دارد که نشان می دهد هدف اصلی از این دیوار برای این مساله است. زمانی که ارتش ترکیه با پ ک ک درگیر می شود آنها یا به سمت عراق یا به سمت ایران می آیند. انکارا می خواهد جلوی این امر را بگیرد. یعنی اولویت ترکیه در این ماجرا همین جلوگیری از گسترش نفوذ پ ک ک هست. این دو دیوار در این چارچوب معنا دارند. اما بیان علنی این مساله به نفع اردوغان نیست و می تواند خشم از او را در منطقه تشدید کند. آنها در سیاست اعلامی خود می گویند که دیوار را برای مقابله با مساله مهاجرین که این روزها شامل افغان ها می شود می کشند. ترکیه از مساله مهاجرت همواره به عنوان برگ برنده مقابل اتحادیه اروپا استفاده کرده. انکارا بارها این کار را کرده است. پیش از این توافقی منعقد شد که اتحادیه اروپا به دولت اردوغان پول بدهد و آنها مانع از عبور مهاجرین به سمت اروپا شوند. 

سه میلیون نفر اواره جنگی در ترکیه هستند. از ایران و افغانستان هم تعدادی در مرزهای ترکیه هستند. اما فراموش نکنید آنهایی که از افغانستان وارد این کشور می شوند مقصدشان جای دیگری است. مدتی در ترکیه می مانند و بعد به اروپا می روند . آنکارا هم جلوی این مساله را به صورت سفت و سخت نمی گیرد. لذا می شود گفت که هنوز هم این دیوار مهم ترین وظیفه ای که دارد این است که مانع از فعالیت گروه های کرد شود و خود اردوغان هم بتواند با این مساله رای بیاورد.

وزیر دفاع ترکیه می گوید دوربین های حرفه ای گذاشته شده تا از مهاجر افغان جلوگیری شود. ایا این به آن معناست که مهاجران قرار است که در ایران بمانند و در حقیقت تنها راه فرار از افغانستان مرز با ایران باشد؟ به هر حال  میلیون مهاجر از افغانستان هم اکنون در کشورما زندگی می کنند و ظرفیت های اقتصادی ایران از ترکیه به ویژه در شرایط تحریم و کرونا کم تر است.

با این اتفاقاتی که در افغانستان افتاده است، بدون شک حالا کشورهای منطقه شاهد تعداد زیادی از آوارگانی هستند که ناچارند کشورشان را ترک کنند. اما به نظر من این مهاجرت به صورتی که در دهه نود میلادی بود نیست و گسترش کمتری دارد. طالبان اعلام کرده که کاری به مردم ندارد و درگیری و جنگی هم اتفاق نیفتاده. جامعه بین المللی انتظار موج گسترده ای را ندارد. البته از ایران خواسته که مرزها را باز بگذارد و ما هم گفته ایم که در سه استان مراکزی را برای اسکان موقت فراهم می کنیم . آنهایی هم که در روزهای اخیر وارد کشور شده اند با هواپیما برگزدانده شده اند. سیاست ایران این است که ورود مهاجران به داخل ایران را تا اندازه ای کنترل کند. از آن طرف هم باید بیاد داشت که موج اوارگان جنگی اتفاق نخواهد افتاد. چون احتمالا با توافقی که شکل می گیرد فعلا دولت ائتلافی تشکیل می شود. شرایط با دهه نود میلادی که طالبان بر کابل مسلط شد متفاوت است. من همچنان معتقدم که باز هم مساله برای ترکیه خیلی مهاجران افغان نیستند.

اردوغان اصرار داشت که اداره فرودگاه کابل را برعهده بگیرد و بعد هم گفته که می خواهد با رهبر طالبان دیدار کند. ایا این اتفاقات به آن معناست که ارتباط با این گروه را به حمایت از مردم افغانستان ترجیح می دهد؟

دیگر دوگانه مردم و طالبان در این شرایط وجود ندارد. به هر حال خود اشرف غنی از این گروه در کابل استقبال کرد. اینکه ما بگوییم طالبان یک طرف و مردم یک طرف با واقعیت های موجود نمی خواند. بر اساس مذاکرات دوحه و آنچه دولت غنی و عبدالله پذیرفته اند طالبان می آید تا بخشی از دولت شود. هیچ کشوری نمی تواند بگوید ما با بخشی از دولت همکاری می کنیم ولی مثلا با وزیری که طالبان معرفی کرده کار نمی کنیم. اردوغان هم از این قاعده مستثنی نیست. آن بخش اختلاف بین مردم عادی و طالبان هم جزوی از مسائل داخلی است و باید امیدوار باشیم که این دو به یک فرمولی برای تقسیم قدرت برسند و با پایان درگیری ها تعداد اوارگان هم پایین تر بیاید. این چیزی است که برای انکارا مطلوب خواهد بود. چرا که در وهله اول با یک دولت در افغانستان رو به روست و در وهله دوم پناهجویان کمتری به سمت ترکیه به راه خواهند افتاد.
دنیا خودش را برای حضور طالبان در قدرت اماده کرده و این فقط مختص اردوغان نیست. اروپا و امریکا و چین و روسیه و ایران هم چنین امادگی را ایجاد کرده اند و به این جمع بندی رسیده اند که طالبان در قدرت شریک خواهد شد و این بهتر است و کمک می کند تا جنگ تمام شود. سیاست اردوغان هم در همین راستاست. قضیه طالبان با داعش و القاعده متفاوت است. این واقعیت است  این گروه در بدنه افغانستان موقعیت دارد. هر چند ممکن است خیلی هم قوی نباشد