رساله‌ای در باب حقوق زنان

خشونت علیه زنان نشان‌دهنده ارزش‌ها، قوانین و عملکردهای پدرسالارانه مردان مبتنی بر اعمال قدرت بر زنان و دختران در عرصه‌های عمومی و خصوصی است. با وجود حاکمیت مکتب اسلام مبتنی بر عدالت در جمهوری اسلامی ایران که زن و مرد را دارای گوهر وجودی یکسان می‌داند و در قرآن نیز به تناوب به آن اشاره شده است و حضور علما، فقها و مجتهدان به عنوان رهبران دینی و سیاسی جامعه، ولی به دلیل آمیختگی آداب و رسوم، سنت‌ها و برداشت‌های فقهی مبتنی بر نگاه مردانه، موجبات تحقیر جایگاه زن و تضییع برخی حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی او در طول قرن‌ها فراهم شده است. رخ نمایی این وضعیت را در صور مختلف شامل عدم اجرای صحیح قانون، تصویب قوانین مغایر با اسلام و مقاومت در مقابل تغییر و اصلاح قوانین را شاهد هستیم.
از سوی دیگر، مروری بر تاریخ نهضت زنان در جهان و بررسی مصوبات سازمان ملل متحد به عنوان یک سازمان بین‌المللی عام با هدف ایجاد نظم جهانی از طریق رفع تبعیض‌ها و برقراری عدالت نشان می‌دهد که کشورهای مختلف با توجه به ساختار جامعه، فرهنگ و مذهب خود تلاش کرده‌اند در این نهضت و حرکت جهانی به نوعی سهیم باشند.
یکی از مهم‌ترین معاهدات ملل متحد پیرامون تبعیض جنسیتی، کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان است که ۳۰ روز از پس تودیع بیستمین سند الحاق به کنوانسیون، در ۳ سپتامبر سال ۱۹۸۱م اجرایی شد. از آن تاریخ تاکنون، براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد، ۱۷۸ دولت به این کنوانسیون پیوستند. ۷ دولت آن را امضا کردند، ولی به تصویب مراجع قانونی خود نرساندند. از ۴۶ کشور اسلامی پیوسته به این کنوانسیون ۱۲ کشور آن را مشروط پذیرفتند. در این میان، جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهایی است که به‌رغم شرایط و فشارهای بین‌المللی هنوز به این کنوانسیون نپیوسته است.
طبق اعتقاد راسخ و قلبی ما مسلمانان «اسلام کامل‌ترین و جامع‌ترین دین، ایدئولوژی، مکتب و پاسخگوی تمام نیازهای بشر، اعم از زن و مرد، در همه اعصار، زمان‌ها و مکان‌ها بوده و خواهد بود.» براساس نصوص، متون و منابع معتبر، اسلام اولین دین است که به حقوق و جایگاه واقعی زن در عصر جاهلیت توجه کرده، با توجه به نقش اجتهاد در شیعه اثنی عشری، علمای این مذهب در تطبیق احکام و قوانین دینی با درنظر گرفتن تغییرات و تحولات مداوم و مستمر زمانی و مکانی در زندگی بشر امروز باید همواره پیشگام باشند.
از این رو، نویسنده با توجه به اهمیت حقوق و جایگاه زنان به عنوان نیمی از جامعه، در این رساله به مطالعه تطبیقی پاره‌ای از مسائل حقوق زنان در منابع اسلامی، قوانین جمهوری اسلامی ایران و کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان پرداخته است. کتاب حاضر که براساس پایان‌نامه‌نویسنده در سال ۱۳۸۲ شکل گرفته، در دو فصل نظری-تاریخی و بررسی مصادیق تنظیم شده است. فصل اول پس‌زمینه‌های تاریخی و مبانی نظری کنوانسیون، جنبش‌های آزادیبخش زنان و مولفه‌های تشکیل دهنده کنوانسیون شامل آزادی، برابری، ستم و تبعیض و سیمای زن در حقوق بشر را ترسیم کرده و در ادامه حقوق زن در اسلام، مبانی فقهی، آیا «الرجال قوامون علی النساء» داستان ملکه سبا در قرآن و تشریح سیمای زن در اسلام، زمینه‌های قرآنی نگاه به زن را مورد ملاحظه قرار می‌دهد. علاوه بر این، در گذر از جهان‌بینی رازگونه به خردورزی موحدانه، انعطاف‌پذیری فقه را یادآوری و سپس ویژگی‌های فقه پویا یا اجتهاد و مصادیق آن را آورده است.
فصل دوم به مطالعه تطبیقی در موضوعات دیه و قصاص، شهادت، شهادت در قوانین، حضانت، تابعیت و برابری در زندگی و حیات سیاسی و مقایسه تطبیقی شباهت‌ها و اختلاف‌ها می‌پردازد. هر مورد با مواد کنوانسیون، نگاه قرآنی-روایی و قوانین جمهوری اسلامی آغاز شده است، با تحلیل شواهد به دست آمده، به بیان شباهت‌ها و اختلافات می‌نشیند. به‌رغم وجود تغییرات مثبت اندکی در قوانین پس از نگارش این رساله که در جای خود به آن پرداخته خواهد شد، هنوز شکاف‌های نگران‌کننده‌ای در تضمین برابری جنسیتی و رفع تبعیض‌ها در هر دو قانون مدنی و کیفری وجود دارد که آسیب‌پذیری زنان را تشدید می‌کند. نویسنده در کتاب ۲۴۸ صفحه‌ای خود تلاش کرده است به ذات و جوهره دین که براساس عقلانیت استوار است، دست یابد.
فائزه هاشمی بهرمانی متولد ۱۳۴۱، تحصیلکرده در رشته‌های روابط بین‌الملل، علوم سیاسی، مدیریت، حقوق بشر، حقوق بین‌الملل و ورزش دارای سوابق کاری و فعالیت در زمینه‌های ورزشی، سیاسی، رسانه‌ای، اجتماعی، حقوق بشری و به ویژه حقوق زنان و ورزش زنان در این کتاب به برداشت‌های غیرعدالت جویانه از دین اسلام پرداخته است. او نماینده تهران در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی بود. او دومین دختر هاشمی‌رفسنجانی است. در سال ۱۳۷۷ اولین روزنامه مربوط به زنان در جمهوری اسلامی، یعنی روزنامه زن را منتشر کرد و مدیرمسوول آن بود. روزنامه زن به دلیل درج اخبار سیاسی، نقد حجاب اسلامی و حمایت از فمینیسم، چاپ کاریکاتوری پیرامون دیه زنان و درج خبری درباره فرح پهلوی ابتدا در بهمن ۱۳۷۷ به مدت دو هفته و بار دیگر در ۱۷ فروردین ۱۳۷۸ برای همیشه توقیف شد.
منبع:اعتماد/محمود فاضلی