هیچ کس جواب نمی‌دهد؟

در انتخاباتی که پشت سر گذاشتیم، چند گروه رای وجود داشت. اول گروهی که به فرد منتخب رای دادند، دوم کسانی که رای باطله دادند، سوم آنهایی که به کاندیداهای همسو با برنده انتخابات رای دادند، چهارم آنهایی که با تلاش برای حفظ دستاوردهای حاصل از انتخابات‌ پیشین، از بین کاندیداهای موجود به آن کسی که به فرد پیروز دورتر بود، رای دادند و پنجم کسانی که رای ندادند. این دسته پنجم اما خود چند گروه هستند. اول آنهایی که مانند مردم همه کشورهای دیگر، سرشان گرم کار خودشان است و حتی ممکن است اصلا ندانند چیزی به نام انتخابات وجود دارد و اهمیت هم برای‌شان ندارد که انتخاباتی باشد یا نباشد. این گروه همیشه بوده و همیشه هم خواهند بود، دوم آنهایی که دلیلی برای رای دادن نداشتند، سوم آنهایی که معتقد به عدم مشارکت بودند و چهارم آنهایی که مشخصا بر تحریم انتخابات تاکید داشتند. این چهار گروه در انتخابات شرکت نداشتند ولی فقط سه دسته از آنها هستند که رای ندادن‌شان به معنای حضور در انتخابات است، حضور از وجه منفی. در بین این سه گروه، بسیار کسانی هستند که در بعضی از انتخابات گذشته شرکت داشتند ولی به هر دلیل انتخابات این‌بار را واجد حضور خود نمی‌دیدند و حتی عدم حضور را لازم تشخیص دادند. در بین این افراد حتی کسانی بودند که تا پیش از این، حفظ نهاد انتخابات را یک اصل می‌دانستند و معتقد بودند که نهاد انتخابات به عنوان دستاورد مطالبه ۱۵۰ ساله مردم ایران، از جایگاهی بالاتر از موضوع برنده یا بازنده و حتی شائبه‌های طرح شده در آن برخوردار است و برای همین باید این نهاد را با همه اما و اگرها حفظ کرد. برخی از اینان بر معترضان سال ۸۸ خرده می‌گرفتند که ورود به آن جریان، دیگر معنای بازگشت به انتخابات را بی‌اعتبار می‌کند و نمی‌شود که مثلا هم معتقد به کنش‌های ۸۸ بود و هم در انتخابات ۹۲ شرکت کرد، مگر اینکه قبلا، کنش‌های ۸۸ را به عنوان رفتاری اشتباه ارزیابی کنند. این عده اما امروز، خود از ذیل نهاد انتخابات خارج و یک گام به سوی مفاهیمی غیر از انتخابات برای اثرگذاری بر معادلات جاری برداشته‌اند. برندگان انتخابات، به هر شکلی که حاصل شده باشد، به آنچه می‌خواستند رسیدند و البته رای‌دهندگان به نامزدهای نزدیک به برنده انتخابات هم در همین دسته جای دارند. صاحبان آرای باطله، هر کس که باشند…

ناشناسند و کسی نماینده آنها نیست تا بتواند رای باطله آنها را تبدیل به یک نیروی اثرگذار کند، بنابراین اگر هم صدایی داشته باشند، معلوم نیست که از چه دهانی بیرون می‌آید و شنیدن و نشنیدن آن بسته به میل نهاد قدرت است. رای‌دهندگان به دورترین نامزد از برنده هم دو میلیون نفرند که نه حاکمیت و نه مردم اهمیتی به آنچه گفتند و فعلا تا مدت‌ها بگویند، نمی‌دهند و مشخصا فقط می‌شود آنها را بازنده مطلق نامید که حرف‌شان هیچ جا خریداری ندارد. می‌ماند آرای منفی یا همان رای‌ندهندگان. این گروه رای‌ندهندگان که بنا بر آمار منتشره بزرگ‌ترین درصد جامعه هستند، حتی اگر رای‌ندهندگان گروه اولی که از آنها ذکری به میان آمد را کنار بگذاریم، به احتمال زیاد آرایی بیشتر از برنده انتخابات خواهند داشت ولی با یک مشکل اساسی. اگر رای‌دهندگان به فرد پیروز دارای شکل و زبان مشخصند، این جمع بزرگ رای‌ندهندگان مانند یک توده بی‌شکل و بی‌زبانند. بی‌شکلند چون معلوم نیست کیستند و در موضوعات مختلف چه موضعی دارند و بی‌زبانند چون نماینده مشخصی که خواسته آنها را بیان کند، وجود ندارد. برای همین بیشتر شبیه بارانی هستند که در بیابان باریده و حالا شاید در یک مقطع مثل سیل هم جاری شده باشند ولی این سیل پشت هیچ سدی جمع نشده که بتوان از انرژی تجمیع آن بهره برد و مثل همان سیلی که به ناگهان در بیابان جاری شده، در شوره‌زار فرو رفته است.
پیش از انتخابات سوالی را با هر سه دسته مشخص از بین این چهار گروه رای‌ندهندگان طرح می‌کردم که برنامه شما برای روز پس از انتخابات چیست؟ که مطلقا هیچ یک به این پرسش پاسخ نمی‌دادند. حتی آنهایی که تجربه اثرات ویرانگر حاکمیت یکدست دولت‌های هشتم و نهم را به یاد داشتند و معتقد بودند به خاطر منافع ملی باید حاکمیت یکدست شود تا قدرت و مسوولیت تجمیع و قدرت پاسخگو شود، جوابی به این پرسش نمی‌دادند. پرسش به‌طور مشخص بر اساس تجربه دولت‌های هشتم و نهم بود که بعد از انتخابات، زندگی مردم که فریز نمی‌شود و این مردم باید زندگی کنند و با وجود تجربه ویرانی‌های آن حاکمیت یکدست، بعد از انتخابات، چنانچه قطار به همان ریل برگردد، چه باید کرد؟ شکست خوردگان دو میلیونی که اصلا محلی از اعراب ندارند که جواب دهند. صاحبان آرای باطله که اصلا زبان ندارند. رای‌دهندگان پیروز که به احتمال نزدیک به یقین با آنچه حاکمیت یکدست انجام دهد همراهند، می‌ماند رای‌ندهندگان که اکثریتند. این اکثریت چه برنامه‌ای برای بعد از انتخابات دارد؟
حالا همان بعد از انتخابات است. اولین مورد هم همین «قانون صیانت از فضای مجازی». این اکثریت رای ندهنده برای این موضوع چه برنامه‌ای دارد؟ موافق است؟ مخالف است؟ اگر موافق است که هیچ ولی اگر مخالف است، چگونه می‌خواهد بر آن اثر بگذارد؟ یکی را دیدم که گفته بود این نارنجک زیر پای رییس‌جمهور بعدی است. یعنی چه؟ مگر قرار نبود قدرت و مسوولیت تجمیع شود؟ این حرف که تجمیع مسوولیت و قدرت نیست. این مستثنی کردن قدرت از مسوولیت است. یا عده‌ای را دیده‌ام که امضا جمع کرده‌اند. امضا؟ برای تاثیر بر چه کسی؟ وقتی تحریم می‌کنیم چون معتقدیم رای‌مان بی‌اثر است، چگونه می‌شود که امضا را اثربخش بدانیم؟ نمی‌شود که رای را بی‌اثر و امضا را موثر دانست. یا دیگری که نامه نوشته و قدرت را نصیحت کرده از عواقب این روش. نصیحت؟ مگر قرن پنجم است و دوران نصیحت‌الملوک و زمانه پند و اندرز حکیمانه؟
گمان می‌کنم غیر از اصلاح‌طلبان که عده‌ای اصرار دارند آنها را در تابوت بگذارند و مدام می‌گویند اصلاحات مرده است یا اصلاح‌طلبان باید کنار بکشند و دوره جدیدی باید آغاز شود. دیگران هم لازم است نگاهی به خود بیندازند و قطعا آنهایی که نه برنامه‌ای دارند و نه سازماندهی و نه می‌دانند که قرار است کدام طرف بایستند و آیا می‌خواهند نهاد انتخابات را حفظ کنند یا به روشی غیر از انتخابات برسند و آنهایی که از تجمیع قدرت و مسوولیت صحبت می‌کردند و الان معلوم نیست قرار است چطور از قدرت طلب پذیرش مسوولیت کنند و حتی در همین مورد قانون صیانت از فضای مجازی، مسوولیت را به جانبی غیر از قدرت چرخاندند و … در هر صورت این تصویری از واقعیت موجود است، بی‌برنامگی، آشفتگی، بی‌مسوولیتی، رویاپردازی، اعتراضات حاصل از خشکسالی، روزمرّگی، قانونی که مشوق مهاجرت سرمایه‌های انسانی است و ما آدم‌های معمولی به دنبال پاسخ سوال‌های‌مان هستیم و کسی جواب نمی‌دهد که حالا مردم برای زندگی چه باید بکنند؟ هیچ کس مطلقا جواب این سوال را نمی‌دهد. هیچ کس.
اعتماد/مهرداد احمدی‌شیخانی