شروع میانجیگری خاتمی

شروع میانجیگری خاتمی

آرمان امروز-پورحسین: چندی پیش مجله نزدیک به نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مقاله خود را به سخنان اخیر سید محمد خاتمی، رییس‌جمهوری پیشین اختصاص داده؛ مطلبی که در مقایسه با مطالب دیگر این نشریه درباره خاتمی تمجید حساب می‌شود. نویسنده نشریه «صبح صادق» در این مطلب به جایگاه خاتمی در فضای سیاسی کشور پرداخته و آورده «با وجود تلاش برخی طیف‌های جریان اصلاحات برای عبور از سیدمحمد خاتمی و همچنین فاصله‌گذاری رسمی بخشی از تندروهای اصلاح‌طلب با مشی اصلاح‌طلبی و غلتیدن در دامن براندازان می‌توان گفت، رییس دولت اصلاحات همچنان شاخص‌ترین و مورد قبول‌ترین چهره در این طیف سیاسی است.» به عبارت دیگر این نشریه جایگاه رهبری خاتمی در میان اصلاح‌طلبان را با نظر مثبت تایید کرده است. این هفته نامه به بخشی از صحبت‌های اخیر خاتمی اشاره کرده که گفته بود: «براندازی نه مطلوب است و نه ممکن» و این بخش را مصداق «مرزبندی»  برشمرده است. صبح صادق ، در عین اینکه گفته خاتمی را «یک گام به جلو» ارزیابی کرده، ولی درباره آن نوشته که «قطعا این گام به تنهایی کافی نیست.» رویکردی که تاکنون لااقل بعد از حوادث انتخابات ۸۸ در مورد خاتمی، دیده نشده بود. صبح صادق در پایان جایگاه خاتمی میان اصلاح‌طلبان را باز هم جایگاه «ویژه‌ای» دانسته و ابراز امیدواری کرده که او «می‌تواند با ایجاد تفاهم در طیف اصلاحات، با پر رنگ کردن مرزبندی با دشمنان ملت ایران، زمینه گفت‌وگو را فراهم کند.»
انتشار این مطلب سبب شد تا بسیاری به این نتیجه برسند که یک سیگنال از سوی سیستم سیاسی کشور برای پذیرش صدای معترضین ارسال شده و حال زمان عمل با گام های شمرده فرارسیده است. گام هایی که شاید مسیر معقولانه آن را چهره هایی نظیر سیدمحمدخاتمی بتوانند ترسیم کنند. در راستای بررسی این مساله «آرمان امروز» گفت و گویی با بیژن عبدالکریمی، استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل سیاسی داشته است که در ادامه می خوانید.
آقای خـاتمی می تواند نماینده کدام جریان داخلی برای واسطه گری باشد؟
مساله میانجی گری چهره ای که از سوی جامعه مورد پذیرش باشد می تواند یک اتفاق خوب باشد تا مردم به مطالبات خود برسند زیرا جامعه ایران امروز کاملا دو قطبی شده و زمینه را برای رادیکالیزم فراهم کرده است. مشخصا چنین فضایی به افراد فاسد فرصت می دهد تا به اهداف خود برسند و در چنین شرایطی امنیت ملی و اجتماعی مشخصا از بین خواهد رفت.
باید توجه داشت که خطاهای سیاسی در ۴۳ سال اخیر سبب شده تا نیروهای واسط میان مردم و نظام سیاسی حذف شده اند و سبب شده تا بخشی از جامعه اصلا دیده نشوند. در همین خصوص به تدریج بخش زیادی از جامعه در نظام سیاسی نماینده ای ندارند. بر همین اساس زمانی که تظاهرات گسترده در کشور رخ داده، حداقل کاری که باید انجام شود، بازگرداندن نیروهای واسطه به عرصه است.امروز در کشور نه حزب به معنای واقعی وجود دارد و نه می تواند وجود داشته باشد و به همین علت باید به شخصیت ها و سرمایه های انسانی توجه ویژه شود. در ورای این توجه باید به چند نکته توجه شود. نخست این که چهره هایی نظیر سیدمحمد خاتمی اگر قرار است وارد میدان شوند، دیگر نباید مجری سیاست های دیکته شده سیستم سیاسی باشد بلکه باید اجازه داده شوند تا نمایندگی مردم را بکنند. واسطه ها امروز اگر قرار باشند مهندسی شده باشند، فایده ای نخواهد داشت و آن ها نمی توانند نماینده مردم نادیده گرفته شده باشند. بر همین اساس شخصیت هایی نظیر سیدمحمد خاتمی می تواند برای آرام کردن اوضاع نقش آفرینی کند اما باید توجه داشت که برای این کار تاخیر صورت گرفته است و به همین علت باید طیفی از نمایندگان ایجاد شوند تا صدای مردم باشند. دیگر صرفا یک چهره سیاسی نمی تواند نقش واسط میان مردم و سیستم سیاسی باشد. امروز چهره ای همچون آقای خاتمی نمی تواند نماینده نسل جدید و جریان رادیکال باشد. چهره هایی نظیر آقای خاتمی صرفا می تواند نماینده چهره های میانه رو باشد اما با این وجود ایشان باید وارد عرصه شود و این اجازه به ایشان داده شود تا نماینده قسمتی از مردم باشد. قطعا این حرکت کوچک بهتر از هیچ است.
طیف‌های رادیکال آقای خاتمی را نماینده خود نمی دانند
نکته حائز اهمیت در این جا این است که مخالفین رادیکال سیستم سیاسی قبول نخواهند کرد تا چهره ای نظیر سیدمحمد خاتمی نماینده آن ها باشد و شاید این قبیل رفتارها بزرگ ترین اشتباه معترضین باشد. معترضین باید از این قبیل واسطه ها استقبال کنند زیرا تحولات اجتماعی به صورت تدریجی رخ می دهد. معترضین اگر بخواهند رادیکال رفتار کنند مشخصا هیچ اتفاق مثبتی رخ نخواهد داد. این که یک رسانه نزدیک به سیستم سیاسی کشور می آید و از آقای خاتمی اسم می برد تا به عنوان نماینده ای برای حل اختلافات وارد میدان شود یک سیگنال است که باید جدی گرفته شود. این نخستین بار نیست که این سیگنال ارسال می شود زیرا یکی از ائمه جمعه به معترضین توهین کرده بود و از دفتر رهبری به شدت پاسخ ایشان داده شد. سیگنال های متعددی از سوی سیستم سیاسی کشور در حال ارسال است که قصد تغییر وضعیت را دارد. در چنین شرایطی اگر می خواهیم به نتیجه مثبت برسیم باید شرایط قدرت سیاسی نیز درک شود. قدرت سیاسی امروز نمی تواند به خواسته های حداکثری جواب دهد زیرا این به این معنی است که برخی سودجویان که می خواهند ایران غرق خشونت شود، تندروی بیشتری می کنند. امروز کشور در یک فضای انتزاعی ذهنی نیستیم و به همین علت باید با واقعیت ها رو به رو شد و آن ها را درک کرد و به سمت عمل کردن رفت. امروز نیروهای خارجی که خواهان به آشوب کشیدن ایران هستند و معترضین داخلی که به سمت حرکت های رادیکال رفته اند مانع تولد ایران جدید می شوند.
ایران جدید در حال متولد شدن است
هرچند معترضین داخلی که امروز کینه به دل گرفته اند، ۴۳ سال نادیده گرفته شده اند و قابل فهم هستند اما باید در مسیر میانه حرکت کنند. امروز یک ایران جدید در حال تولد است. این نوزاد برای به دنیا آمدن به ۹ ماه زمان نیاز دارد و نمی توان انتظاتر داشت که در مدت زمان ۲ ماه این نوزاد به دنیا بیاید. امروز نظام سیاسی راهی جز شنیدن صدای معترضین ندارد و این سیگنال هایی که در پاسخ فرستاده است بسیار مهم است. نظام سیاسی به خوبی می داند که بدون داشتن حمایت مردم نمی تواند در مقابل دشمن خارجی ایستادگی کند و به همین علت برداشت این است که سیگنال های ارسال شده از سوی نظام حاکم مهم است.
اساسا چهره هایی نظیر سیدمحمد خاتمی تواند حرف مردم را منتقل کرده و نماینده مردم برای دریافت مطالبات قانونی باشد؟
آن چه که در این خصوص حائز اهمیت است این است که در گام نخست سیستم سیاسی کشور وجود دیگری و تفکر مخالف را به رسمیت بشناسد. اگر وجود دیگری به رسمیت شناخته شود، ما در مسیر اصلاحات قرار گرفته ایم. اصلاحات نه به معنای دولت اصلاحات بلکه تغییر در رویه موجود. در این بستر نیازمند خلق یک گفتمان جدید هستیم و چهره ای نظیر سیدمحمد خاتمی باید این گفتمان جدید را خلق کند زیرا عملکرد گذشته دیگر در کشور و در میان معترضین طرفدار ندارد. این کار ساده ای نیست و نیاز به یک خرد جمعی دارد.
آقای خاتمی پس از ایجاد گفتمان جدید باید با کدام طیف از نظام وارد گفت و گو شود؟
صفوف سیاسی کشور در این مدت کاملا دگرگون شده است و ترکیب نیروهای اجتماعی به شکلی دیگر شده است و امروز دیگر حیات اجتماعی با مفاهیمی نظیر اصلاح طلب و اصولگرا بیگانه شده است و جوابگو نخواهند بود. از امروز نمی توان برای گام بعدی تصمیم گیری کرد و نظر داد بلکه در گام نخست باید دیگری به رسمیت شناخته شود و گفت و گوها آغاز شود تا به نتیجه رسید. در شرایط کنونی نمی توان سریعا به نتیجه رسید و مشخصا تحولات اجتماعی در کوتاه مدت به نتیجه نمی رسد. در این میان طرفین نگرانی هایی جدی دارند. معترضین هراس دارند که اگر از خواسته های خود کم کنند و به واسطه ای نظیر آقای خاتمی تن دهند، به مرور زمان همه چیز همچون گذشته خواهد شد و به همین علت است که آقای خاتمی را قبول نمی کنند.
نظام سیاسی سیگنال هایی برای مردم فرستاده است
به نظر می رسد که سیستم سیاسی کشور دیگر همچون گذشته نخواهد بود و آماده ایجاد تغییراتی است مگر این که حوادث غیرمترقبه ای رخ دهد که قدرت تفکر را از سیاستمداران بگیرد. از سوی دیگر مسئولین نیز هراس دارند که اگر خواسته های حداقلی را بپذیرند، ممکن است سیستم سیاسی ضعیف شود و سقوط کند و همین هراس است که تغییر را برای آن ها سخت کرده است. این هراس ها منطقی است و باید از طریق همین واسط ها سیگنال ها ادامه پیدا کند تا طرفین مطمئن شوند. باید توجه داشت که قشر خاکستری حاضر در جامعه آماده تغییر نیست و به همین علت شرایط سرنگونی نظام سیاسی وجود ندارد. قشر خاکستری جامعه تحول می خواهد اما تغییر نمی خواهد. در چنین شرایطی سیستم سیاسی کشور باید به معترضین اطمینان دهد که آماده ایجاد تحول است و قصد فریبکاری ندارد.