“اپوزسیون و گروه مخالف”؛ شرط لازم برای مبارزه با فساد

“اپوزسیون و گروه مخالف”؛ شرط لازم برای مبارزه با فساد
هوشمند سفیدی
ارمان شرق-“فساد” را می توان پدیده چند بعدی و یک چالش اساسی جهانی معاصر دانست که در دو سطح کلان و خرد تجلی می یابد؛ در سطح خرد یا بورکراتیک مثل رسوایی یک نفر در سطح کلان یا سیاسی که در برگیرنده تصمیم گیرندگان یا سیاستگذاران است.

به طور کلی، در هر فسادی، سه بازیگر را می توان منظور داشت که شامل: شروع کننده، سوء استفاده کننده، و ساختار یعنی علل و چگونگی ایجاد فساد و پیامهای آن است؛ آگر تنها، یکی از این سه بازیگر در ساختار دولت باشد، می توان آن را “فساد سیاسی” نام داد که به معنی سوء استفاده از قدرت دولتی واگذار شده، توسط کارگزاران سیاسی و دولتی و تأمین منافع شخصی با هدف افزایش قدرت یا ثروت، خواهد بود.

مبارزه با فساد، از آنجا که ماهیت ضدتوسعه دارد، یک امر ضروری است؛ وقتی فساد رخ می دهد، یعنی چیزی نقض شده است و وقتی محیط آلوده به فساد شود، یعنی حقوق اجتماعی و سیاسی شهروندان ضایع شده است.

امروز فساد سیاسی، مالی و اقتصادی از بزرگترین موانع توسعه پایدار به حساب می آیند؛ گسترش فساد، ثبات و امنیت جامعه را به خطر می اندازد و ارزش های اخلاقی و دموکراسی را سست می سازد، لذا، استقرار دولت عادل، اثربخش و کارآمد، در گروه مبارزه با فساد است.

مهمترین تجلیات فساد سیاسی، شامل رشوه، اختلاس، کمک های اقتصادی، باجگیری از پایین و باجگیری از بالا، حمایت (تفقد)، امتیاز دادن به خانواده و پورسانت هستند.

اما، مهمترین شاخص فساد سیاسی، کسب منابع توسط نخبگان سیاسی حاکم و به کار گرفتن منابع برای حفظ قدرت است، در همین راستا می توان از پارتی بازی، حامی پروری و خریداری، توزیع منابع مادی و مالی مثل هدیه، یا اعطای ارزش های سمبولیک شبیه اعطای پست های سیاسی و مقام، نام برد.

یکی از راههای مبارزه با فساد سیاسی، حکمرانی شایسته و ایده آل است که در آن فساد رشد نمی کند، چنین حکمرانی، حداقل هشت ویژگی دارد که شامل: حاکمیت قانونی، پاسخگویی، شفافیت، احساس مسئولیت، اعتماد سیاسی، رعایت حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی افراد، کارآیی و اثربخشی، انصاف و عدالت هستند و هر کدام از آن ها، به معنی بستن یک راه باز به روی فساد سیاسی است.

صاحبنظران براین باورند که هر چه رفاه اقتصادی بالا و کشور ثروتمند باشد، سطح فساد آن کاهش می یابد و هر چه سطح رفاه پایین باشد، فساد افزایش می یابد.

از منظر تبیین سیاسی، هرچه یک نظام سیاسی دموکراتیک باشد، سطح فساد کاهش می یابد، زیرا حاکمیت قانون، دسترسی آزاد به اطلاعات و داشتن حق انتقادی، رسانه های آزاد و برخورداری از آزادی در فرآیند تصمیم گیری، اقدامات مهم مبارزه با فساد هستند، ضمناً در سیستم های غیردموکراتیک (نئو پاتریمونیال) که در آنها، قدرت سیاسی در اصل، در راستای تعقیب منابع نخبگان حاکم به کار می رود،
افزایش کارآیی دولت ممکن است خود نسبت به توسعه ملی زیان بخش باشد و منجر به یک سری امتیازات مالی برای آنان باشد.
اما مبارزه واقعی، مستمر و اثربخش با فساد سیاسی ،مستلزم وجود اپوزیسیون مخالف در یک کشور است تا با امکان نقد ازاد و صریخ عملکرد نظام سیاسی مانع از گسترش و تعمیق فساد سیاسی به عنوان مهمترین شکل فساد در یک کشور باشدوجود اپوزسیون یا جریان مخالف در هر کشوری یک اصل اساسی در روند دموکراسی و پیشبرد سیاسی آن کشور محسوب می شود زیراجریان های اپوزسیون معمولا باعث شکوفایی سیاسی هر کشوری می شوند و می توانند بیانگر خواسته های مردم در برابر حاکمیت یا دولت باشند. اگر در کشوری اپوزسیونی در کار نباشد آن کشور در بهترین حالت دچار جمود سیاسی و رکود اجتماعی می شود و اگر عقب گرد نداشته باشد، دست کم مجبور به درجا زدن می شود. عموما کشورهایی که از دو قطب حکومت و جریان مخالف یا اپوزسیون برخوردارند کشورهای پویایی هستند که در پیشرفت و حرکت رو به جلوی سیاسی و اجتماعی کشورشان گام های موثری برداشته اند. با وجود این دو قطب هم می تواند رقابت سالم سیاسی شکل بگیرد و هم هر کدام از دو طرف تلاش می کند نماینده و بلندگوی مردم شود و خواسته های آنها را دنبال و پیاده کند.
نکته مهم انکه وجود اپوزسیون یا گروه مخالف به معنی گروه لزوما در پی براندازی نیست و در صورت وجود مدارای سیاسی ان را می توان اصل لازم برای کمک به توسعه سیاسی قلمداد کرد.