رقابت بازنشستگان با جوانان در بازار کار!

آرمان امروز: «با تصویب مصوبه مجلس قدری از شرمندگی بنده به عنوان خادم بازنشستگان کاسته شود و بتوانیم مشکلات مردم را در ادامه کار حل کنیم.» این آخرین وعده وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعیبود که در ارتباط با افزایش حقوق بازنشستگان دارد. البته صولت مرتضوی منظورش از بازنشستگان،«لایحه ترمیم حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری و لشکری» بود، اما او هنوز نتوانسته گره‌ای از بازنشستگان تامین اجتماعی باز کند، جمعیتی بالغ بر۸ میلیون نفر که مستمری بگیر این سازمان هستند. با این رویه کارشناسان بر این باورند که مستمری که این افراد می‌گیرند، با توجه به نرخ تورم فقط ۱۰ روز از ماه را کفاف زندگی آنها را می‌دهد.  در این شرایط کافیست، مسیرتان به میادین شلوغ شهر بیفتد، تا  ببینید بازنشستگان تا چه اندازه مشغول کار در سن پیری هستند. به‌عنوان زیر پل سیدخندان کافی است چند دقیقه به دوروبر نگاه کنی. جایی که مملو از مردانی میانسال است که حالا دیگر زندگی به کام‌شان نمی‌چرخد و هر کدام به شغلی کاذب خود را سرگرم می‌کنند. یکی با ماشینش غذای خانگی می‌فروشد،‌ یکی در سنگفرش پیاده‌روها بساط خشکبار پهن کرده و یکی بساط کفاشی. بیش از ۵۰درصد راننده‌های تاکسی زیر پل بازنشسته‌های تامین اجتماعی هستند. با هر کدام که حرف می‌زنی سفر دل‌شان را برایت باز می‌کنند و از سختی‌های روز و روزگارشان می‌گویند. برای لحظاتی سوار ماشین یکی از آنها می‌شوم. استارت که می‌زند، سرِ درد دل‌اش باز می‌شود؛ فرمان را می‌گرداند و هم‌زمان صحبت می‌کند؛ گلایه پشت گلایه؛ درد پشت درد؛ از سی سال کار کردن در یک کارخانه چیت‌سازی می‌گوید و از روزی ده ساعت مسافرکشی، بیست سال بعد از بازنشستگی؛ از آنچه بر سرش آمده در این سال‌ها می‌گوید و برایش توفیری ندارد که مسافری که روی صندلی عقب نشسته، پاسخی می‌دهد یا نه: سی سال کار کردم حالا فقط چهار میلیون تومان حقوق می‌گیرم؛ نزدیک هفتاد سال سن دارم اما هنوز مستاجرم؛ یک دخترم را راهی خانه بخت کرده‌ام و دو فرزند دانشجو دارم؛ مستمری تامین اجتماعی، یک هفته از ماه هم کفاف نمی‌دهد؛ با این سن و سال روزی ده ساعت می‌نشینم پشتِ رُل؛ در این شهر بی‌دروپیکر و دَنگال، از هر قماش آدمی دیده‌ام؛ همه جور آدمی را جابجا کرده‌ام اما به نظرم هیچکس سیاه‌روزتر از یک کارگر بازنشسته نیست.

در انتظار اقدام مجلس

این روزها خیابان‌ها، مترو و بازار کار این روزهای بازنشسته‌هایی است که با وجود حقوق ناچیز دوران بازنشستگی باز هم سر کار آمده‌اند و زحمت کار در دوران پیری را به قیمت به خطر افتادن سلامت جسم و روان پذیرفته‌اند؛ حقیقت تلخی که نمی‌توان بر آن چشم پوشید. حقوق‌های دوران بازنشستگی به خصوص در دوسال اخیر که اثر تورم بر اقلام اساسی و معیشتی نمود پیدا کرده کفاف هزینه‌های زندگی مستمری‌بگیران را نمی‌دهد و افزایش نرخ تورم بر افزایش درصد حقوق و دستمزد آنها پیشی دارد و طبق آمارها ۶۰ درصد آنها حداقلی بگیر هستند. ۸ آبان امسال بود که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به ارائه لایحه ترمیم حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری و لشکری به مجلس گفت: «امیدوارم مجلس این لایحه را با اصلاحاتی که اگر احتمالا ضرورت داشته باشد، به تصویب نهایی برساند و برای اجرا ابلاغ کند تا قدری از شرمندگی بنده به عنوان خادم بازنشستگان در وزارت تعاون، کار رفاه اجتماعی کاسته شود. تمام دغدغه دولت مخصوصا شخص رییس جمهور این است که فقر مطلق در کشور ما ریشه‌کن شود و فقر نسبی کاهش یابد. رئیس جمهور همچنین بر رعایت عزت پیشکسوتان که اکنون بازنشسته هستند و زحمات فراوانی را متقبل شده‌اند تاکید دارند.»  وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه اخیرا دولت لایحه‌ای را برای ترمیم حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان کشوری و لشکری تقدیم مجلس کرده است گفت: «امیدوارم مجلس همانطور که با قید فوریت این لایحه را در دستورکار قرار داد، با اصلاحاتی که اگر احتمالا ضرورت داشته باشد، به تصویب نهایی برساند و برای اجرا ابلاغ کند.»

پوشش هزینه‌های کامل درمان و خدماتی

 به عقیده کارشناسان اگر دولت بخواهد متناسب با نرخ تورم و به منظور اصلاح وضعیت بد معیشتی بازنشستگان گام بردارد باید حداقل میزان حقوق و دستمزد را ۴۰درصد بالا ببرد اما آیا این کار جدا از معضل تامین منابع آن از نظر اقتصادی و اثرات تورمی احتمالی منطقی است؟ وعده‌های مسئولان نیز حکایت از آن دارد که افزایش بیش از ۲۰درصدی حقوق که رئیس سازمان برنامه‌وبودجه وعده می‌دهد و موضوع همسان‌سازی حقوق و دستمزد بازنشستگان دردی از آنها دوا نمی‌کند. خواسته اکثر بازنشستگان از دولت این است که دولت برای پوشش هزینه‌های کامل درمان و خدماتی آنها را بی نیاز از کار دوباره کند. تکاپوی بازنشستگان برای پیدا کردن شغل بعد از بازنشستگی در شرایط تورم کنونی شاید چیز تازه‌ای نباشد اما آنچه در این ماه‌ها بسیار نمود پیدا کرده افزایش شمار این افراد در مشاغل گوناگونی است که نامتناسب با شرایط سنی آن‌ها و بعضاً مشاغل کاذب است. نتیجه کار و فعالیت بازنشسته‌ها جز خطراتی که برای سلامتی این گروه سنی دارد به معضل رشد تقاضا در بازار کار منجر شده که با توجه به روند افزایشی تعداد بازنشسته‌ها و جمعیت سالمند کشور بحران‌آفرین است و نباید غافل از هزینه‌های اجتماعی آن برای دولت بود.

در حال حاضر جدا از یاسی که بابت کار بازنشسته‌ها بر قشر جوان و به طور کلی جامعه چیره می‌شود بازار کار بعضاً با دو گروه جوان و سالمند روبه‌روست که برای پیدا کردن شغل به شدت با هم رقابت می‌کنند. یعنی حتی با خوشبینی به اینکه در آینده مسائل بازارکار حل شود برای شرایط کنونی دو چالش بزرگ داریم؛  بازار کاری که از  کاهش سرمایه گذاری و حتی فرار سرمایه به بخش‌های غیرمولد و واسطه‌گری رنج می‌برد و در نتیجه اصلا کششی برای تقاضای جدید ندارد و بازنشسته‌هایی که هیچ توقعی از آنها برای بازدهی و بهره‌وری نمی‌رود.

اختلاف فاحش بین دستمزد و حقوق افراد

در این میان یک کارشناس بازار کار هم با بیان اینکه راه عبور از چالش‌های فعلی بازنشستگان کمک به نقیصه‌های حاصل از افزایش نرخ تورم در دستمزد و حقوق آنان است به «آرمان امروز» می‌گوید: «در کشور ما دستمزد و حقوق بازنشستگان با توجه به تفاوت‌های شغلی، اختلافاتی وجود دارد و از این نظر نمی‌توان یک تعریف مشخص از بازنشستگان و میزان حقوق و دستمزد آنها داشت. همسان‌سازی هم به معنی نادیده انگاشتن این تفاوت نیست. محمود فراشی معتقد است که مسئله مهم اختلاف فاحش بین دستمزد و حقوق افراد در گروه‌های شغلی متفاوت است برای مثال یک فرد در سمت مدیریتی یا پایین‌تر حقوق و مزایای آنچنانی دریافت می‌کند در حالی که مثلاً یک بازنشسته یا کارگر با حقوق دریافتی خود پاسخگویی یک چهارم هزینه‌های زندگی‌اش نیست.» با همه این صحبت‌ها در کنار مشکلات ناشی از کاهش قدرت خرید که همه ساله این قشر از جامعه را برای تأمین زندگی تحت فشار قرار می‌دهد، آنها از کمترین امکانات لازم برای دریافت تسهیلات یا خدمات رفاهی از سوی دولت نیز محروم هستند.  برخی از بازنشستگان بعد از پشت سر گذاشتن دوران کار وارد دورانی شدند که باید با کمترین مستمری معیشت خود را مدیریت کنند. اگر خط فقر شش میلیون تومان باشد بازنشستگان در شماره کسانی هستند که زیر خط فقر قرار می‌گیرند و شرایط نامطلوبی دارند. بازنشستگان، روزگارِ نامُرادی دارند؛ مستمری‌هایی که می‌گیرند کافی نیست؛ خدمات درمانی مناسب به آنها ارائه نمی‌شود و صدای متحد و رسایی نیز برای مطالبه‌گری ندارند. به قول یک فعال صنفی بازنشستگان: زندگی بازنشستگان دارد متلاشی می‌شود.